Dedebabalık

Alevîlik
Makale serilerinden
İnanç Allah • Muhammed • Hak-Muhammed-Ali • Muhammed-Ali • Kur'an • İslâm Peygamberleri • Nefesler • Dört Kapı Kırk Makam • Şeriat • Tarikat • Hakikat • Marifet • Tâkıyye • Tevella • Teberru • Nûr • Vahdet-i Vücud • Keşf • Nefis • İhsan
On İki İmam 1. Ali • 2. Hasan • 3. Hüseyin • 4. Zeynel Abidin • 5. Muhammed el-Bakır • 6. Cafer-i Sadık • 7. Musa el-Kâzım • 8. Ali er-Rıza • 9. Muhammed el-Cevâd • 10. Ali el-Hadî • 11. Hasan el-Askeri • 12. Muhammed Mehdi
Önderler Hatice • Fatıma Zehra • Ali • Hasan bin Ali • Hüseyin bin Ali • Ehli Beyt • 14 Masum-u Pak • Yediler • 17 Kemerbest • Kırklar
Etkin kişiler Hızır • Veysel Karani • Salmân-ı Fârisî • Câbir bin Hayyan • Z'ûl-Nûn el-Mısrî • Ebâ Yezîd-i Bistâmî • El-Hallac • Ebu'l Vefâ • Ebû’l Hasan Kharakânî • Yusuf Hemedani • Muin’ed-Dîn Nâsır-ı Hüsrev • Ahmed Yesevî • Ahmed Er Rufai • Abdülkâdir Geylânî • Kutb'ûd-Dîn Haydar • Muhyiddin İbn Arabi • Ahi Evran • Hacı Bektaş-ı Veli • Mevlâna Celâleddîn • Hacı Bayram-ı Veli • Sadreddin Konevî • Tac'ed-Dîn Zahid Gilani • Baba İlyas • Sarı Saltık Baba • Barak Baba • Taptuk Emre • Yunus Emre • Âşık Paşa • Safiyüddin İshak • Karaca Ahmet • Sadreddin Musa • Abdal Musa • Nesîmî • Şah Ni'metullah Velî (Nûr'ed-Dîn Kirmanî) • Şeyh Cüneyt • Şeyh Haydar • Sultan Ali • Hatai • Kaygusuz Abdal • Balım Sultan • Gül Baba • Pir Sultan Abdal • Fuzûlî • Kul Himmet • Virani • Yedi Ulu Ozan • Nurbakşî • Galibî
Tarihi Emevîler • Ebû Müslim El-Horasanî • Babek Ayaklanması • Babek Hürremi • Abbâsîler • Alavîler • Fatımîler • İlhanlılar • Baba İshak ayaklanması • Baba İshak • Şeyh Bedreddin • Börklüce Mustafa • Osmanlı İmparatorluğu'nda Alevi zulmü • Şah Kulu Baba Tekeli isyanı • Şah Kulu • Çaldıran Muharebesi • Yavuz Sultan Selim • Celâlî ayaklanmaları • Baba Zünnun İsyanı • Kalender Çelebi İsyanı • Kalender Çelebi • Abaza Mehmed Paşa • Kuyucu Murat Paşa • Safev’îyye • Safevîler • Avşarlar • Kaçarlar • Bektâş’îyye • Vaka-i Hayriye • II. Mahmud • 1830 Yezidi İsyanı • Dersim ayaklanmaları • Nuri Dersimi • Koçgiri İsyanı • Seyit Rıza • Dersim katliamı • Maraş katliamı • Çorum katliamı • Sivas katliamı
İbâdet Cem • Cemevi • Semah • Cuma Namazı • Dua • Oruç • Zekât • Kurban • Adak • Mevlit • Keramet • Ziyaret • Musâhip • Düşkünlük
Dinî günler Mevlut Kandili • Regaip Kandili • Miraç Kandili • Berat Kandili • Kadir Gecesi • Ramazan Bayramı • Kurban Bayramı • Aşure Günü • Nevruz • Hıdırellez • Hızır Orucu • Muharrem orucu • 26-28 Ramazan / Kadir orucu • Masum-u Pak Orucu • Gadir Hum Bayramı • Hacı Bektaş-ı Veli Anma Törenleri
Tarîkat • A) İslâmî-Sufi/Tasavvufî Kökenliler • 1) Alavîler • Horasan Melametîliği • Kalenderîlik • Haydarîlik • Nakşibendiye • Mevlevîlik • Yesevilik • Bektâşîlik • Ahilik • 2) Kadiriye • Nimetullahîlik • Nurbakşîlik • Rufailik • Galibilik • 3) Zahidiyye • Halvetiyye • Bayramiyye • Halvetiye • Safeviyye • Kızılbaşlar • Çepniler • Tahtacılar • B) Hürremîyye (Kızıl-Giyinenler) • 1) Celâlîyye • 2) Vefâîyye • Babailer • Baba İlyasçılar • Baba İshakçılar • Barak Babacılar • Hurûfîyye (Dîn) • Dedebabalık • Ali’îyye • Harabat’îyye • Nûktâvîlik • C) Nusayrîyye (Arap Aleviliği) (Din) • 1) Haydariyye • 2) Şemsiyye / Şimaliyye • 3) Kameriyye / Kilaziyye • 4) Gaybiyye • D) Yezdânizm (Kürt Alevîliği) • 1) Yâresân (Yarsanizm) • 2) Yezidi (Ezidilik) (Dîn) • 3) Çınarcılık (Işık Alevîliği)
Hizipler ve İ'tikadî mezhepler Sünnîlik • Şiîlik • Haricîlik • Bâtınîlik
Diğer etkileşim grupları Melâmîlik • Kalenderîlik • Yesevîlik • Kadirilik • Rufailik • Haydarîlik Mevlevîlik •Halvetiyye • Ekberilik • Bayramiye • Bektâşîlik • Âhiler • Nimetullahîlik • Halvetiye • Çepniler • Tahtacılar • Galibilik • Nurbakşîlik • Vefâîlik • Bâbâîlik • İsmailîlik • Nizarîlik • Safeviyye • Kızılbaş • Celâl’îyye • Hurûf’îyye • Bâtınîlik • Dedebabalık • Ali’î • Harabat’î • Nusayr’îyye • Dûrz’îyye • Bâbîlik • Bahâîlik • Kürt Alevîleri • Yâresânîlik • Êzîdîlik • Yezdânizm • Ghulat-i Şîʿa ve Kürt Alevîliği • Zerdüşt • Mazdaizm • Zurvanizm • Kabbala • Mazdekçilik • Işıkçılık • Luvî mitolojisi • Mani dini • Sâbiîlik • Gnostisizm • Şamanizm • Şaman • Tengricilik • Panenteizm • Nebatiler
g t d

Dedebabalık kurumu, Hacı Bektaş-ı Veli’nin görevini vekâleten üstlenen makamdır. Dedebabalar, Hacı Bektaş-ı Veli’nin vekilleridirler. Dedebabalık, Çelebiler kolu ve Alevî-Kızılbaşlarca genellikle benimsenmez. Özellikle Balkan Aleviliğinde benimsenmiştir. Bektaşiliğin Babagan Kolu’nun başı olarak tarikatın yönetiminde varlıklarını sürdürürler. Kurucusu Balım Sultan'dır. Hacı Bektaş Veli zamanında teşkilatlanmaya başlayan oluşum, teşkilatlanmasını tam olarak bitirip dönemin yaygın eğitsel kuruluşlarından biri olan "tarikat" olarak şekillenmesi ve erkannamesi ile yazıya dökülerek bu teşkilatlanmanın tamamlanması Balım Sultan zamanında olmuştur. Bu nedenle Hacı Bektaş Veli Pir olarak kabul görürken, Balım Sultan da ikinci Pir olarak anılır. Ancak bu dönemde Dedebabalık henüz oluşmamıştır. Daha sonraları Sersem Ali Baba zamanında Dedebabalık oluşturulmuştur. Bu da, yönetimde bazı aksaklıkları gidermek üzere, merkezi örgütlenmeyi tamamlamak için oluşturulmuştur. O günden beri Halifebabalardan biri Dedebaba sıfatıyla yolun ruhani önderliğini yönetir. Örgütlenme şemasında merkezde, Hacı Bektaş Veli Dergahı Postunda bir Dedebaba oturur, daha sonra çeşitli coğrafi alanlara sorumlulukları dağıtılmış olan ve sayıları 11'i geçmeyen Halifebaba'lar bulunur. Genel kabul gören uygulamaya göre de her Halifebaba 3 baba çıkarabilir. Ancak, bazen ihtiyaca göre çıkarılan baba sayısında artış olabilir.

Dedebaba aynı zamanda Halifebaba sıfatını da taşır. Bu yüzden 11 halifebaba ve 1 dedebaba ile bu sayı toplam 12'yi aşmaz.

Dedebabalık kurumu, ataerkil bir toplumda var olup; olduğu gibi dedeyle babadan çıkılan bir koldur. Kol çıkmak deyimi buradan geldiği gibi soy ağacının dedeyle babadan devam edebilme imkânı veya ihtimaline dayanıp gücü yetmektir.