Özel Harp Dairesi
| Özel Harp Dairesi | |
|---|---|
| Etkin | 22 Eylül 1952[1]-1992[2] |
| Ülke |  Türkiye |
| Bağlılık | Türk Silahlı Kuvvetleri |
| Sınıfı | Özel kuvvet |
| Görevi | Gayrinizami harp |
| Parçası | Türk Silahlı Kuvvetleri Genelkurmay Başkanlığı |
Özel Harp Dairesi, Soğuk Savaş dönemi Türkiyesi'nde, Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde ABD'nin gizli servisi CIA ve NATO iş birliği ile kurulduğu ileri sürülen gizli örgüt.
Tarihi
1952 yılındaki ABD belgelerine göre Kurmay Albay Emin Çobanoğlu’nun talebi üzerine psikolojik savaş departmanı için ABD tarafından örgütlenme şeması gönderildi.[3] İlk olarak 1952 yılında "Hususi ve Yardımcı Muharip Birlikleri" adıyla kurulmuş, 1953 yılında Seferberlik Tetkik Kurulu adını almıştır. 1970 yılında ise Özel Harp Dairesi adını almıştır.[4][5] Körfez Savaşı'ndan sonra dış tehlikelerin belirmesi ve Irak'ın kuzeyinden tehditler gelmesi nedeniyle 1992 yılında yerleşkesi ve yapısı değiştirilerek yerine Özel Kuvvetler Komutanlığı kurulmuştur.[6][7][8][9]
Görevi
İşgal durumlarında direniş faaliyetlerini başlatarak düşmanı yıpratma ve engellemekle görevlidir.[10] Bunun için daha önceden askerliğini yapmış kişiler seçilirdi.[11] Sefer görev emri verilebilecek yedek personelden arazide görev yapacak olanlar siyah kuvvet, meskûn mahallerde görev yapacak olanlar ise beyaz kuvvet olarak adlandırılır, görev yeteneğini kaybeden personel ise turuncu olarak adlandırılırdı.[12][13] Direnişte kullanılmak üzeri belirli bölgelerde toprak altına gömülü silah ve mühimmat bulunduruldu.[14][15]
Kontrgerilla
Avrupa'da II. Dünya Savaşı'ndan sonra muhaliflerin (o dönem komünistlerin) iktidara gelmesini önlemek için kurulan "Gladio" adlı kontrgerilla örgütünün Türkiye'deki uzantısına siyasi literatürde Özel Harp Dairesi, eylemleri gerçekleştirenlere ise Kontrgerilla denmiştir.[16][17] NATO'nun Özel Harp talimnamelerine göre, üye ülkelerde kurulan NATO birimleri, Türkiye'de önce Seferberlik Tetkik Kurulu adıyla örgütlenmiş sonra doğrudan Genelkurmay Başkanlığına bağlı Özel Harp Dairesi çatısı altında ve bunun sivil uzantısı Kontrgerilla olarak faaliyet yürütmüştür.[18]
Seferberlik Tetkik Kurulu
Seferberlik Tetkik Kurulu, 1952 yılında ABD'lilerin teklifiyle Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde gizlice kurulmuş bir teşkilattır. STK'nin amacı, Sovyetler Birliği'nin Türkiye'yi işgal etmesi hâlinde milisleri silahlandırarak gerilla direnişini örgütlemekti. Üyelik yapısı gizli tutulan bu kurulun mali kaynağı, Millî Savunma Bakanlığı tarafından Ankara'da tahsis edilen arazide kurulan Amerikan Yardım Heyeti (JUSMAT) tarafından sağlanıyordu.[19] SSCB'ye karşı kurulmuş olmasına rağmen ilk olarak Kıbrıs'taki Türk direnişini örgütlemekte ve Türk Mukavemet Teşkilatı (TMT) kurulmasında kullanıldı,[20][21][22] daha sonra 1960'lı yıllarda başlayan öğrenci ve işçi hareketlerini bastırmak için kullanıldı.[23]
STK, 1967'de Tuğgeneral Cihat Akyol tarafından Özel Harp Dairesi'ne dönüştürüldü.[24]
Özel Harp Dairesi
1967'de Özel Harp Dairesi adını alan oluşum, Kıbrıs Harekatı'ndan sonra 5 Şubat 1975 tarihinde başlayan ABD ambargosu nedeniyle maddi zorluklar yaşadı. Dönemin Genelkurmay Başkanı Orgeneral Semih Sancar, ödeneği kesilen ÖHD için dönemin Başbakanı Bülent Ecevit'ten örtülü ödenek desteği talep edince ÖHD'nin varlığı ortaya çıktı.[24][25]
1970'li yılların başında ÖHD'nin başında bulunmuş olan Orgeneral Kemal Yamak, sonradan yaptığı açıklamada, Amerikalıların her yıl düzenli olarak ÖHD'ye 1 milyon ABD Doları hibe ettiğini itiraf etti.[26]
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ "Genelkurmay, Siyah Kuvvetler-Beyaz Kuvvetleri anlattı | FAİLİ BELLİ". 25 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2021.
- ^ "Meclis'te dikkat çeken 'Özel Harp' diyaloğu". 15 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ ""Kontrgerilla"nın kuruluş belgesi ABD arşivinden çıktı: Genelkurmay ABD'den yardım istemiş". Serbestiyet. 13 Haziran 2023. 13 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.
- ^ "Efsane gerçekmiş! | GAZETE VATAN". 3 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "Genelkurmay 'yok' denilen özel kuvvetleri ayrıntılarıyla anlattı | Agos". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "- BİR SİNSİ OYUN". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
- ^ "İşte dağları titreten özel timler". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
- ^ "Bu işte bir MİT yeniği var". 8 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2020.
- ^ "TSK: Özel Kuvvetler Komutanlığı Yasal - Haber". 9 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Haziran 2020.
- ^ "TSK'dan siyah - beyaz bilgi notu". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "Efsane gerçekmiş! - Haberler Milliyet". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "Siyah ve beyaz kuvvet açıklaması". 6 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "Genelkurmay Beyaz Kuvvetleri Anlattı". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2020.
- ^ "Yüz binlerce sivil Özel Harpçi var - Son Dakika Haberleri". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ "Devletin 'derin' sivilleri - Son Dakika Haberler". 10 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2020.
- ^ Mehmet Ali Birand, 12 Eylül Saat 04:00, Karacan Yayınları, 12. Baskı Temmuz 1985 s.89
- ^ "Gladio ve Özel Harp'in 57 yıllık tarihi". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ "Özel Harp Dairesi ve Kontrgerilla Nedir? | 1992 | 32.Gün Arşivi". 32. Gün. 19 Nisan 2019. 25 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.
- ^ "İtalya'nın yaptığını Türkiye de yapabilir". 31 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ "Özel Harp ve TMT Kıbrıslı Türkleri kurtarmak için kuruldu - Güncel Haberler Milliyet". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ "'Kıbrıs'ta cami bile yaktık' | Gündem Haberleri". 25 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
- ^ https://m.haberler.com/ozel-harp-dairesi-nin-kurucusu-emekli-albay-tansu-2249399-haberi/[ölü/kırık bağlantı]
- ^ Suavi Aydın, Yüksel Taşkın (2014). 1960'tan Günümüze Türkiye Tarihi (2014 bas.). İstanbul: İletişim Yayınları. ss. 75-76. ISBN 978-975-05-1462-3.
|erişim-tarihi=kullanmak için|url=gerekiyor (yardım) - ^ a b Aydın & Taşkın, a.g.e. s. 264.
- ^ Haber7. "Özel Harp Komutanlığı'nın 59 yıllık sırrı". Haber7. 31 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2023.
- ^ "NATO Gladio istedi reddettik - Son Dakika Haberleri". 1 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2020.
 | Askeriye ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
| ||
|---|---|---|
| Özel Harp Dairesi başkanları (1952–1967) |
|  |
| Özel Harp Dairesi başkanları (1967–1994) |
| |
| Özel Kuvvetler komutanları (1994–günümüz) | ||
