İnşaat

İnşaat ya da yapım^[1], bina, altyapı, endüstriyel sanayi yapıları gibi insan ihtiyaçlarına karşılık gelen, üretime dayalı her çeşit yapının amacına uygun inşa edilme sürecidir. İnşaat tipik olarak bilinen bir müşteri için yerinde gerçekleşirken, imalattan imalata farklı olarak, belirlenmiş bir alıcı olmadan benzer ürünlerin seri üretimini de gerektirir. Sanayi yapıları gelişmiş ülkelerdeki gayrisafi yurtiçi hasılanın % 6 ila % 9'unu oluşturur.^[2] İnşaat planlama, tasarım ve finansman ile başlar; proje inşa edilinceye ve yapı kullanıma hazır oluncaya kadar devam eder.

Büyük ölçekli inşaatlar birden fazla bölüm arasında iş birliği gerektirir. Bir mimar veya inşaat mühendisi işi yönetir. Bir tasarım mühendisi veya proje yöneticisi onu denetler. Bir projenin başarılı bir şekilde yürütülmesi için etkili bir planlama şarttır. Söz konusu altyapıyı tasarlama ve yürütmeyle uğraşanlar, imar gereksinimlerini, işin çevresel etkilerini, başarılı çizelgeleme, bütçeleme, şantiye güvenliği, yapı malzemelerinin ulaşılabilirliği ve nakliyesi, lojistik ve inşaatın halka verdiği rahatsızlıklara kadar tüm detayları düşünmelidirler. İnşaat, belli bir bölgedeki bina, altyapı, havaalanı, baraj gibi geniş anlamda yapı veya yapı çevresinin oluşturulma aşamasıdır. İnşaat aslında pek çok işin aynı anda yürütüldüğü bir süreçtir. Normalde iş, tasarım mühendisi, proje mimarı, inşaat mühendisi, mimar, peyzaj mimarı ve iç mimar tarafından denetlenir ve bütün işler proje yöneticisi tarafından yönetilir.

Etimoloji

İnşaat, Arapça (ﺍﻧﺸﺎﺁﺕ) "inşâ" fiili ile Arapça çoğul eki "-ât"tan türetilmiştir. Duvarlar ya da sütunlar üstüne oturtulmuş bir çatısı bulunan, insanların, hayvanların ve malların barınması ya da başka gereksinmeleri karşılaması amacıyla yapı ve yapım işlerini tabir eden bir terimdir.^[3]

Tarihçe

Tarihte ilk olarak kulübe ve sığınma evleri elle veya basit aletlerle inşa edildi. Bronz çağında şehirler büyüdükçe tuğla kullanılmaya başlandı ve marangozlar gibi profesyonel ustaların oluşturduğu bir sınıf ortaya çıktı. Bazen inşaat faaliyetleri için köleler kullanılıyordu. Orta Çağ'da, bunlar inşaatçılar loncalar halinde örgütlendi. 19. yüzyılda, buharla çalışan makineler ortaya çıktı ve daha sonra vinçler, ekskavatörler ve buldozerler gibi dizel ve elektrikli araçlar inşaat işlerinde kullanılır oldu.

Hızlı raylı imalat 21. yüzyılda gittikçe daha popüler hale geldi. Bazı tahminler, inşaat projelerinin %40'ının hızlı yol yapımı olduğuna işaret ediyor.^[4]

Güvenlik

İnşaat, hem Amerika Birleşik Devletleri'nde, hem de Avrupa Birliği'nde iş kazaları bakımından diğer sektörlere kıyasla daha tehlikeli bir sektördür.^[5][6] 2009'da ABD'deki inşaat işçileri arasındaki ölümcül mesleki yaralanma oranı, toplam çalışanlar arasındakine oranla yaklaşık üç kat fazladır.^[5] Düşmeler, inşaat işçileri arasında ölümcül ve ölümcül olmayan yaralanmaların en yaygın nedenlerinden biridir.^[5] Koşum takımları ve korkuluk gibi uygun emniyet ekipmanları ve merdivenleri sağlamlaştırma ve iskele teftişi yapma gibi prosedürler inşaat sektöründe meslekî yaralanma riskini azaltabilir.^[7] İnşaat sektöründe ölümlerin diğer önemli nedenleri arasında elektrik çarpması, ulaşım kazaları ve hendek mağaralarına düşmek bulunmaktadır.^[8] İnşaat sektöründeki işçiler için diğer güvenlik riskleri, yüksek gürültüye maruz kalma, kas-iskelet sistemi hasarları, kimyasal zehirlenmelere maruz kalma ve yüksek düzeyde stres yüzünden işitme kaybını içerir.^[9]

Yapı çeşitleri

İnşaat sektörü, genel olarak üç ana kola ayrılır.^[10]

• Bina
• Altyapı
• Endüstriyel yapı

Bina inşaatı genellikle konut ve konut dışı olarak sınıflandırılır (ticari/kurumsal).

Altyapı genellikle büyük kamu işleri, barajlar, köprüler, otoyollar su/atıksu ve şebeke suyu dağıtımını içerir.

Endüstriyel sanayi yapıları, rafinerileri, süreç kimyasını, elektrik üretimini, değirmenleri ve üretim tesislerini kapsar. İnşaat sektörünü sektörlere ya da pazarlara ayırmanın başka yöntemleri de vardır.^[11]

Engineering News-Record (ENR) inşaat endüstrisi için bir ticaret dergisidir. ENR her yıl tasarım ve inşaat şirketlerinin büyüklüğü hakkındaki verileri derlemekte ve raporlamaktadır. Birleşik Devletlerdeki en büyük şirketlerin bir listesini (Top-40) ve aynı zamanda en büyük küresel firmaların listesini yayınlar (kendi ülkelerinin dışında yaptıkları iş miktarlarına göre En iyi-250). 2014'te ENR verileri dokuz pazar bölümünde derledi. Bunlar; Nakliye, Petrol, Bina, Enerji, Sanayi, Su, İmalat, Kanalizasyon/atık, Telekom, tehlikeli atık ve diğer projeler için on kategoriye ayrılmıştır.^[12] İlk 400'e ilişkin raporlarında dergi, nakliye, kanalizasyon, tehlikeli atık ve su bakımından firmaları ağır yükleniciler olarak sınıflandırmak için not etti.^[13]

Standart Endüstriyel Sınıflandırma ve daha yeni olan Kuzey Amerika Endüstri Sınıflandırma Sistemi, yapımı gerçekleştiren veya yapımda bulunan diğer şirketler için bir sınıflandırma sistemine sahiptir. Bu sektördeki şirketlerin farklarını anlamak için üç alt sektöre bakmak gerekir; bina inşaatı, ağır inşaat, inşaat mühendisliği inşaatı ve özel ticaret müteahhitleri. İnşaat hizmeti firmaları (örneğin; mühendislik, mimarlık) ve inşaat yöneticileri (inşaat projesinin tamamlanması için doğrudan mali sorumluluk almadan inşaat projelerini yönetmekle yükümlü olan şirketler) için başka kategoriler de vardır.^[14]

Bina İnşaatı

Bina inşaatı iktisadi olarak bir mülkiyet edinme sürecidir: Binaların gerçek kişiler adına inşa edilmesi ve inşa edilmiş yapılara yeni yapılar ekleme ya da onları yeniden düzenleme sürecidir. İnşaat inşası işlerinin çoğunluğu, bir oda eklenmesi veya bir banyo yenilemesi gibi küçük yeniliklerdir. Çoğu zaman, mülkün sahibi, tüm proje için emekçi, ödeme memuru ve tasarım ekibi gibi davranır. Bina inşaat projeleri tipik olarak tasarım, finans ve yasal hususlar gibi çeşitli ortak öğeleri içermesine rağmen, çeşitli büyüklüklerdeki birçok proje, yapısal çöküş, maliyet aşımı veya adli davalar gibi istenmeyen olumsuz sonuçlara ulaşmaktadır. Bu nedenle, arazide tecrübeli olan mimar ve mühendisler, proje boyunca detaylı planlar yapar ve inşaatı dikkatli bir şekilde gözetim altında tutarak olumlu sonuç elde etmenizi sağlar.

Ticari bina inşaatı maliyet tahmini, sabit teklif, müzakere fiyatı, geleneksel yönetim sözleşmesi, risk altındaki inşaat yönetimi, tasarım ve inşa etme gibi çeşitli dağıtım metodolojileri kullanılarak özel kişilere ya da kamuya tedarik edilmiştir.

Konut inşaatı uygulamaları, teknolojileri ve kaynakları, yerel inşaat otoritesi yönetmeliklerine ve uygulama kurallarına uygun olmalıdır. Bölgede kolaylıkla temin edilebilen malzemeler, genellikle yapılarda kullanılan malzemeleri belirler (örneğin taşa karşı taş ve kereste). Konutlar için metrekare başına inşaat maliyeti, alan koşullarına, yerel yönetmeliklere, ölçek ekonomilerine göre değişmektedir. Genellikle özel konut olarak tasarlanan evlerin maliyeti daha yüksek ve nitelikli müşterinin kullanımına bağlı olarak çarpıcı şekilde değişebilmektedir. Konut konstrüksiyonunda ya da konutların diğer elemanlarının inşasında plansız-programsız hareket etmek fazla israfa sebebiyet verir; bu da dikkatli planlama yapılması gerektiğini göstermektedir.

Konut İnşaatı

Bir aile evi için tipik inşaat adımları şunlardır:

Tasarım ve Proje: Yapı tasarlanır, kat planları geliştirilir ve öngörüler için bir malzeme listesi çıkarılır. İdareden binanın proje onayı alınır. Şantiye temizlenir (varsa mevcut yapılar kaldırılır). Zemin kazısı; zemin etüd raporlarına, zemin altı bilgilerine göre hafriyat yapılır. Onaylı statik projeye göre temel betonu ve yalıtımı yapılır. Kaba yapı taşıyıcı sistem çatıya kadar devam ederken diğer taraftan bazı katlarda ince inşaat başlar. Dış duvarlar ve çatı OSB veya kontrplak ve suya dayanıklı bir bariyerle örtülür. Düz çatılar için çatı parkalıkları veya diğer kaplamaları takılır. Duvarlar taraflıca genellikle vinil, ahşap veya tuğla kaplama, ama muhtemelen taş veya diğer malzemelerle örülür. Pencereler takılır, dahili sıhhi tesisat, klima, elektrik ve doğalgaz tesisatları eklenir. Yapı denetimi tarafından her aşama denetlenir. Yalıtım ve iç mekan alçıpan panelleri (ıslak alanlar için çimento levha) ve duvarlar ve tavanları tamamlamak için montajlar yapılır. Banyo armatürleri takılır. İç duvarlar ve tavanların sırt üstü asal ve boya yapılır. Banyo ve mutfak gibi ıslak alanlar için çimento levha üzerine ilave fayans yapılır. Yer döşemesi, halı veya ahşap döşeme gibi nihai zemin kaplamaları takılır ve serilir. Büyük cihazlar kurulur. Asıl sahipleri ev inşa etmedikçe, arsalar genellikle satılır veya kiralanır.

İnşaat yapı ya da yapı çevresinin, altyapının, kısacası inşa projesinin oluşturulma ve montaj işlemidir. Büyük ölçekli inşaatlar kapsamlı birçok görevler içerirler.

İnşaat, belli bir bölgedeki bina, altyapı, havaalanı, baraj gibi geniş anlamda yapı veya yapı çevresinin oluşturulma aşamasıdır. İnşaat aslında pek çok işin aynı anda yürütüldüğü bir süreçtir. Normalde iş, tasarım mühendisi, proje mimarı, inşaat mühendisi, mimar, peyzaj mimarı, iç mimar tarafından denetlenir ve bütün işler proje yöneticisi tarafından yönetilir.

İnşaat, her zaman bilinen anlamda bina yapımı anlamına gelmemektedir. Bina, yapı inşaatının yalnızca bir alt sınıfını teşkil etmektedir. Toplumların bireysel gündelik ihtiyaçlarının yanında yine toplumsal refahı arttıracak birçok tesis ve tesislendirme inşaatın kapsamında yer alır. Barajlar, su depoları, kanallar, açık ve kapalı su hatları, kaldırım taşları, altyapı, çevre düzenlemeleri (peyzaj mimarlığı), karayolları, demiryolları, havaalanları, meydanlar, parklar, sosyal donatılar gibi insanlığa hizmet etmek için kullanılan tesisler belli hizmet dönemleri için inşa edilirler. Mimarlık, inşaat mühendisliği, peyzaj mimarlığı, iç mimarlık proje ve çalışmaları içinde inşaat önemli bir yer almaktadır.

• Yüksek katlı inşaatlar
• Endüstriyel inşaatlar
• Fabrikalar,
• Rafineri... vb.

Otoyol inşaatı diğer örneklerdir.

Aynı zamanda diğer meslekler için de inşaat kavramı zaman zaman kullanılmaktadır. Örneğin makine mühendisliği çalışmalarında bir makinenin üretiminden sonra sanayi tesisine monte edilmesi gerekir. İşte bu şekilde, bir ürün olarak makinenin tasarlanmasından kullanım aşamasına gelmesi süreci de bir inşaattır.

Günümüzde yapıların taşıyıcı sistemlerini oluşturan belli başlı yapı malzemeleri, betonarme, prefabrike beton ve yapısal çelik olarak ifade edilebilir.

Betonarme, yapı çeliği ile betonun birlikte durmasının adezyon ile sağlanması ile elde edilen bir yapı malzemesidir. Betonarmenin içindeki bileşenlerden donatı (çelik, vb.) çekmeye, beton ise basınç yapmaya çalışır.

Donatı

Yapı elemanının içerisine yerleştirilmiş betonun mukavemetini arttıran çelik çubuklara denir. Betonun çeliği iyi bir şekilde sarması için kalıplar ile çelik arasına 'pas payı' denilen aralıklar bırakılmalıdır.

Betonarme Çeliği

Betonarmede kullanılacak çelikler: Yuvarlak çubuklar, Tor çeliği, Hasır çelik, Burmalı çelik ve Düğümlü beton çeliğidir.

Betonarmenin Avantajları:

1. Yangına karşı iyi bir koruyucudur.
2. Ekonomiktir ve uzun ömürlüdür.
3. İnşaat yapımı kolay ve süratlidir.
4. Aşınmaya karşı dayanıklıdır.
5. Haşere, böcek, vb. barındırmaz.
6. Kuru beton elektrik geçirmez.
7. Depreme dayanıklıdır.
8. İstenilen şekle kolayca sokulabilir.

Dezavantajları:

1. Ağırdır.
2. Ek yerlerinin teşkilinde çok dikkat edilmelidir.
3. Tekrar kullanımı çok kısıtlıdır.
4. Sesi iyi (ziyadesiyle) iletir.

Kaynakça

Ayrıca bakınız

• İnşaat Mühendisleri Odası
• Mühendislik, tedarik ve inşaat
• İnşaat smeta hesapları
• İnşaat ve yönetim simülasyonu
• İnşaat işçisi
• İnşaat ustası
• İnşaat hukuku
• Askerî inşaat
• Yapı mühendisliği
• Yapısöküm
• İnşaat atığı
• Yıkım
• Enkaz
• Harabe