Kıyı ilerlemesi

Kıyılar, kara ve deniz ekosisteminin kesişim sahasında bulunan doğal ve beşeri kaynaklı olarak büyük ve hızlı değişimlerin yaşandığı en önemli alanlardan biridir. Kıyıların, dalga ve deniz akıntıları sonucu, iklim değişimleri, akarsuların taşıdığı materyaller vb. unsurlar ile doğal olarak değişimin yaşandığı ortamlar olması yanında tarihi çağlardan bu yana insanoğlunun başta yerleşim olmak üzere birçok faaliyetleri için kullandığı alanlar olması da kıyılardaki değişimin boyutunu göstermektedir.^[1] Kıyı çizgisinde meydana gelen değişim aynı zamanda kıyının alan kazanması veya alan kaybetmesi şeklinde alansal değişimi de oluşturmaktadır. Meydana gelen alan değişimleri kıyı ilerlemesi-gerilemesiveya deniz ilerlemesi-gerilemesi şeklinde olabilmektedir. Bu durumda kıyıda yaşanan değişimlerin aradan denize doğru ya da denizden karaya doğru olduğunu göstermektedir. Bu değişimler uzun dönemli (10-1000 yıllık) ve kısa dönemli (5-10 yıllık) olarak sınıflandırılmaktadır.^[2]

İzmit Körfezi Doğu Kıyısındaki Kıyı Alanlarında Kıyı İlerlemesi

Kıyı çizgisinde yaşanan değişimler sonucu kıyı alanında da büyük değişimler yaşanmıştır. Dönemler arasında ve çalışma alanının farklı kesimlerinde kıyı ilerlemesi-kıyı gerilemesi şeklinde büyük değişimlerin olduğu gözlemlenmektedir.^[3] Çalışma alanında, 1965-1975 yılları arasında 33,28 hektarlık kıyı gerilmesi olurken, 6,55 hektarlık kıyı ilerlemesi meydana gelmiştir. Kıyı gerilemesinin başlıca nedenleri ise kıyı erozyonu, kumul gerilemesi, delta alanlarının doğal yapısının bozulması ve beşeri faaliyetler oluşturmaktadır. Kıyı ilerlemesinin olduğu alanlardaki nedenler ise beşeri faaliyetler sonucu oluşan dolgu çalışmalarıdır. Bu dönemde kıyı alanında 26,73 hektarlık azalma olmuştur. Bu azalmanın özellikle Çuhane deresi deltasının güney kesiminde meydana gelen kıyı erozyonu ya da deniz ilerlemesi nedeniyle olması tahmin edilebilir. Ancak bu iki dönemin farklı kaynaklardan alınması ve 1975 yılı Landsat uydu görüntüsünün bulutluluk oranının yüksek olması, bu dönemlerde kesin veri bilgisinin eksik olmasına neden olmuştur. Bu durumda kıyı alanındaki değişimlerin nedenlerine saptamada sıkıntı yaratmıştır. Bu dönemde Kocaeli fuar alanının, inceleme alanının kuzey kıyısına yapılmaya başlanması ve ayrıca İzmit şehir merkezi kıyı alanındaki değişimler, kıyı ilerlemesinin nedenlerini oluşturmaktadır. Çuhane ve Akarca dere deltalarında meydana gelen kıyı gerilemesinin dışında, bu alanın güneyinde fazla bir değişim yaşanmamıştır İzmit Körfezi doğu kıyısında, 1975-1985 arasındaki dönem en çok değişimin yaşandığı Dönemlerden biridir. Bu dönemde, kıyı alanındaki beşeri faaliyetlerin yoğunlaşması, değişimlerin boyutunun büyük olmasına da neden olmuştur. 1975 yılından 1985 yılına, kıyı alanında 14,92 hektarlık kıyı gerilemesi yaşanırken, 49,96 hektarlık kıyı ilerlemesi meydana gelmiştir (Tablo 2). Kıyı ilerlemesindeki bu miktar dönemler arasındaki en büyük oranı da oluşturmaktadır. Kıyı alanında ise 35,04 hektarlık bir pozitif değişim yaşanmıştır. Kıyı ilerlemesi şeklinde olan değişimin yaşandığı alanlardaki nedenlerini; Kocaeli fuar alanının dolgu ve düzenleme çalışmaların yapılması ayrıca İzmit şehir merkezinde kıyı dolgu çalışmaları oluşturmaktadır. Bu alanlarda 85–235 m. arasında kıyı alanı denize doğru ilerlemiştir. Ancak bu değişimin kökeni tamamen beşeri nedenlidir.1975-1985 döneminde Akarca deresinde yapılan düzenlemeler ve derenin kanala alınması, Akarca deresi deltası ile Çuhane (Kumla) deresi deltasının kuzey kesiminde 80-90m lik kıyı gerilemesinin yaşanmasına neden olmuştur. Kanalın, derelerin sediment taşımasını ve bunu denize iletmesini yavaşlatması, kıyı alanındaki delta alanlarının deniz istilasına uğramasına ve kıyı gerilemesine neden olmuştur. Diğer önemli değişim ise önceki yıllarda lagüner ortamlarda kaybolan Kiraz derenin ağız kesimindeki kıyı ilerlemesiyle oluşan deltasıdır. Bu alanda drenaj, yol ve düzenleme çalışmaları nedeniyle derenin kanala alınması ve yüklü miktarda sediment getirmesi, kıyı alanında çıkıntıların oluşmasına ve deltanın meydana gelmesine neden olmuştur. Bu alanda kıyı 300 m. gibi büyük bir uzunlukta denize doğru ilerlemiştir. Taşınan sedimentler ayrıca İzmit Körfezi akıntı sistemiyle beraber körfezin doğu havzasındaki kıyılarda da çökelmeye uğramıştır. İzmit Körfezi doğu kıyılarının güneyinde, Başiskele yakınlarında ise kıyı alanı değişimleri çok küçük çaplı olarak meydana gelmiştir. Bu alandaki değişimlerde kıyı ilerlemesi şeklinde olmuştur. çalışma alanının kuzeyinde kıyı ilerlemesi olduğu gözlemlenir ve bu durumun nedeni yine beşeri faaliyetlerin etkisi ile dolgu çalışmalarıdır.

Kaynakça