Kasım 1963 Irak askerî darbesi

Kasım 1963 Irak askerî darbesi
Arap Soğuk Savaşı
Tarih 13-18 Kasım 1963 Bölge Irak Sonuç Baas Partisi hükûmeti devrildi Nasırcı hükûmet kuruldu
Taraflar
Baasçılar	Nasırcılar
Komutanlar ve liderler
Ali Salih es-Sadi	Abdüsselam Arif Abdürrahman Arif
Güçler
34.000 Ulusal Muhafız milisi
Kayıplar
250 ölü[1]

Şu madde dizisinin bir parçasıdır:
Baasçılık
Organizasyonlar Arap Baası 1940-1947 Arap Baas Hareketi 1940-1947 Baas Partisi 1947-1966 Baas Partisi (Irak) 1968-2003 Baas Partisi (Suriye) 1966-günümüz
Kişiler Zeki el-Arsuzi Mişel Eflak Selahaddin el-Bitar Abdullah Rimavi Vahib el-Ganim Fuad er-Rikabi Salah Cedid Hafız Esad Ahmed Hasan el-Bekir Saddam Hüseyin Beşşar Esad İzzet İbrahim ed-Duri
Edebiyat Diriliş Yolunda Tek Kader için Savaş
Tarih Baas döneminde Irak Ramazan Devrimi Kasım 1963 Darbesi 17 Temmuz Devrimi İran-Irak Savaşı Körfez Savaşı BM yaptırımları Irak Savaşı Debaasifikasyon Baas döneminde Suriye Suriye Irak'a Yardım Komitesi 1963 / 1966 Darbeleri Düzeltici Hareket İç Savaş
Bölgesel organizasyonlar Cezayir ( pro-Irak ) Bahreyn ( pro-Irak ) Mısır ( pro-Irak ) Irak ( pro-Irak pro-Suriye ) Ürdün ( pro-Irak pro-Suriye ) Kuveyt ( pro-Irak ) Lübnan ( pro-Irak pro-Suriye ) Libya ( pro-Irak ) Moritanya ( pro-Irak pro-Suriye ) Filistin ( pro-Irak pro-Suriye ) Sudan ( pro-Irak pro-Suriye ) Suriye ( pro-Irak pro-Suriye ) Tunus ( pro-Irak pro-Suriye ) Yemen ( pro-Irak pro-Suriye )
Ayrılan gruplar Arap Sosyalist Devrimci Baas Partisi (1960-1962/63) Sosyalist Lübnan (1965-1970) Arap Devrimci İşçi Partisi (1966-günümüz) Arap Demokratik Sosyalist Baas Partisi (1970-günümüz) Sudan Baas Partisi (2002-günümüz)
İlgili konular Arap milliyetçiliği Arap sosyalizmi Nasırcılık Pan Arabizm
g t d

Kasım 1963 Irak askerî darbesi, 13 - 18 Kasım 1963 tarihleri arasında, parti içindeki bölünmelerin ardından Nasır yanlısı Iraklı subayların Baas Partisi yönetimine karşı gerçekleştirdiği bir askeri darbedir. Darbenin kendisi kansız olmasına rağmen, ilgili eylemlerde 250 kişi öldürülmüştür.^[2]

Arka plan

Şubat 1963'te Irak devlet iktidarını ele geçirdikten sonra, Nasır yanlısı ve karşıtı Baas liderleri ile sağ ve sol pan-Arap milliyetçisi Baas liderleri arasındaki bölünmeler, Irak'ın ilk Baas hükûmetinin Kasım 1963'te çöküşüne yol açtı. Bu sırada 7.000 Iraklı komünist tutukluydu.

Kasım'in eski yardımcısı Abdüsselam Arif (Baasçı olmayan) büyük ölçüde törensel olarak cumhurbaşkanı unvanını alırken, önde gelen Baasçı general Ahmed Hasan el-Bekir başbakan olarak seçildi. Yeni hükûmetin en güçlü lideri, Ulusal Muhafız milislerini kontrol eden ve yüzlerce şüpheli komünistin ve diğerlerinin katledilmesini organize eden Irak Baas Partisi genel sekreteri Ali Salih es-Sadi idi.^[3]

Es-Sadi, Suriye ile bir birliği desteklerken; daha muhafazakar askeri kanat, Kasım'ın "Önce Irak politikası"nı destekledi. Ulusal Muhafızların disiplinli davranışlarıyla birleşen hizipçilik, askeri kanadın parti liderliğine karşı bir darbe başlatmasına yol açtı; Es-Sadi, İspanya'da sürgüne zorlandı.^[4] El-Bekir, partiyi kurtarmak için Baas Partisi Ulusal Komutanlığı'nı toplantıya çağırdı. Toplantı partinin sorunlarını daha da kötüleştirdi. Kendisini pan-Arap Baas hareketinin lideri olarak gören Mişel Eflak, Irak Baas Partisi'nin kontrolünü ele geçirme niyetini açıkladı. "Önce Irak" kanadı öfkelendi ve Cumhurbaşkanı Arif, Baas'a karşı olan sabrını kaybetti. Parti, 18 Kasım 1963'te hükûmetten çıkarıldı. 12 Baaslı hükûmet üyesi istifaya zorlandı ve Ulusal Muhafızlar, Cumhuriyet Muhafızları ile değiştirildi.^[5]

Darbe

12 Kasım Salı günü, es-Sadi ve Baas Partisi meslektaşlarından 18'i silah zoruyla yakalandı ve Madrid'e uçtu. Ertesi gün, es-Sadi'den bahsetmeden, Radyo Bağdat, iktidardaki Baas Partisi'nin artık El-Bekir başkanlığındaki 15 üyeli bir konsey tarafından yönetildiğini duyurdu. Saat 11.00'dan birkaç dakika önce radyo yayından kalktı ve savaş uçakları Bağdat'taki Cumhurbaşkanlığı Sarayı'nı bombaladı; Es-Sadi taraftarlarından oluşan büyük kalabalık Bağdat'ta gösteri yaptı. Öğleden sonra, Başbakan Bekir'in güçleri kontrolü geri aldı. Ertesi akşam Madrid'de es-Sadi, sekiz yeni Baas liderinin görevden alındığını ve Beyrut'a uçtuğunu ve es-Sadi'nin Suriyeli Baasçılarla birlikte Bağdat'a döneceğini duyurdu.^[6] 18 Kasım Pazartesi günü, Irak Cumhurbaşkanı Abdüselam Arif, kardeşi Tugay Generali Abdürrahman Arif ve onların Irak Ordusu destekçileri, Baas Ulusal Muhafız Milislerini (1963 Şubat ve Ağustos arasında 5.000'den 34.000'e yükseldi) bastırdı ve Halil Casim el-Dabbah, Said Hamo, Abdülaziz el-Akili ve Yunus Atar Başi gibi diğer üst düzey subaylar ve Abdüsselam Arif'in destekçileri dördüncü ve üçüncü tümenlerin kontrolünü ele geçirirken Baas Ulusal Muhafız Milisleri'nin Musul ve Kerkük'teki karargahlarını bombaladılar. Daha sonra el-Bekir Başbakanlıktan alındı; es-Sadi yeni konseye alınmadı ve sürgünde kaldı.^[7]

Sonuç olarak, ilk Baas hükûmeti devrildi ve Abdüsselam Arif Cumhubaşkanı olarak yeni, Nasır yanlısı bir hükûmet kuruldu. Irak Arap Sosyalist Baas Partisi diğer tüm siyasi partilerle birlikte yasaklandı ve Irak Arap Sosyalist Birliği Irak Cumhuriyeti'ndeki tek yasal parti ilan edildi.

Ayrıca bakınız

• 14 Temmuz Devrimi

Notlar