Siyasi ideolojiler listesi

Makale serilerinden

Parti siyaseti

Siyasi yelpaze

Sol
Aşırı sol Merkez sol
Merkez
Merkez sol Radikal merkez Merkez sağ
Sağ
Merkez sağ Aşırı sağ

Program/İdeolojiler

Türler

Parti organizasyonu

Parti içi demokrasi

Siyasi parti sistemi

Partilerle koalisyonlar

Siyasi partiler listesi

Ülkelere göre iktidardaki siyasi partiler listesi
Bölgelere göre siyasi partiler listesi
Siyasi ideolojiler

Siyasi ideolojiler listesi

Siyaset serisinin bir parçası

Hükûmet biçimleri

Hükûmet biçimleri listesi

İktidar kaynağı

Demokrasi (çoğunluğun yönetimi)
Demarşi Doğrudan Liberal Temsilî Sosyal Sosyalist Diğer
Oligarşi (azınlığın yönetimi)
Anokrasi Aristokrasi Gerontokrasi Kleptokrasi Kritarşi Meritokrasi Nookrasi Partikrasi Plütokrasi Stratokrasi Teknokrasi Teokrasi
Otokrasi (bir kişinin yönetimi)
Despotizm Diktatörlük Askerî diktatörlük Tiranlık
Anarşi (kimse tarafından yönetilmeme)
Anarşizm Özgür üreticiler Devletsizlik

İktidar ideolojisi

Monarşi Cumhuriyet (sosyo-politik ideolojiler)
Mutlak Anayasal Direktörlük Legalist Parlamenter Başkanlık Yarı başkanlık Sosyalist
Otoriteryen Liberteryen (sosyo-ekonomik ideolojiler)
Anarşizm Sömürgecilik Komünizm Despotizm Dağıtımcılık Faşizm Feodalizm Sosyalizm Totalitarizm Kabilecilik
Dinî Seküler
Devlet dini Seküler devlet Devlet ateizmi
Küresel Yerel (jeo-kültürel ideolojiler)
Şehir devleti Uluslararası kuruluş Ulusal hükûmet Dünya hükûmeti Milliyetçilik Enternasyonalizm Küreselcilik

Güç yapısı

Üniterlik
Üniter devlet İmparatorluk Prenslik
Bağımlı devlet
İlişkili devlet Bağımlı toprak Dominyon Himaye Kukla devlet Kukla hükümdar Uydu devlet Kendi kendini yöneten koloni Haraçgüzar devlet Tampon devlet Vasal devlet Genel valilik
Federalizm
Konfederasyon Yetki devri Federasyon Üst devlet Uluslarüstü birlik
Uluslararası ilişkiler
Küçük güç Bölgesel güç Orta güç Büyük güç Süper güç Hiper güç
İdari bölünüş

İlgili
Demokratik geçiş Otokratikleşme Demokratikleşme Hibrit rejim

Ekonomik sistemler
Makale serilerinden
Üst terimler Kapitalizm Sosyalizm Komünizm
İdeolojilere göre Anarşist Kapitalist Komünist Korporatist Faşist Georgist Laissez faire Piyasa sosyalizmi Merkantilist Neomerkantilist Katılımcı Korumacı Sosyalist Devlet kapitalizmi Sendikalist
Koordinasyona göre Otarşi Dijital Çift Hediye Kayıt dışı Piyasa Karma Doğal Açık Planlı Robinson Crusoe Geçimlik Karaborsa Sanal
Modele göre Anglo-Sakson Çin Doğa Asya Alman İskandinav Ren Singapur Sovyet
Sektörler Ortak mülkiyet Özel Kamu Gönüllü
Dönüşüm Kolektifleştirme Komünleştirme Liberalleşme Piyasalaşma Özelleştirme Sosyalleştirme
Diğer türler Feodalizm Avcı-toplayıcı Bilgi Yeni sanayileşmiş Saray Plantasyon Post-kapitalist Post-endüstriyel Post-kıtlık Kaynak bazlı Sosyal piyasa Sosyalist piyasa Tekelci devlet kapitalizmi Token Geleneksel Geçiş Dünya
Siyasi ideolojiler listesi Ekonomi
g t d

Sosyal bilimlerde, siyasi ideoloji, belirli bir toplumsal hareketin, kurumun, sınıfın veya büyük bir grubun etik ideallerini, prensiplerini, doktrinlerini, mitlerini veya sembollerini açıklayan ve toplumun nasıl çalışması gerektiğini ve belirli bir toplumsal düzen için bazı siyasi ve kültürel bir plan sunan bir dizi fikirler bütünüdür. Siyasi ideoloji, gücün nasıl dağıtılması gerektiği ve hangi amaçlar için kullanılması gerektiği konularıyla ilgilenir. Bazı siyasi partiler belirli bir ideolojiyi sıkı bir şekilde takip ederken, diğerleri genel olarak ilgili ideolojiler grubundan ilham alabilir, ancak belirli bir ideolojiyi açıkça benimsemezler. Bir ideolojinin popülaritesi, bazen çıkarları doğrultusunda hareket eden ahlaki girişimcilerin etkisiyle de ilgilidir. Siyasi ideolojilerin iki boyutu vardır: (1) hedefler: toplumun nasıl organize edilmesi gerektiği; ve (2) yöntemler: bu hedefe ulaşmanın en uygun yolu.

Bir ideoloji, fikirlerin bir koleksiyonudur. Tipik olarak, her ideoloji, en iyi hükûmet biçimini (örneğin otokrasi veya demokrasi) ve en iyi ekonomik sistemi (örneğin kapitalizm veya sosyalizm) içeren belirli fikirleri içerir. Aynı kelime bazen bir ideolojiyi ve ana fikirlerinden birini tanımlamak için kullanılır. Örneğin, sosyalizm bir ekonomik sistem olarak kullanılabilir veya bu ekonomik sistemi destekleyen bir ideolojiyi ifade edebilir. Aynı terim aynı zamanda birden fazla ideolojiyi de ifade edebilir, bu yüzden siyaset bilimciler bu terimler için genel kabul gören tanımlar bulmaya çalışırlar. Örneğin, terimler zaman zaman karıştırılmış olsa da, komünizm genellikle Sovyet tipi rejimler ve Marksist-Leninist ideolojilere atıfta bulunmak için yaygın olarak kullanılırken, sosyalizm genellikle Marxizm-Leninizm'den ayrı olan farklı ideolojilere daha geniş bir şekilde atıfta bulunmak için kullanılmıştır.^[1]

"Sosyal bilimin tamamında en kaçınılmaz kavram" olarak tanımlanan ideoloji, tartışmalı bir terimdir. İdeolojiler genellikle siyasi yelpazedeki konumlarıyla kendilerini tanımlarlar (sol, merkez veya sağ gibi), ancak siyasi stratejilerden (genellikle tanımlandığı şekliyle popülizm) ve bir parti etrafında inşa edilen tek konulardan (örneğin, sivil liberteryenizm ve Avrupa entegrasyonuna destek veya karşıtlık) ayırt edilebilir, ancak bunlar herhangi bir ideoloji için merkezi olabilir veya olmayabilir. Birçok çalışma, politik ideolojinin aile içinde kalıtsal olduğunu göstermektedir.^[2]^[3]^[4]^[5]^[6]

Siyasi ideolojiler listesi, alfabetik sıraya göre düzenlenmiştir ve siyasi pratikte kullanılan ideolojileri birkaç gruba ayırmayı amaçlamaktadır. Her grup, farklı ideolojilere sahiptir. Her gruptaki en popüler ideolojilerin isimleri başlıklara atıfta bulunmaktadır. Başlıkların isimleri, bir hiyerarşik düzenin veya bir ideolojinin diğerinden türediğini ima etmemektedir. Bunun yerine, bu ideolojilerin tarihsel, pratikte ve ideolojik olarak birbirleriyle bağlantılı olduğunu belirtmektedir. Bu nedenle, bir ideoloji birden fazla gruba ait olabilir ve bazen çok yakın ideolojiler arasında büyük ölçüde örtüşme olabilir. Siyasi etiketin ne anlama geldiği ülkeden ülkeye değişebilir ve siyasi partiler genellikle birden fazla ideolojiye sahiptir.

Sosyoloji, ideolojilerin temeli ve siyaset bilimciler

Sosyoloji, toplumların bütüncül normları, yapıları ve işleyişini inceleyen bir bilimdir. Bu alanda çeşitli disiplinlerarası araştırma teknikleri kullanılarak gözlem yapılır, elde edilen veriler analiz edilir, yorumlanır ve farklı perspektiflerden sonuçlara ulaşılır. Sosyal reaksiyonların incelenmesine özel bir vurgu yapılır; yani toplumda bir etki veya davranış kalıbına yol açan nedenler araştırılır. Aynı şekilde, çağdaş sosyal eğilimleri anlamak ve insan davranışının nasıl ortaya çıktığını geniş bir etkileşim alanı içinde anlamak amaçlanır.

Tarihte, birçok sosyolog düşünceleriyle çağdaş toplumlara iz bırakmış, politik, sosyal veya insanın doğal davranış ve eğilimleri üzerine yapılandırılmış düşünceleriyle öne çıkmıştır. Sosyologlar, toplumu her yönüyle inceleyen ve insan davranışının nedenini ve düşünce biçimini anlamaya çalışan kişilerdir.

Jean-Jacques Rousseau

Rousseau, 1712 yılında Cenevre'de doğmuş ve çağdaş tarih için büyük bir öneme sahiptir. Rousseau büyük bir yazar, besteci ve filozoftur. Siyasi düşünceleri Amerikan Devrimi sırasında büyük ölçüde etkili olmuş ve daha sonra Fransız Devrimi'ne de etki etmiştir. Düşünceleri tüm Avrupa ve Amerika'ya yayılmıştır. Hem çağdaşları (örneğin Kant) hem de günümüzdeki düşünürler (örneğin Derrida) üzerinde etkisi günümüzde bile devam etmektedir. Fikirleri ve düşünceleri modern politika, çağdaş sosyoloji ve eğitim düşüncesi için önemli temeller oluşturmuştur.

Toplum sözleşmesi

Rousseau'nun ünlü eseri "Toplum Sözleşmesi", özgürlük, sivil özgürlük ve toplum kavramları üzerine düşüncelerini açıklar. İnsan, özgürlükten yararlanmasına rağmen, onu esir eden farklı "görünmez" veya "hileli" zincirleri göz ardı eder. Toplumların doğal olarak ortaya çıkmadığını belirtir. Aile, insanın en eski ve doğal kurumu olup, hükümdarın halkıyla olan ilişkisine benzer bir ilişki taşır. Hak doğru güçten doğmaz ve görev zorunluluktan doğmaz. Otorite tarafından yaratılan meşru sözleşmeler, insanları gizlice esir almanın ve güç kullanmanın bir yoludur, bu nedenle bunlar insanlar üzerinde hakkı vardır. Hepimizin eşit olduğu ön kabulünden yola çıkarak, hükümdarların var olabilmesi için insanları esir almanın tek yolu "yasal" olarak olmaktır. Bir halk bir krala boyun eğmeden önce bir halktır ve aynı zamanda azınlık büyük kitlelerin kararlarına maruz kalır: Genel irade, özel irade ile karşı karşıya kalır. Genel irade, herkesin iradesi tarafından sınırlandırılır, yani çoğunluğun oluşturduğu partilerin oluşumu ile azınlığın sesi duyulmaz hale gelir. Sosyal sözleşme, ortak iyiliği ve kişilere eşit olarak verilecek hakları arayışını içerir.

Soberanı "üstün" bir varlık olarak belirler ve kuralların ona uygulanmayacağı bir kişi olarak tanımlar; aynı zamanda sosyal sözleşmenin ona uygulanmadığı bir kişidir, yani halka itaat etmeleri gerekmektedir, ancak kararları kendi takdirine dayalı olarak almalıdır. Sosyal sözleşmede insan, doğal özgürlüğünü kaybeder ve sivil özgürlüğünü kazanır. İnsan, mülkiyet üzerindeki gücü sınırlayarak, bir tür sivil özgürlük elde etmek için mülkiyeti üzerindeki gücü birine devreder; yani temel olarak, tekrar hükümdara esir olur. Bir şey elde etmek için bir şeyi feda etmek gerekir. Hükümdarın gücü bölünemez ve mutlaktır. Hükümdarın, halkı üzerinde ince olan sınırlamaları vardır. İnsan olan hükümdar, güce sahip olsa bile bir hayatı elinden almak hakkına sahip değildir.

Karl Marx

Karl Marx, Almanya kökenli bir Yahudi filozoftur. Komünist düşüncenin temellerini atmıştır. Marx, felsefe, tarih, sosyoloji ve ekonomi alanlarında çalışmalar yapmıştır. Friedrich Engels ile birlikte, bilimsel sosyalizmin, modern komünizmin ve marksizmin öncüleri olarak bilinirler. En ünlü eserleri arasında "Komünist Parti Manifestosu" ve "Das Kapital" bulunur.

Ücretli Emek ve Sermaye

Marx'ın "Das Kapital" adlı eserinde, sınıf ayrımlarının toplum içinde nasıl belirginleştiğini açıklar. Bu fikrin sadece kapitalistlere fayda sağladığını ve işçilerin toplumda kötü muamele, yoksulluk ve eksikliklerle mücadele ettiğini söylüyor. Marx, mal ve emek için fiyat dalgalanmalarını eleştirir ve belirli bir standart veya ortalama yoktur. Ek olarak, her ürün için harcanan emeğin ürünün değerini artırmadığını iddia eder. Toplumdaki zorlukları ve acıları araştırır ve herkesin eşit olarak memnun olacağı bir komünist sistemin gerçekten mümkün olup olmadığını sorgular (teori olarak değil, pratikte).

Marx, kapitalistler ve işçi sınıfı arasındaki mücadeleyi sınıf mücadelesi olarak tanımlar. Ücretin, bir işçiye belirli bir süre boyunca verilen para miktarı olduğunu ifade eder. Ona göre, işçinin bir işverenle yaptığı iş değiş tokuşu, işçinin belirli bir süre çalışması ve karşılığında belirli bir miktar para alması anlamına gelir. Aynı şekilde, bir malın belirli bir miktar para karşılığında değiş tokuş edildiğinde, bu miktarın fiyat olarak kabul edildiğini belirtir. Sonuç olarak, ücret, işçinin emeğine atfedilen bir maliyet olarak görülür ve işçi bir mal gibi görülür.

Marx, genel olarak üretim sürecinde kullanılan makinelerin gelişimini eleştirir. Bu durumun talebi karşılamak ve ürünü daha düşük bir fiyata sunmak için kullanıldığını ve aynı zamanda işçi sınıfının iş gücüne olan ihtiyacını ortadan kaldırdığını söylemektedir. Ona göre, sermaye artışının işçi sınıfı üzerinde bir domino etkisi vardır. Bu etki, olumlu ya da olumsuz olabilir. Bir kişinin sahip olduğu para miktarı sermaye değildir; ürünleri üretmek ve satmak için gereken araç ve malzemeleri de içerir. Rekabet duygusu, arz ve talep arasındaki ilişkiyle yakından bağlantılı olarak her ürünün alım fiyatını belirler. İş saatleri ve ürünün üretim maliyeti, işçilere verilen hizmet için ödenen ücreti belirler. Marx, sosyalizm olarak bilinen anlayışın temelini atmıştır.

Thomas Hobbes

Hobbes, 1588 yılında İngiltere'de doğan bir sosyologdur. Ana vurgusunu siyaset felsefesine yönlendirmiştir. Leviathan adlı kitabı ise daha sonra, 1651 yılında yayımlanmıştır. Batı siyaset felsefesi için temel bir yapı oluşturmuş ve politik teoriyi sosyal sözleşme perspektifinden ele almıştır. Bu konu daha sonra birçok sosyolog tarafından da incelenmiştir. İdealleri mutlakiyetçilik ve mutlak egemenlik üzerine kurulu olsa da, bu düşünce daha sonraki liberal ideoloji için temel oluşturmuştur. Aynı zamanda, bireyin hakları, insanın doğal eşitliği ve siyasi düzen gibi diğer konuları da ele almıştır.

Leviathan

Thomas Hobbes, Leviathan adlı eserinde Cumhuriyet ve Egemenlik konularına odaklanmaktadır. Egemenlik kavramını, mutlak ve tartışmasız bir güce sahip olan bir hükümdarın varlığı olarak tanımlar. İnsanların eşitlik durumunun sadece fiziksel değil, psikolojik olarak da bireyler arasında savaşlara yol açtığını belirtir.

Hobbes aynı zamanda Cumhuriyet kavramını kontrol ve hükmetme aracı olarak görmektedir: Hükûmetin halk üzerinde resmi bir kontrolü, korku ve endişeye neden olur. Halk, hükûmetinden korkarsa, ona meydan okumaz.

Cumhuriyet, bir grup insan arasında geri dönüşü olmayan bir bağlılık gerektiren bir anlaşma olarak kabul edilir ve bu da her bir üyenin sürekli bağlılık içinde olmasını gerektirir. Bu bağlamda, sosyal sözleşme kavramı ortaya çıkar; egemenlik için bir temsilci yaratılır.

Hobbes'e göre İnsan doğası, gurur, intikam, taraflılık ve para gibi kavramlara dayanmaktadır. Bu nedenle, eşitlik, adalet, alçakgönüllülük ve merhamet gibi kavramlar artık gerçek insan doğasını tanımlayamamaktadır. İnsan doğası, çok sayıda insanın gücünü azaltıp tek bir kişiye aktarmak ister. Bu, herkesin özgür iradesini kısıtlayarak güç ve kontrol elde etmeyi amaçlamaktadır. "Akıllı" seçimler yaparak halkını çeşitli tehlikelerden korumaya ve barışa ulaşmaya çalışırlar. Bir cumhuriyet, çok sayıda insan arasında yapılan anlaşmalar dizisidir ve her biri bireysel ve toplumsal çıkarları için tüm kaynaklarını kullanarak oluşturulmuştur. Cumhuriyet, mutlak güç ve egemenlik anlamına gelir.

Hobbes'e göre bir cumhuriyetin kuruluşu, üyelerinin uyması gereken tüm kuralları belirler. Cumhuriyetin kurulabilmesi için vatandaşlar ve liderleri arasında kalıcı bir bağlılık gerekir. Vatandaşlar, egemenleri ile yaptıkları anlaşmayı bozamazlar ve egemenler de vatandaşları ile yaptıkları anlaşmayı bozamazlar. Önceden yapılan herhangi bir anlaşma iptal olur.

Max Weber

1864 yılında doğan Max Weber, felsefe, ekonomi, hukuk, tarih, siyaset bilimi ve sosyoloji hakkında olan eserleriyle büyük bir üne sahip olmuştur. Sosyoloji ve kamu yönetimi çalışmalarının kurucularından biri olarak kabul edilir. Din sosyolojisi ve yönetim gibi konulara odaklanmıştır. Devletin tanımı, siyaset bilimi araştırmalarının temelini oluşturur ve aynı zamanda kapitalizm gibi ekonomik sistemlerin gelişimine ve bunların modern topluma nasıl etkisi olduğuna dair araştırmalara da katkıda bulunur.

Kapitalist Ruh

Bu eserde, yazar bir kavramı sadece kendi bakış açısıyla değil, farklı pozisyonları ve perspektifleri araştırarak tanımlayabileceğimizi anlatıyor. Tarih boyunca topluma etki eden bir gerçeklik üzerine temellenmiş bir eserdir.

Kapitalizmi, yazarın gözünden şu şekilde açıklıyor:

"Zamanın para olduğunu düşün. Günlük işiyle on şilin kazanabilen bir kişi, yarısını boşa harcayarak veya evde boşta geçirerek, sadece altı peni harcasa bile, gerçekte harcadığı veya daha doğrusu israf ettiği beş şilin ekstra kaybetmiş olur" (sayfa 27).
"Krediye para gibi bak. Birinden borç aldığın parayı ona geri vermekle kalmaz, aynı zamanda o para sayesinde faiz ve zamanla kazanabileceğin her şeyin keyfini sürebilirsin. İyi bir krediniz ve onu iyi kullanma yeteneğiniz varsa, zaman ilerledikçe ciddi bir miktar biriktirebilirsin" (sayfa 27).
"Paranın üremesi ve faydalı olması gerektiğini düşün. Para para doğurabilir, birinden diğerine aktarılabilir ve böylece birbirlerini artırabilirler. Beş şilin doğru bir şekilde yatırılırsa altı şilin olur, bunlar da birbirlerine eklenerek yedi, hatta daha fazla olabilirler. Yatırılan paranın miktarı arttıkça, getirisi de artar. Bu nedenle, kazanç hızlı ve sürekli olarak çoğalır. Bir domuzu öldüren, binlerce yavrusunu yok eder. Beş şilini boşa harcayan, o parayla elde edebileceği her şeyi ortadan kaldırır: büyük bir para yığını" (sayfa 27).
"Deyimi doğrultusunda, iyi ödeyen cebini doldurur. Anlaşmış bir vade için zamanında düzenli ödeme yapan kişi, arkadaşlarına ihtiyacı olmadığı sürece her zaman krediye layık olur" (sayfa 27).
"Bazen bu çok faydalı olabilir. Genç birinin ilerlemesi için en önemli şey, her işinde zamanında ve dürüst davranmasıdır. Bu nedenle, size verilen parayı anlaşılan süreden daha fazla elinde tutmamalısınız, böylece arkadaşınızın hayatta size yardım etme şansı olmaz" (sayfa 27).
"Bir kişinin kredibilitesine etki edebilecek küçük eylemlere dikkat etmelisiniz. Örneğin, sabah beş ya da akşam sekizde çekiç sesi duyan alacaklı, altı ay boyunca memnun olur; ancak sizinle ilgili daha fazla bilgiye sahipse, bilardo oynarken ya da barda sesinizi tanırsa, çalışmanız gereken saatte çalışmadığınız için ertesi sabah hatırlatma yapar ve paranızı toplamadan önce talep eder" (sayfa 27).
"Aynı zamanda, sahip olduğunuzu düşündüğünüz her şeyi harcamamanız ve bu düşünceyle yaşamamanız önemlidir. Kredi alan birçok insan, sık sık bu yanılsamayı yaşar. Bunu önlemek için giderlerinizi ve gelirlerinizi ayrıntılı bir şekilde kaydetmelisiniz. Bu detaylara dikkat ederseniz, en önemsiz giderlerin bile büyük meblağlara dönüştüğünü fark edecek ve gelecekte ne kadar tasarruf edebileceğinize inanacaksınız" (sayfa 27-28).
"Dikkatli ve dürüst bir kişi olarak, altı poundla yüz pounda ulaşabilirsiniz. Günde bir kuruş boşa harcayan bir kişi, yıl boyunca altı poundu boşa harcamış olur, ki bu da yüz poundun kullanımına eşittir. Günde sadece iki dakika olsun harcamış bir kişi, yılda yüz şilini boşa harcamış olur. Beş şilini yatırım yapmaya karar veren kişi, onları çarçur etmiş olur. Bu nedenle, genç bir kişi yaşlandığında, böyle büyük bir miktarı kaybettiği için büyük bir pişmanlık duyacaktır" (sayfa 28).

Alıntılar, Weber'e göre kapitalizmin temellerini açıklar ve işadamlarının kendi ekonomik sermayelerini büyütmek için bu temellere göre hareket ettiğini anlatır. Aynı zamanda, Amerikan kültürünün kapitalizmde büyüdüğü ve kök saldığı da anlatılmaktadır:

Kapitalizmin amacı kazanmak, kazanmak ve kazanmaktır. Kapitalizmde ahlaki kavram, kredi ve kendi paranızı artırmak için kullanılan bir araç haline gelmiştir. Aslında, her bireyin olumlu bir özelliği değil, kendi ekonomik gelişimi için bir araç haline gelmiştir. Amerikalılar, bu ahlaki değeri, ikna etme ve mal edinme aracı olarak kullanırlar ve böylece ekonomik açıdan öne geçerler, ancak aynı zamanda büyük iş insanlarının gerçek niyetlerine dair yanıltıcı bir görüntü oluştururlar. Kapitalizmin, daha fazla ve daha fazla istemek, yeni ve geçici bir eğilim olmadığını, eski, şu anki ve gelecekteki toplumlara nüfuz ettiğini anlamaktadır. Her şeyin sonunda, bir tür kazanç elde etmek için yapılır. Ekonomik, mal, hizmet veya basitçe iç huzur olabilir. Aynı şekilde, kapitalizm ruhu düşünceler ve perspektifler içinde daha da derinleşiyor ve insanların zihinlerine daha fazla yerleşiyor.