Geç Ming Hanedanı veba salgını

Geç Dönem Ming Hanedanı veba salgını
16. yüzyıl başında Ming Hanedanlığı bölgesi.
HastalıkVeba
YerÇin
İlk vakaŞansi eyaleti
Varış tarihi1633
Kaynak ülke(ler)Çin
İstatistikler
Ölümler
200bin

Geç Dönem Ming Hanedanlığı'ndaki Büyük Veba (Çince : 明末大鼠疫), Çin'deki Ming Hanedanlığı'nın (Chongzhen İmparatoru ) son dönemi olan 1633 ve 1644 yılları arasında yaşanan büyük bir veba salgınıdır.[1][2][3] Salgın 1633'te Şansi Eyaletinde başladı ve 1641'de Pekin'e ulaştı. Veba 1643'te 200.000'den fazla insanın ölümüne neden oldu ve 1644'te Ming Hanedanlığı'nın çöküşüne katkıda bulundu.[1][2][3][4]

Kısa tarihçe

1633'te, Chongzhen'in saltanatının altıncı yılında, Şansi Eyaletinde veba salgını başladı.[1][3]

1641'de veba, Ming Hanedanlığı'nın başkenti Pekin'e geldi.[1][3] Aynı zamanda, tarihi kayıtlar, kuzey Zhejiang'daki nüfusun yarısından fazlasının 1641'de hastalandığını ve yerel halkın %90'ının 1642'de öldüğünü gösteriyor.[5]

1643'te salgın zirveye ulaştı ve yalnızca Pekin'de 200.000'den fazla insanı öldürdü. Bu yerel nüfusun %20-25'ini oluşturuyordu.[2][4] O zamanlar Çin literatüründe kaydedilen “sivilce vebası” ve “kusmuk kan vebası” muhtemelen hıyarcıklı veba ve pnömonik veba idi.[2][3]

Mart 1644'te Pekin, Li Zicheng'in birlikleri tarafından kuşatıldı. Oysa Pekin'deki savunma gücü veba nedeniyle önemli ölçüde zayıflamıştı ve normalde 100.000kişilik ordudan yaklaşık 50.000 asker kalmıştı.[4] Sonrasında Li , Pekin Savaşı'nı kazandı ve Chongzhen İmparatoru intihar ederek Ming hanedanının sonunu getirdi.[2][3][4]

Wu Youke (1582-1652), 1641-1644 yılları arasında çevresinde çeşitli salgınların arttığını gözlemleyerek bazı hastalıklara Li Qi (戾气 veya veba faktörleri) adını verdiği bulaşıcı ajanların neden olduğu fikrini öne sürdü.[6] Wen Yi Lun (瘟疫论, Pestilence Üzerine İnceleme/Salgın Hastalıklar İncelemesi) adlı kitabı, kavramı öne çıkaran ana etiyolojik çalışma olarak kabul edilebilir.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

  1. ^ a b c d "The Great Plague Was a Prelude to a New Dynasty". Vision Times (İngilizce). 6 Şubat 2020. 27 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
  2. ^ a b c d e Ch’iu. "The Epidemics in Ming Beijing and the Responses from the Empire's Public Health System". 中央研究院歷史語言研究所集刊: 331-388. 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2021. 
  3. ^ a b c d e f Cao. "鼠疫流行与华北社会的变迁 ( 1580—1644 年)" (PDF). 历史研究 (Çince) (1). 2 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Eylül 2021 – China Academic Journal Electronic Publishing House vasıtasıyla. 
  4. ^ a b c d "专家谈明朝灭亡：鼠疫或为重要原因". China News Service (Çince). 3 Aralık 2013. 15 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2021. 
  5. ^ The Confusions of Pleasure: Commerce and Culture in Ming China (İngilizce). University of California Press. September 1999. ISBN 978-0-520-22154-3. 
  6. ^ Encyclopedia of the Black Death. ABC-CLIO. 2012. s. 76. ISBN 978-1598842548. 21 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2019. 
  • g
  • t
  • d
Önemli hastalıklar, salgınlar ve pandemiler
Yerel
Milattan Önce
1. ve 15. yüzyıl
16. yüzyıl
17. yüzyıl
  • Güney Amerika sıtma salgını (1600-1650)
  • Londra veba salgını (1603)
  • New England enfeksiyonları (1616-1620)
  • İtalya veba salgını (1629-1631)
  • Augsburg veba salgını (1632-1635)
  • Massachusetts çiçek hastalığı salgını (1633-1634)
  • Wyandot enfeksiyonları (1634-1640)
  • Londra veba salgını (1636-1637)
  • Geç Ming Hanedanı veba salgını (1633-1644)
  • Büyük Sevilla Vebası (1647-1652)
  • Orta Amerika sarıhumma salgını (1648)
  • Napoli veba salgını (1656-1658)
  • Amsterdam veba salgını (1663-1664)
  • Büyük Londra Vebası (1665-1666)
  • Fransa veba salgını (1668)
  • Malta veba salgını (1675-1676)
  • İspanya veba salgını (1676-1685)
  • Boston çiçek hastalığı salgını (1677-1678)
  • Büyük Viyana Vebası (1679)
  • Prag veba salgını (1681)
  • Güney Afrika grip salgını (1687)
  • Boston sarıhumma salgını (1693)
  • Charleston ve Philadelphia sarıhumma salgını (1699)
18. yüzyıl
  • New York sarıhumma salgını (1702)
  • Lawrence Valley çiçek hastalığı salgını (1702-1703)
  • İzlanda çiçek hastalığı salgını (1708-1709)
  • Büyük Kuzey Savaşı veba salgını (1710-1712)
  • Kuzey Amerika kızamık salgını (1713-1715)
  • Büyük Marsilya Vebası (1720–1722)
  • Boston çiçek hastalığı salgını (1721-1722)
  • Cádiz sarıhumma salgını (1730)
  • On Üç Koloni grip salgını (1732-1733)
  • Yeni Fransa çiçek hastalığı salgını (1733)
  • Difteri salgını (1735-1741)
  • Büyük 1738 Vebası (1738)
  • Cartagena sarıhumma salgını (1741)
  • Sicilya veba salgını (1743)
  • Kuzey Amerika kızamık salgını (1759)
  • Charleston çiçek hastalığı salgını (1760)
  • Havana sarıhumma salgını (1762)
  • Pittsburgh çiçek hastalığı salgını (1763)
  • Rusya veba salgını (1770-1772)
  • Kuzey Amerika kızamık salgını (1772)
  • Pers veba salgını (1772–1773)
  • İngiltere grip salgını (1775-1776)
  • Kuzey Amerika çiçek hastalığı salgını (1775-1782)
  • İspanya dang humması salgını (1778)
  • Pueblo Kızılderilileri çiçek hastalığı salgını (1788)
  • Yeni Güney Galler çiçek hastalığı salgını (1789-1790)
  • Philadelphia sarıhumma salgını 1793
19. yüzyıl
  • İspanya sarıhumma salgını (1800-1803)
  • Osmanlı (Mısır) veba salgını (1801)
  • Saint-Dominigue sarıhumma salgını (1802-1803)
  • Rusya Tifüs salgını (1812)
  • Osmanlı veba salgını (1812-1819)
  • Malta veba salgını (1813-1814)
  • Karaca vebası (1813)
  • İrlanda tifüs salgını (1817-1819)
  • Savannah sarıhumma salgını (1820-1823)
  • Yeni Güney Galler çiçek hastalığı salgını (1828-1829)
  • Groningen sıtma salgını (1829)
  • Kuzeybatı Pasifik sıtma salgını (1829-1833)
  • İran veba salgını (1829-1835)
  • Mısır veba salgını (1834-1836)
  • Büyük Ovalar çiçek hastalığı salgını (1837-1838)
  • Güney Eyaletleri sarıhumma salgını (1841)
  • Kuzey Amerika tifüs salgını (1847-1848)
  • Güney Eyaletleri sarıhumma salgını (1847)
  • Hawaii enfeksiyon salgını (1848-1849)
  • New Orleans sarıhumma salgını (1853)
  • Osmanlı (Yemen) veba salgını (1853)
  • Kopenhag kolera salgını (1853)
  • Broad Street kolera salgını (1854)
  • Norfolk sarıhumma salgını (1855)
  • Montevideo sarıhumma salgını (1855-1857)
  • Lizbon sarıhumma salgını (1857)
  • Victoria çiçek hastalığı salgını (1857)
  • Grip salgını (1857-1859)
  • Kuzeybatı Pasifik çiçek hastalığı salgını (1862)
  • ABD tifo salgını (1861-1865)
  • Sidney kızamık salgını (1867)
  • Barselona sarıhumma salgın (1870)
  • Avrupa çiçek hastalığı salgını (1870-1875)
  • Buenos Aires sarıhumma salgını (1871)
  • Fiji kızamık salgını (1875)
  • Avustralya kızıl hastalığı salgını (1875-1876)
  • Osmanlı İmparatorluğu veba salgını (1876)
  • New Orleans sarıhumma salgını (1878)
  • Mississippi Vadisi sarıhumma salgını (1878)
  • Montreal çiçek hastalığı salgını (1885)
  • Hong Kong veba salgını (1894-1924)
  • Bombay veba salgını (1896-1905)
  • Afrika tripanosomiyazisi salgını (1896-1906)
  • Porto veba salgını (1899)
20. yüzyıl
21. yüzyıl
Küresel
  1. ^ İlk veba salgını, 541-767 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.
  2. ^ İkinci veba salgını, 1347-1835 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.
  3. ^ Üçüncü veba salgını, 1855-1945 tarihleri arasındaki yerel veba salgınlarından oluşmaktadır.