Haydarpaşa Garı

40°59′46″K 29°01′07″D / 40.99611°K 29.01861°D / 40.99611; 29.01861SahipTCDDİşletmeciTCDD TaşımacılıkUzaklık576,615 kilometre (358,292 mi) (Ankara Garı)Platformlar2 kenar platform
2 ada platformuRaylar20Tren işletmecileriTCDD TaşımacılıkBağlantılarTuryol (Haydarpaşa)YapıYapı türüHemzeminOtoparkEvetBisiklet altyapısıHayırEngelli erişimiHayırMimarOtto von Kühlmann, Hellmuth Cuno^[1]Mimari tarzNeoklasik^[1]Diğer bilgilerDurumGeçici olarak kapalıÜcret bölgesi1. BölgeTarihçeAçılış22 Eylül 1872 (Demiryolu hattı ve ilk gar - CFOA)^{[1][2][3][4][5][6]}
19 Ağustos 1908 (Mevcut gar - CFOA)^{[1][3][4][5][6]}
29 Mayıs 1969 (Haydarpaşa banliyösü)^[4][7]Kapanış19 Haziran 2013 (Tren seferleri durduruldu)^[8][9]
24 Temmuz 2014 (Kapatıldı)^[8][9]Elektriklendirme25 kV AA Katener (1969)HizmetlerDemiryolu ulaşımı
Toplu ulaşım

Haydarpaşa Garı, İstanbul'un Anadolu Yakası'nda, Kadıköy ilçesi Rasimpaşa Mahallesi'nde yer alan TCDD'ye ait ana tren istasyonudur.

Günümüzde TCDD 1. Bölge Müdürlüğü'ne ev sahipliği yapan ve İstanbul-Haydarpaşa - Ankara demiryolu'nun başlangıç noktasında yer alan garın ilk binası, Osmanlı İmparatorluğu Nâfia Nezâreti tarafından inşa edilerek 22 Eylül 1872'de hizmete girmiştir. Zamanla artan trafik sebebiyle yetersiz kalmaya başlayan bu gar binasının yerine Alman mimarlar Otto von Kühlmann ve Hellmuth Cuno tarafından neoklasik Alman stili ile tasarlanan ve Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi tarafından inşa edilen mevcut gar binası ise 19 Ağustos 1908'de hizmete girmiştir.^{[1][2][3][4][5][6]}

TCDD tarafından elektrifikasyon altyapısıyla yenilenerek 29 Mayıs 1969'da tekrar hizmete giren^[4][7] istasyon, 1969 - 2013 yılları arasında B2 (Haydarpaşa - Gebze) Banliyö Treni'ne hizmet vermiş, Marmaray projesinin inşası kapsamında 19 Haziran 2013'te kapatılmıştır.^[8][9] İstasyona ait tüm tren hatları 24 Temmuz 2014'te Pendik Tren İstasyonu'na, 12 Mart 2019'da ise Söğütlüçeşme Tren İstasyonu'na ve Halkalı Tren İstasyonu'na devredilmiştir.

Ankara - İstanbul YHD ve Marmaray çalışmaları kapsamında garda gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları bittiğinde garın Yüksek Hızlı Trenlere hizmet vermesi planlanmaktadır.

Hatlar

TCDD

• İstanbul-Haydarpaşa - Ankara demiryolu
  • (Haydarpaşa - Gebze)

Hizmetler

Güzergâh

İptal Edilen Hizmet
TCDD
Önceki İstasyon	Banliyö Trenleri	Sonraki İstasyon	Sefer Sayısı
Başlangıç	(Haydarpaşa - Gebze)	Söğütlüçeşme Gebze yönünde	İptal edildi

Tarihçe

Adını 16. yüzyılda vezirlik yapmış Hadım Haydar Paşa'dan aldığı tahmin edilen arazide^[4] yer alan Haydarpaşa Garı'nın ilk binası, Osmanlı İmparatorluğu Nâfia Nezâreti tarafından Osmanlı Anadolu Demiryolları için inşa edilerek 22 Eylül 1872'de hizmete girmiştir. Kırma çatılı iki katlı merkez bina ve iki ana kanat ile teras çatılı tek katlı iki yan kanattan oluşan bu bina, daha sonra yapılan kapsamlı eklemelerle teras çatılı üç katlı merkez bina ve iki katlı iki ana kanat ile kırma çatılı iki katlı iki yan kanattan oluşan bir görünüm kazanmıştır. Bu bina, 10 Temmuz 1894'te gerçekleşen depremde hasar görmüş ve Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi tarafından teras çatılı iki katlı merkez bina ve iki ana kanattan oluşacak şekilde yeniden inşa edilmiştir.^{[1][2][3][4][5]}

CFOA Şirketi tarafından işletilen hatların genişlemesi ve Bağdat Demiryolu'nun inşasının başlaması üzerine artan trafik sebebiyle yetersiz kalmaya başlayan bu gar binasının yerine Alman mimarlar Otto von Kühlmann ve Hellmuth Cuno tarafından neoklasik Alman stili ile tasarlanan ve Chemins de Fer Ottomans d'Anatolie / Osmanlı Anadolu Demiryolları (CFOA) Şirketi tarafından inşa edilen mevcut gar binasının inşasına 30 Mayıs 1906'da başlanmıştır. Garın inşasında Alman ustalar ve İtalyan taş ustaları birlikte çalışmıştır. Gar, II. Abdülhamid devrinde 19 Ağustos 1908'de hizmete girmiş, ancak resmî açılışı V. Mehmed'in doğum günü kutlamalarına istinaden 4 Kasım 1909'da yapılmıştır. Ayrıca gar ile birlikte bir Alman girişimcinin teşebbüsleriyle üzerinde anıt yer alan bir mendirek inşa edilmiş ve ticari malların yükleme ve boşaltma işlemleri için çeşitli tesisler yapılmıştır. I. Dünya Savaşı sırasında 1917'de gar deposunda bulunan mühimmatlara yapılan bir sabotaj sonucu çıkan yangınla binanın büyük bir bölümü hasar görmüş ve bina onarılarak günümüzdeki şeklini almıştır.^{[1][2][3][4][5]}

CFOA Şirketi, 1924'te ilk devlet demiryolu şirketi olan Chemins de fer d'Anatolie Baghdad / Anadolu-Bağdat Demiryolları (CFAB) Şirketi tarafından idare edilmeye başlanmış, 1927'de ise satın alınarak feshedilmiş ve şirketin işlettiği hatlar ve tren istasyonları Devlet Demiryolları ve Limanları İdaresi (DDYL)'nin denetimine girmiştir. DDYL ise 1929'da yerini -o sıralar adı Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü olan- TCDD'ye bırakmıştır.^[2]

TCDD tarafından elektrifikasyon altyapısıyla yenilenerek 29 Mayıs 1969'da tekrar hizmete giren^[4][7] gar, 1976'da aslına uygun olarak geniş çapta onarımdan geçmiştir. Ancak 1979'da gerçekleşen Independenta tanker kazası sonucu meydana gelen patlama nedeniyle binanın Otto Linneman tarafından yapılan kurşunlu vitrayları hasar görmüştür. Kazadan sonra başlayan ve 1983'te tamamlanan restorasyon çalışmaları kapsamında garın dış cephesi ve kuleleri onarılmıştır. 28 Kasım 2010'da garın çatısında çıkan yangından dolayı binanın çatısı çökmüş ve 4. katı kullanılamaz hâle gelmiştir.^[5][10]

Ankara - İstanbul YHD ve Marmaray projesinin inşası kapsamında 19 Haziran 2013'te gardaki tren seferlerine ara verilmiş,^[8][9] 24 Temmuz 2014'te ise tren seferleri tamamen iptal edilmiştir. Garda gerçekleştirilen restorasyon çalışmaları sırasında peronların altında Kalkedon Antik Kenti'ne ait tarihi kalıntılar bulunmuş ve yapılan incelemeler sonucunda bölgenin arkeopark hâline getirilmesine ve kalıntıların koruyucu kaplama ile kaplanarak yerinde sergilenmesine karar verilmiştir.^[11] Ayrıca gar Yüksek Hızlı Trenlere hizmet verecek şekilde kullanılmasına da karar verilmiştir ve bu kapsamda restorasyon işleri ve ray serim çalışmaları sürmektedir.^[12]

Çevre alanı

Görseller

• 
  Haydarpaşa Garı'nın Miniatürk'teki maketi
• 
  İç görünüm
• 
  Haydarpaşa Garı soldan sağa dış görünümü
• 
  28 Kasım 2010 tarihindeki yangında yapı ağır hasar görmüştür.
• 
  Haydarpaşa Garı
• 
  Deniz ve demiryolu bağlantısını gösteren bir fotoğraf
• 
  Haydarpaşa Garı ve arkada Sarayburnu
• 
  Restorasyon sonrası yenilenen çatı ve devam eden dış cephe çalışması
• Haydarpaşa Garı ve çevresi (Şubat 2013)
• 
  Geceleyin tadilatı devam eden Temmuz 2022 Haydarpaşa Garı

Konuyla ilgili yayınlar

• Yüksel, Ayça, (Ed.) (2021). Haydarpaşa Kitabı. İstanbul: Kadıköy Belediyesi Kültür Yayınları. ISBN 978-605-69851-1-9. 
• Yavuz, M. Eine vergleichende Studie über den Bahnbau und die Bahnhofsarchitektur der Anatolischen Bahnen und der Bagdadbahn mit ihren Vorbildern im Deutschen Reich [Anadolu- Bağdat Demiryollarındaki İstasyon Binaları ile Bunların Almanya İmparatorluğu’ndaki Öncü Modelleri Arasında Mukayeseli Bir Araştırma], Doktora Tezi, Ruhr Üniversitesi, Tarih Fakültesi, Sanat Tarihi Enstitüsü, Bochum, Almanya.
• Yavuz, M. "Large Railway Station Buildings in Ottoman Geography: From Rumeli to Hidjaz", XI. International Symposium on Mediterranean Archaeology (SOMA), 24-29 April 2007 in İstanbul-Turkey. (Edited by Çiğdem Özkan aydın), BAR İnternationals Series 1900, Oxford/England 2009, s. 431-438.
• Yavuz, M. "Hellmuth Cuno", Anadolu-Bağdat Demiryollarının Yapımında Görev Alan Mimar ve Mühendisler“, Uluçam Armağanı, Ankara 2008, 299-311.

Ayrıca bakınız

• II. Abdülhamid Anıtı
• Sirkeci Garı

Kaynakça

Dış bağlantılar

• TCDD resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• TCDD Taşımacılık resmî sitesi 8 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Uzaydan Haydarpaşa Garı 13 Mayıs 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.