Testis

Er bezi, haya veya testis, erkek üreme organlarından penisin her iki yanında yer alan yapılardır. Erkek sağlığında önemli yer tutar.^[1]

Er bezlerinin testosteron hormonu salgılanması, spermlerin üretilmesi ve erkeklere özgü bazı fiziksel özelliklerin gelişmesi gibi görevleri vardır. Ortalama yetişkin testislerin boyutları 2 inç uzunluğunda, genişliği 0.8 inç ve yüksekliği 1.2 cm'dir (5 x 2 x 3 cm). Erkek üreme organlarının olgunluğu için olan Tanner ölçeği, 1. aşamadan 1.5 ml'den az bir hacme kadar hesaplanan hacme bir olgunluk aşaması atar; V aşamasına, 20 ml'den daha büyük bir hacimdedir.^[2]

Tunica vajinalis, tunus albuginea testis, tunica vasculosa testis katmanları bulunur. Skrotum içinde sağlı sollu yer alan iki er bezi, sperm kanallarının bir kısmı ve çok sayıda damar yapısı içeren bir yapıdır. Skrotumun sperm işlevlerini korumak açısından çok önemli bir özelliği vardır.^[3]

Sperm hücreleri ısı değişikliklerinden olumsuz etkilenirler ve işlevlerini en iyi şekilde yerine getirebilmeleri için vücut ısısından yaklaşık 2 derece daha düşük bir ortamda bulunmaları gerekir. Torbanın vücut dışında bulunmasının nedeni budur. Ek testis testisin üst kutbunda bulunur ve tunika vajinalise yapışıktır.^[4] Mediastinum testis fibröz bağ dokusu ağıdır, her testisin tepesinden altına doğru uzanır. Testis lobülleri koni şeklindedir, apeks mediasten testise doğru yönlendirilir. Lobüller testis septa'lardan oluşur. Testiste seminifer tübüllerin yanında Leydig hücresi bulunur. Sertoli hücre seminifer tübülün bir parçasıdır ve sperm üretimi olan spermatogenez sürecine yardımcı olur. Kan-testis bariyeri, hayvan testislerinin kan damarları ve seminifer tübülleri arasındaki fiziksel bir bariyerdir.^[5]

Torbanın içindeki sıcaklık vücut sıcaklığından daha düşüktür ve soğukta büzüşerek ısı kaybını önler. Sıcakta ise aksine sperm hücrelerinin aşırı ısıya maruz kalmalarını önlemek için gevşer.

Testisler yaklaşık aynı büyüklükte olmalarına karşın yapısal olarak sol testis sağdakine göre biraz daha aşağıda yer alır. Her testis içinde küçük ve oldukça kıvrımlı sperm kanalcıkları bulunur. Bu kanalcıklar beyindeki hipofiz bezinin salgıladığı FSH hormonunun verdiği emirle sperm hücreleri üretirler. Testisler yine hipofiz bezinden salgılanan ve LH adı verilen hormonun etkisiyle testosteron hormonu üretirler.^[6]

İnsanlarda yetişkin bir erkekte testis büyüklüğü olarak, sağlıklı bir testisin boyutları en az olmak üzere, özellikle uzunluğu 3,5 cm, genişliği 2 cm üzerinde olması gerekir. Yetişkin erkeklerde testis hacmi ortalama 18ml civarlarındadır.^[7]

Sperm üretimi

Her testis içinde çok ince ve birbiri üzerine katlanmış çok sayıda kılcal boru vardır. Sperm hücreleri bu borular içerisinde oluşur ve olgunlaşırlar. Sperm hücrelerinin üretimi ve olgunlaşması yaklaşık 74 gün kadar sürer. Yaklaşık 4 ml hacmindeki meninin hacmen %60'ı seminal vezikül tarafından, %20'si prostat tarafından oluşturulur. Prostat en dış kısımda yer alan organ olduğundan boşalmada ilk boşalan sıvı prostat sıvısıdır ve en canlı spermler bu sıvı içinde yer alırlar. Sperm üretimi devamlıdır, üretilen sperm depolanır ve boşaltılmaya hazır bekler.^[8]

Seminifer tübüller içinde, germ hücresi, spermatogenez süreci boyunca spermatogonyum, spermatosit, spermatid ve spermatozoon'a dönüşür. Tubuli seminiferi recti, rete testis ve efferent kanallar'dan oluşur.^[9]

Bir boşalmada erkek ortalama 150 milyon sperm hücresi boşaltır. Yumurta hücresinin döllenmesinde sperm sayısı kadar spermlerin kalitesi de önemlidir. Meninin çeşitli özelliklerinin laboratuvar koşullarında incelenmesine spermiyogram adı verilir.^[10]

Kaynakça

Ayrıca bakınız

• Bez (biyoloji)
• Seminal keseler
• Cowper bezi

Anatomi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.