Engelli ayrımcılığı
Makale serilerinden |
Ayrımcılık |
---|
Temel türleri Ableizm · Boyculuk · Cinselcilik · Cinsiyetçilik · Dilcilik · Din ayrımcılığı · Gencilik · Görünüş ayrımcılığı · Heteroseksizm · Irkçılık · Kast · Mentalizm · Renkçilik · Rütbecilik · Sınıfçılık · Ölçü ayrımcılığı · Siyasî baskı · Türcülük · Kilo ayrımcılığı · Yaş ayrımcılığı · Zenofobi |
Sosyal Yetişkincilik · Anti-Akşınlık · Anti-entelektüalizm · Anti-evsizlik · Antisemitizm · Odizm · Bifobi · Çocukculuk · Cüzzam stigması · Çocuk korkusu · Efebifobi · Elitizm · Erkek düşmanlığı · Gerontofobi · Heterofobi · Heteronormativite · Heteroseksizm · Homofobi · Kadın düşmanlığı · Lezbofobi · Nepotizm · Önemsiz kişilik · Tersine ayrımcılık · Transfobi · Üstünlükçülük (Siyah üstünlükçülüğü · Beyaz üstünlükçülüğü) · Yandaşçılık |
Kültürlere yönelik Almanlar · Amerikalılar · Avrupalılar · Araplar · Arnavutlar · Britanyalılar · Çingeneler · Çinliler · Endonezyalılar · Ermeniler · Estonyalılar · Finler · Fransızlar · Haitililer · Hindistanlılar · İbolar · İngilizler · İranlılar · İrlandalılar · İskoçlar · İspanyollar · İsrailliler · İtalyanlar · Japonlar · Kanadalılar · Katalanlar · Koreliler · Kürtler · Macarlar · Malezyalılar · Mançular · Meksikalılar · Polonyalılar · Portekizler · Québecliler · Romanyalılar · Ruslar · Sırplar · Sovyetler · Şilililer · Türkler · Ukraynalılar · Yahudiler |
Dinlere yönelik Ateizm · Bahailik · Hıristiyanlık · Hinduizm · İslam · Katolisizm · Mormonluk · Neopaganizm · Protestanlık · Şiiler · Yahudilik · Yehova'nın Şahitleri · Yeni dinî hareketler |
Manifestolar Cadı avı · Cinskırım · Cinsiyet tercihli kürtaj · Dinî savaş · Dinî terörizm · Dinsel zulüm · Ekonomik · Elemecilik · Erkekmerkezcilik · Et yememe etiği · Etnik çatışma · Etnik temizlik · Etnosentrizm · Hakaret · Hayvanlara uygulanan şiddet · Homofobik şiddet ("gay bashing") · Irk savaşı · Kadına yönelik şiddet · Erkeğe yönelik şiddet · Kadınmerkezcilik · Kan iftirası · Kızıl Tehlike · Kölelik · Kültürel soykırım · LGBT'lere yönelik şiddet · Linç · Nefret söylemi · Nefret suçu · Pogrom · Soykırım (örnekleri) · Slut-shaming · Yetişkin merkezcilik · Zevce satışı · Zorbalık · Zulüm |
Politikalar Apartheid · Cinsiyet rolü · Cinsiyetler arası ücret farkı · Devlet ateizmi · Devlet dini · Etnokrasi · Gerontokrasi · "Ghetto benches" · Jim Crow yasaları · Limpieza de sangre · McCarthycilik · Numerus clausus · Nürnberg Yasaları · Oğlancılık yasaları · "Redlining" · Seçilme yaşı · Stratejik taksimat · Toplama kampı |
Anti-ayrımcılık Ayrımcılık karşıtı yasa · Cinsiyet eşitliği · Çok kültürlülük · "Desegregasyon" · "Emansipasyon" · Entegrasyon · Feminizm · Fırsat eşitliği · Hayvan hakları · Hoşgörü · İnsan hakları · Maskülizm · Pozitif ayrımcılık · Self determinasyon · Sivil haklar · Toplumsal bütünleşme · Ülkelerine göre LGBT hakları · Veganlık · Vejetaryenlik · Yerli hakları |
Uluslararası hukuk Apartheid suçu · Eğitimde Ayrımcılığa Karşı Sözleşme · Engellilerin Hakları Hakkında Sözleşme · Her Türlü Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme · Kadınlara Yönelik Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Uluslararası Sözleşmesi · Eşit Ücret Sözleşmesi |
İlgili konular Afrosentrizm · Antroposantrizm · Dogmatizm · Çeşitlilik · Engellilik · Eşcinsel evlilik · Kültürel asimilasyon · Missing white woman syndrome · Öjenik · Önyargı · Polis şiddeti · Politik doğruculuk · "Racialism" · Siyaseten doğruluk · Sosyal dışlanma · Stereotip · Toplumsal engellilik modeli · Yanlılık |
|
Engelli ayrımcılığı, anapirofobi veya bazı kaynaklarda ableizm,[1] engelli bireylere yönelik ayrımcılık ve toplumsal ön yargıdır. Engelli ayrımcılığı, karakteristik olarak engellileri engelli olmayanlardan daha aşağıda konumlandırır.[2] Temelinde insanlara "sağlamlık" gibi bazı yetenekler, beceriler ve karakteristik özelliklerin atanması ve yadsınması yatar.
Engelli ayrımcılığı, engelli olmayanlar lehine bir tutum geliştirmek (ableizm) veya engelli karşıtı bir tutum geliştirmek şeklinde (disableizm) cereyan edebilir. Ancak ableizm terimi daha kapsayıcıdır.[3]
Genel veya belirli engellerle ilgili doğru olmayan basmakalıp düşünceler vardır. Örneğin; her engellinin tedavi olmak istediği, tekerlekli sandalye kullananların zihinsel engelli olduğu veya görme engellilerin özel bir içgörüye sahip olduğudur.[4] Bu tür basmakalıp düşünceler engelli ayrımcı politikalar ve uygulamalara kapı aralayabilir. Engelli bireylere yönelik olumsuz tutum ve davranışları güçlendirir.[5] Etiketleme, eylem seçeneklerini kısıtladığında veya insanların kimliklerini değiştirdiğinde insanları etkiler.[6]
Engelli ayrımcı toplumlarda, engelli bireyler ya aşağı değerde ya da değersiz görülür. Çoğu zaman onlara gözden çıkarılabilir olarak bakılır. 20. yüzyılın başındaki öjenik hareketler, engelli ayrımcılığının bir ifadesidir.
Engelli ayrımcılığı, ilk elden engelli olan ve engelli ayrımcısı tutuma maruz kalmış kişilerin yazdıkları okunarak daha iyi anlaşılabilir. Engellilik Çalışmaları, engelli olmayan insanların engelli ayrımcısı tutumu daha iyi irdeleyebilmeleri için yararlı bir akademik disiplindir.
Kaynakça
- ^ Oxford University Press, "Oxford Dictionaries Online: 'ableism'", Oxford Dictionaries Online, Retrieved 12 March 201h.
- ^ Linton, Simi (1998). Claiming Disability Knowledge and Identity. New York: New York University Press. p. 9.
- ^ "Disablism and ableism | Disability charity Scope UK". Scope (İngilizce). 29 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2020.
- ^ "Sutherland, A.T. 'Disabled We Stand', Chapter 6 'Stereotypes of Disability', Souvenir Press, 1982" (PDF). 2 Kasım 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.
- ^ Wüllenweber, Ernst; Theunissen, Georg; Mühl, Heinz (2006).
- ^ "Geistige Behinderung – Normtheorien nach Speck und Goffman".