Britanya Kıbrısı

Britanya Kıbrısı
British Cyprus
1878-1960
Kıbrıs'ın konumu.
Kıbrıs'ın konumu.
TürBritanya himayesi (1878-1914)
Britanya işgali (1914-1922)
Britanya taç kolonisi (1922-1960)
BaşkentLefkoşa
Resmî dil(ler)İngilizce
Yaygın dil(ler)Yunanca
Türkçe
HükûmetTaç kolonisi
Hükümdar 
• 1878–1901
Victoria (ilk)
• 1952–1960
II. Elizabeth (son)
Vali 
• 1878–1879
Garnet Wolseley (ilk)
• 1957–1960
Hugh Foot (son)
Tarihçe 
4 Haziran 1878
• Britanya'nın ilhâkı
5 Kasım 1914
24 Temmuz 1923
• Kraliyet kolonisi
10 Mart 1925
15 Ocak 1950
1 Nisan 1955
19 Şubat 1959
16 Ağustos 1960
Yüzölçümü
19243.580 km2
Nüfus
• 1924
310.709
• 1955
529.972
• 1960
572.930
Para birimiKıbrıs lirası
Öncüller		 Ardıllar
Osmanlı döneminde Kıbrıs
Kıbrıs Cumhuriyeti
Ağrotur ve Dikelya
12 Temmuz 1878 tarihinde Lefkoşa burçlarına ilk kez Birleşik Krallık bayrağının çekilmesi.

Britanya Kıbrısı, (İngilizce: British Cyprus) Birleşik Krallık'ın 1878-1960 tarihleri arasında Kıbrıs'ta kurduğu idaredir.

93 Harbi sırasında Rus İmparatorluğu karşısında yenilen Osmanlı İmparatorluğu, Ruslara karşı ödün vermemek amacıyla,[1] Birleşik Krallık'ın isteği üzerine ada 92.799 sterline[2] 4 Haziran 1878 tarihinde[3] imzalanan Kıbrıs Sözleşmesi ile kiralandı.[4] Osmanlı mülkiyeti devam ediyor sayılmakla birlikte, yönetim tamamen Birleşik Krallık'a geçti.[5] Adaya ilk Birleşik Krallık bayrağı, 12 Temmuz 1878 günü, Lefkoşa burçlarına çekildi.[6] Birleşik Krallık, adayı "Komiser" diye tabir ettiği yüksek rütbeli yöneticilerle idare etti.[7] 1914'te başlayan I. Dünya Savaşı'nda Osmanlı'nın Birleşik Krallık karşısındaki Almanya'nın yanında savaşa girmesi üzerine Birleşik Krallık adayı ilhak edip adaya vali tayin etti.[8] Türkiye, 1923'te imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 21. maddesi gereğince, Birleşik Krallık'a adanın ilhakını tanıdı.[9] 1925 yılında Kıbrıs Crown Colony olarak ilan edildi ve adaya ilk Türkiye Cumhuriyeti konsolosu atandı.[10]

1880 yılında adada 12 hekim ve üç sağlık müfettişi bulunmaktaydı. 1903 yılında hekim sayısı 45'e, 1909'da 67'ye yükseldi. Köylerde sağlık hizmeti vermek amacıyla köy sağlık kuruluşları kuruldu. 1931'e kadar 27 tane açılan bu kuruluşların sayısı 1959'da 13'e düşmüştü.[11]

Adada Birleşik Krallık döneminde tütün endüstrisi de gelişti. Adadaki tütün fabrikalarının sayısı 8'e kadar çıktı. 1949 yılında yedi fabrikada yaklaşık 225 bin okkalık tütün ürünü üretilmekteydi.[12]

Ocak 1950 tarihinde Doğu Ortodoks Kilisesi, Kıbrıs Türk toplumunun boykot ettiği bir referandum düzenledi.[13] Referandumun sonucunda, katılan halkın %90'ı Kıbrıs'ın Yunanistan ile birleşmesi düşüncesi olan Enosis lehinde oy verdi.[14] 1955'te Kıbrıslı Rumların kurduğu EOKA örgütü Birleşik Krallık kuvvetlerini adadan çıkarmak için silahlı eylemlere başladı.[15] Bu zaman zarfında Kıbrıs Türkleri de silahlanmaya başladı[16] ve Birleşik Krallık adanın tamamını kontrolü altında zorlanıyordu.[17] Daha sonra Taksim isteğinde bulunan Türk yapılanmalar ile Enosis isteyen Rum yapılanmalar arasında şiddetli çatışmalar yaşandı.[18]

16 Ağustos 1960 tarihinde Kıbrıs adası Yunanistan, Türkiye ve Birleşik Krallık'ın "Kuruluş, İttifak ve Garanti" adındaki üç anlaşmayı imzalaması ile bağımsızlığını kazandı.[19] Birleşik Krallık, Ağrotur ve Dikelya adlı adanın %3'üne tekabül gelen askerî üsleri aldı.

Bayraklar

  • Mavi Sancak (1881-1922)
    Mavi Sancak (1881-1922)
  • Mavi Sancak (1922-1960)
    Mavi Sancak (1922-1960)
  • Kızıl Sancak (1922-1960)
    Kızıl Sancak (1922-1960)

Kaynakça

  1. ^ Osmanlı İdaresinde Kıbrıs, s.21–22.
  2. ^ Eric Solsten (Derleyen), Cyprus, A Country Study, Washington, D.C.; GPO for the Library of Congress, 1993, s.20
  3. ^ "Osmanlı Rus Savaşı". akintarih.com. 6 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  4. ^ Şimşir, Bilal N. (Mart-Nisan-Mayıs 2001). "Ermeni Gailesinin Tarihsel Kökeni Üzerine". Ermeni Araştırmaları Dergisi, Sayı 1. Ermeni Araştırmaları Enstitüsü. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  5. ^ "Osmanlı Egemenliğinde Kıbrıs Tarihi". Yeni Osmanlı Derneği. 20 Ocak 2007. Erişim tarihi: 29 Nisan 2009. [ölü/kırık bağlantı]
  6. ^ Keshishian, Kevork K. (1978). Nicosia: Capital of Cyprus Then and Now. The Mouflon Book and Art Centre. ss. sf. 46. 
  7. ^ Fatma Toklu (2 Ekim 2008). "Kıbrıs'ta çekirge mücadelesi". Kıbrıs. 28 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Haziran 2009. 
  8. ^ "British Rule". U.S. Library of Congress (İngilizce). countrystudies.us. 3 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009. 
  9. ^ "Lozan Antlaşması, 20-29 ss" (PDF). Türk Tarih Kurumu. 24 Temmuz 1923. 24 Kasım 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2009. 
  10. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 37. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  11. ^ Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'taki Hastahaneler. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi. ss. sf. 11-16. 
  12. ^ Dedeçay, Servet Sami. Kıbrıs'ta Tütün Ziraati, Tütün Ticareti ve Tütün Sanayii. Lefkoşa Özel Türk Üniversitesi. 
  13. ^ Caesar V. Mavratsas. "Politics, Social Memory, and Identity in Greek Cyprus since 1974" (İngilizce). cyprus-conflict.net. 30 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2007. 
  14. ^ İsmail, Sabahattin. 20 Temmuz Barış Harekatının nedenleri, gelişimi, sonuçları; 29. sayfa, 1988.
  15. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 238. sayfa.
  16. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 227. sayfa.
  17. ^ Cyprus: The Search for a Solution by David Hannay
  18. ^ Hasgüler, Mehmet (Şubat 2007). a.g.e, 246. sayfa.
  19. ^ Hasgüler, Mehmet. Kıbrıs'ta Enosis ve Taksim Politikalarının Sonu; 231. sayfa, Alfa Yayınları, Şubat 2007, ISBN 975-297-836-3.
  • g
  • t
  • d
Tarihi
Köken
1914-1960
1960-1973
1974
1975-1998
  • KTFD Kuruluş Bildirgesi
  • Viyana Görüşmeleri
  • Nüfus mübadelesi anlaşması
  • I. Doruk Antlaşması
  • II. Doruk Antlaşması
  • Nemitz Planı
  • KKTC Bağımsızlık Bildirgesi
  • Çerçeve Antlaşma Taslağı
  • Cuellar Barış Planı
  • Fikirler Dizisi
  • Füze krizi
1998-2010
2010-2020
Kişiler
Türkiye
Yunanistan
Kıbrıs Türkleri
Kıbrıs Rumları
Diğer
BM kararları
Güvenlik Konseyi
  • 155
  • 186
  • 187
  • 192
  • 193
  • 194
  • 198
  • 201
  • 206
  • 207
  • 219
  • 220
  • 222
  • 231
  • 238
  • 244
  • 247
  • 254
  • 261
  • 266
  • 274
  • 281
  • 291
  • 293
  • 305
  • 315
  • 324
  • 334
  • 343
  • 349
  • 353
  • 354
  • 355
  • 357
  • 358
  • 359
  • 360
  • 364
  • 365
  • 367
  • 370
  • 383
  • 391
  • 401
  • 410
  • 414
  • 422
  • 440
  • 443
  • 451
  • 458
  • 472
  • 482
  • 486
  • 495
  • 510
  • 526
  • 534
  • 541
  • 544
  • 550
  • 553
  • 559
  • 565
  • 578
  • 585
  • 593
  • 597
  • 604
  • 614
  • 625
  • 634
  • 646
  • 649
  • 657
  • 680
  • 682
  • 697
  • 698
  • 716
  • 723
  • 750
  • 759
  • 774
  • 789
  • 796
  • 831
  • 839
  • 889
  • 902
  • 939
  • 969
  • 1000
  • 1032
  • 1062
  • 1092
  • 1117
  • 1146
  • 1178
  • 1217
  • 1218
  • 1250
  • 1251
  • 1283
  • 1303
  • 1331
  • 1354
  • 1384
  • 1416
  • 1442
  • 1475
  • 1486
  • 1517
  • 1548
  • 1568
  • 1604
  • 1642
  • 1687
  • 1728
  • 1758
  • 1789
  • 1818
  • 1847
  • 1873
  • 1898
  • 1930
  • 1953
  • 1986
  • 2058
  • 2114
Genel Kurul
  • 814
  • 3212
  • 3395
Diğer
Silahlı teşkilatlar
Politikalar
  • Enosis
  • Taksim
  • İki devletli çözüm
Etkinlikler
Diğer
  • g
  • t
  • d
Günümüzde bağlı bölge
Eski bölge
Avrupa
1 1800'de Britanya himayesine giren Malta, 1813'te kraliyet kolonisi statüsüne getirildi, 1964'te ise bağımsızlığını kazandı.
2 1809'da Britanya hâkimiyetine girmeye başlayan İyon Adaları, 1815'te Britanya himayesi altında ayrı bir devlet oldu.
Kuzey Amerika
16. ve 17. yüzyıllar18. yüzyıl19. ve 20. yüzyıllar
  • 1Newfoundland, 1907'de koloni olmaktan çıkarak dominyon statüsüne geldi. 1934'te özerklik kazansa da 1949'da Kanada'ya katılana kadar hukuken dominyon olarak kaldı.
  • 2 1686'da New England Dominyonu'nun bir parçası olan Plymouth Kolonisi, 1689'da bu yapının varlığının sonlandırılmasıyla tekrar kuruldu. 1691'de ise Massachusetts Körfezi Kolonisi'ne dahil edildi.
  • 3 Maine, 1658'de Massachusetts Körfezi'nin bir parçası oldu.
  • 4 Barbados, Grenada, Saint Vincent, Tobago ve Trinidad: 1833'te kurulan Rüzgârüstü Adaları kolonisinin bir parçası oldu. Dominika ise 1940'ta dahil edildi.
  • 5 Antigua, Anguilla, Barbuda, Montserrat, Nevis, Saint Kitts ve Virjin Adaları; 1671'de oluşturulan Rüzgâraltı Adaları kolonisi altında birleştirildi.
  • 6 Connecticut, Massachusetts Körfezi, New York ve Rhode Island kolonileri; 1686'da kurulan New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da 1689'da bu yapının varlığının sona ermesiyle birlikte tekrar kendi yönetimlerine sahip oldu.
  • 7 1641'de Massachusetts Körfezi Kolonisi'ne dahil edilen New Hampshire Kolonisi, 1679'da tekrar ayrı bir yönetime kavuştu. 1686'da New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da bu yapının varlığının 1689'da sona ermesiyle bir kez daha ayrı bir yönetim elde etti.
  • 8 Carolina, 1712'de Güney Carolina ve Kuzey Carolina olmak üzere ikiye ayrıldı.
  • 9 Saybrook 1644'te, New Haven ise 1664'te Connecticut'un bir parçası oldu.
  • 10 Brunswick, Kanada ve Yeni İskoçya; 1867'de birleştirilerek Kanada Dominyonu kuruldu.
  • 11 Barbados, Jamaika, Rüzgâraltı Adaları, Rüzgârüstü Adaları ile Trinidad ve Tobago, 1958 yılında kurulan Batı Hint Adaları Federasyonu'na katıldı. Jamaika 1961'de, Trinidad ve Tobago ise 1962'de federasyondan ayrılarak bağımsız oldu.
  • 12 New Jersey, 1675'te Batı New Jersey ile Doğu New Jersey olarak ayrıldı. Bu iki yapı, 1686'da kurulan New England Dominyonu'nun bir parçası olsa da bu yapının varlığının 1689'da sonlanması sonrasında tekrar kendi yönetimlerini elde ettiler. 1702'de ise bir kez daha birleşerek New Jersey tekrar kuruldu.
  • 13 Rüzgâraltı Adaları, 1816'da; Antigua (Antigua, Barbuda ve Montserrat) ile Saint Kitts (Anguilla, Saint Kitts, Nevis ve Virjin Adaları) olmak üzere iki koloniye ayrıldı.
  • 14 Antigua, Dominika (1940'ta Rüzgârüstü Adaları kolonisine dahil oldu) ve Saint Kitts kolonileri, 1871'de tekrar kurulan Rüzgâraltı Adaları kolonisinin bir parçası oldu.
  • 15 Quebec, 1791'de Aşağı Kanada ve Yukarı Kanada olarak ikiye ayrıldı.
  • 16 Aşağı Kanada ile Yukarı Kanada, 1841'de Kanada adı altında birleştirildi.
  • 17 Amerika Birleşik Devletleri ile birlikte hak iddiası mevcut.
  • 18 1931'de Kanada ve diğer Britanya dominyonları özyönetim kurdular.
Güney Amerika
Afrika
17. ve 18. yüzyıllar19. yüzyıl20. yüzyıl
  • 7Güney Rodezya 1965 yılında tek taraflı olarak bağımsızlığını ilan etti (Rodezya olarak) ve 1979'daki Lancaster House Anlaşmasına dek tanınmadı. Zimbabve, 1980'deki bağımsızlık ilanından 2003'teki ayrılışına dek İngiliz Milletler Topluluğu üyesiydi.
Asya
17. ve 18. yüzyıllar19. yüzyıl20. yüzyıl
  • 1879-1919 Afganistan (protektora)
  • 1882-1963 Kuzey Borneo
  • 1885-1946 Federasyonlaşamamış Malay Devletleri
  • 1888-1984 Brunei Sultanlığı
  • 1891-1971 Maskat ve Umman
  • 1892-1971 Ateşkes Devletleri
  • 1895-1946 Malay Federe Devletleri
  • 1898-1930 Veihai Garnizonu
  • 1878-1960 Kıbrıs
Okyanusya
18. ve 19. yüzyıllar20. yüzyıl
Antarktika ve Güney Atlas Okyanusu
  • 142009'dan bu yana Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha bölgesinin bir parçası olan Ascension Adası (1922-) ve Tristan da Cunha (1938-) daha öncesinde Saint Helena bölgesine bağlı birer sömürgeydiler.