1920 Irak İsyanı

1920 Irak İsyanı veya 1920 Büyük Irak İsyanı, 1920 senesinde Irak'ta Birleşik Krallık'a karşı meydana gelen isyan. İlk olarak 1920 yazında Bağdat'ta yapılan kitlesel protestolarla başlamıştı, Osmanlı ordusunun (özellikle Arap kökenli^[1]) eski subayları da protestolara katılmıştı. Protestolar çoğunlukla Şii olan orta ve güney Irak'a yayılınca hız kazandı. Silahlı olarak Haziran sonlarında başladı. Şeyh Mehdi el-Halissi isyanın önemli liderlerinden biri idi. İsyan sırasında Sünni ve Şii^[2] dini cemaatler, kabile toplulukları ile kentli kitleler, işbirliği içinde bulundular. İsyan bağımsız bir Arap hükûmetinin oluşturulmasını amaçlıyordu. Başlarda biraz başarıya rağmen isyan Ekim 1920 sonuna kadar, İngilizler tarafından bastırıldı ve büyük ölçüde 1920'nin sonunda sona ermesine rağmen, bazı unsurları 1922 yılına kadar sürdü.

1920 isyanı sırasında, Kuzey Irak'ta Kürtler başka bir İngiliz karşıtı isyan başlattılar. Kürt isyanının önemli liderlerinden biri Şeyh Mahmud Berzenci idi. İsyan sürecinde İngiliz hava kuvvetleri sıkça kullanıldı, isyancılara karşı zehirli gaz kullanıldığı iddia edilmektedir.^[3] İsyan sürecinde 6.000-10.000 kadar Iraklı ve 500 kadar İngiliz ve Hint asker öldü, 40 milyon pound harcandı. Bu para İngilizlerin Osmanlı İmparatorluğu'na karşı Arap isyanında harcadıkları paradan fazla idi. İsyanın sonuçlarından birisi İngilizlerin Irak siyasetlerini değiştirmesi oldu ve ülkeyi daha dolaylı olarak yönetmeye karar verdiler, Emir Faysal'ı Irak'ın ilk kralı olarak tayin ettiler.

Kaynakça