Tahran
| Tahran Farsça: تهران | |
|---|---|
         | |
 Bayrak  Arma | |
  Tahran Şehrin İran'daki konumu | |
| Ülke |  İran |
| Eyalet | Tahran Eyaleti |
| Şehristan | Tahran şehristanı |
| Bahş | Merkezî bahşı |
| İdare | |
| • Belediye Başkanı | Ali Zakani |
| Yüzölçümü | |
| • Başkent | 730 km² |
| Rakım | 1200 m |
| Nüfus | |
| • Başkent | 18.587.453 |
| • Yoğunluk | oto/km² |
| • Kent | 13,413,348 |
| Zaman dilimi | UTC+03.30 (IRST) |
| • Yaz (YSU) | UTC+04.30 (IRST) |
Resmî site http://www.tehran.ir | |
Tahran (Farsça: تهران), İran'ın başkenti, Tahran Eyaleti'nin merkezi ve 18 milyonu aşan metropol nüfusuyla İran'ın en büyük kentidir. Hazar Denizine yaklaşık 100 km uzaklıkta, Elburz Dağlarının güney yamaçlarında bulunur.
Tarihçe
Eskiden başkent Rey'in yakınlarında küçük bir köydü. Rey'in İS 1220'de Moğollar tarafından yıkılmasından sonra kent halkının büyük bölümü Tahran'a yerleşti ve Tahran bir kent olarak gelişmeye başladı; Rey'in kalıntıları günümüzde Tahran'ın güneyindedir.
Kaçar Hanedanı'nı (1779-1925) kuran Ağa Muhammed Han, 1785'te ele geçirdiği Tahran'ı 1788'de başkent ilan etti. Bu tarihten sonra hızla gelişen kent günümüze değin İran'ın başkenti olarak kaldı. Kaçar Hanedanı'nın 1925'te devrilmesinden sonra tahta çıkan Şah Rıza Pehlevi'nin (hükümdarlığı 1924-41) hükümdarlığı sırasında büyük ölçüde genişledi. II. Dünya Savaşı sırasında, kentte Tahran Konferansı olarak bilinen bir toplantı düzenlendi (1943). Muhammed Rıza Pehlevi'nin hükümdarlığı sırasında (1941-79), petrol sanayisindeki gelişmenin de etkisiyle kent hızla modernleşti. 1979'da Şah'ın devrilerek İran'nin kurulmasından sonra, ekonomik ve siyasal sorunlar nedeniyle kent bir duraklama dönemine girdi.[1]
Tahran başkent olarak, İran'ın ekonomik ve sosyal yaşamına yön veren en çağdaş kentlerinden birisidir.
Nüfus
1979 İran İslam Devrimi'nden sonra ülke nüfusuna paralel olarak kentin nüfusu 2,5 kat artmış ve 13 milyona yaklaşmıştır.
Yapılar
Kentin kuzey kesimindeki gösterişli modern semtlerle güneydeki eski kent ve çarşı tam bir karşıtlık içindedir. Kentteki başlıca yapılar Sipahsalar Camisi, meclisin bulunduğu Baharistan Sarayı, Şemsü'l-İmare ve Niavaran Sarayı'dır. Ünlü tavuskuşu tahtının ve değerli taşlarla süslü Nadiri tahtının bulunduğu Gülistan Sarayı, Sadabad Sarayı ve Mermer Saray günümüzde müze olarak kullanılmaktadır. Kentte ayrıca bir arkeoloji müzesi ve etnografya müzesi vardır. Tahran Üniversitesi, İran Ulusal Üniversitesi ve Şerif Vagefi Teknik Üniversitesi kentteki başlıca yükseköğretim kurumlarıdır.
Coğrafya
Kent, Elburz Dağları eteklerindeki bir yaylaya kurulmuş olduğundan ve çevresinde nehir, göl, deniz gibi bir su kaynağı bulunmadığından (başta hava kirliliği olmak üzere) ciddi çevre sorunlarıyla boğuşmaktadır. Kenti tehlikeli bir biçimde etkileyen hava kirliliğinin bir nedeni de Tahran'ın dünyaca ünlü trafik sorunudur. Çevre yollarının göreceli olarak geç yapılması ve yetersiz oluşu; kentteki toplu taşımacılığın tekerlekli taşıtlarla yapılması; kullanılan araçların eskiliği buna neden olmaktadır. Ama trafik sorunununa çözüm olarak Ortadoğu'daki en büyük metro ağlarından biri olan Tahran metrosu yapılmıştır ve hatları uzatılmaya devam edilmektedir.
İklim
Tipik bir bozkır ikliminin hüküm sürdüğü Tahran'da kışlar soğuk ve kar yağışlı, yazlar ise sıcak ve kuraktır. Yağışlar en çok kış mevsimindedir ve ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde de görülür. Kışın kar yağışı ve don çok şiddetli olabiliyor. Gece ile gündüz, yaz ile kış mevsimi arasında önemli sıcaklık farkları bulunur.
 Tahran iklimi  | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Aylar | Oca | Şub | Mar | Nis | May | Haz | Tem | Ağu | Eyl | Eki | Kas | Ara | Yıl |
| En yüksek sıcaklık (°C) | 16,4 | 19,0 | 23,8 | 33,6 | 33,6 | 37,8 | 39,8 | 39,4 | 35,6 | 31,2 | 23,0 | 19,0 | 39,8 |
| Ortalama en yüksek sıcaklık (°C) | 6,1 | 8,1 | 12,9 | 19,8 | 25,0 | 31,2 | 33,9 | 33,5 | 29,3 | 22,4 | 14,3 | 8,6 | 20,4 |
| Ortalama en düşük sıcaklık (°C) | −1,5 | −0,2 | 4,0 | 9,8 | 14 | 19,6 | 22,6 | 21,9 | 17,5 | 11,6 | 5,4 | 1,0 | 10,5 |
| En düşük sıcaklık (°C) | −11,4 | −11 | −8 | −1,6 | 3,0 | 12,0 | 15,4 | 13,5 | 8,8 | 2,6 | −5,2 | −9,6 | −11,4 |
| Ortalama yağış (mm) | 63,1 | 66,5 | 83,3 | 50,1 | 27,1 | 4,0 | 4,2 | 3,2 | 3,4 | 16,5 | 41,3 | 66,3 | 429 |
| Kaynak: Dünya Meteoroloji Örgütü[2] | |||||||||||||
Kardeş kentler
Pretoria, Güney Afrika Cumhuriyeti 2002
Moskova, Rusya
Karakas, Venezuela 2005
Pekin, Çin 2006
Minsk, Belarus 2006
Duşanbe, Tacikistan
Londra, Birleşik Krallık 2006
İstanbul, Türkiye 2000
Bağdat, Irak
Erivan, Ermenistan
Brasília, Brezilya
Budapeşte, Macaristan
Havana, Küba
Los Angeles, ABD
Manila, Filipinler
Tiflis, Gürcistan
Yönetim yapısı
Tahran şehri 22 alt ilçeye ayrılmıştır. Bu ilçeler ve büyük semtler aşağıdaki haritada gösterilmiştir.
Tahran'ın büyük semtleri şunlardır: Abbas Abad, Afsarıya, Amanya, Emir Abad, Aryaşehir, Bağ Feyz, Baharistan, Dereke, Derbent, Dardasht, Dar Abad, Darrous, Dehkadeh Olampik, Ekhtiyariyeh, Ekbatan, İlahya, Evin, Fermanya, Fereşte, Kıytarya, Golhek, Gişa, Gümrük, Hasan Abad, Jamaran, Cennet Abad, Javadiyeh, Jomhuri, Jordan, Lavizan, Mehran, Narmak, Navab, Nazi Abad, Niavaran, Park-e Shahr, Pasdaran, Piroozi, Punak, Ray, Sa'adat Abad, Sadeghiyeh, Seyed Khandan, Sohrevardi, Shahrara, Shahr-e ziba, Shahrak-e Gharb, Shemiran, Tajrish, Tehranno, Tehranpars, Tehransar, Vanak, Velenjak, Yaft Abad, Yusef Abad, Zafaraniye.
| Kuzey: İlçe 1: • Cizar • Darabad • Dereke • Derbend • Çamaran • İlahiye • Farmanije • Gejtarije • Nobonjad • Tecriş • Zaferaniye İlçe 2: • Farahzad • Gişa • Punak-e Bahtari • Sadat Abad • Sadegije • Šahrak-e Garb • Šahrak-e Žandarmeri • Tarast • Tevhid İlçe 3: • Darus • Davudiye • Ehtijarije • Gülhak • Venek • Zordan İlçe 5: • Bulvar-e Firdusi • Džanat Abad • Ekbatan • Punak İlçe 6: • Amirabad • Aržantin • Yusufabad • Park-e Lale | Doğu: İlçe 4: • Hak Sefid • Hakimije • Lavizan • Ozgol • Pasdaran • Resalat • Šams Abad • Şemiranat No • Tahranpars • Zargande İlçe 7: • Abas Abad • Behdžat Abad • Emam Hosein • Sabalan İlçe 8: • Mualim • Narmak • Samangan İlçe 13: • Dušan Tape • Niru Havaji • Teheran No İlçe 14: • Čaharsad Dastgah • Dulab • Esfahanak • Horasan • Sad Dastgah | Merkez: İlçe 10: • Berjanak • Haft Čenar • Salsabil İlçe 11: • Dohanijat • Laškar • Monirije • Šejh Hadi İlçe 12: • Baharistan • Tahran Çarşısı • Firdevsi • Gürgan • Park-e Šar • Pič-e Šemiran İlçe 17: • Emamzade Hasan • Hazane Falah • Kale Morgi | Güney: İlçe 15: • Afsarije • Bisim • Havaran • Kijanšar • Masudiye • Mosiriye İlçe 16: • Ali Abad • Bağ Azeri • Hazane Boharae • Cahciabad • Naziabad İlçe 19: • Abdulabad • Hava Niruz • Nimetabad İlçe 20: • Dovlat Abad • Džavanm.-e Kasab • Ebn-e Babavejh • Hazrat-e Abdol-Azim • Sizdah-e Aban | Batı: İlçe 9: • Džej • Sar-Asjab İlçe 18: • Čahar Bari • Jaft Abad • Šad Abad • Šahrak-e Vali-Asr • Tolid Daru İlçe 21: • Iran Hodro • Tahranser • Vardavard İlçe 22: • Bağ Hadž-Sejf • Kan • Kuj-e Sazman-e Barname • Parc Čitgar • Peckanşar • Stadyum Azadi • Şehrek Češme • Şehrek Rah-Ahan |
Kaynakça
- ^ Encyclopædia Britannica Fifteenth Edition
- ^ "Dünya Meteoroloji Örgütü". Birleşmiş Milletler. Erişim tarihi: 1 Ocak 2011. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link)
Dış bağlantılar
- Tahran şehir haritası
| |||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Yönetim merkezi | Tahran | ||||||||||||||||||||||||||
| Bahşlar |
| ||||||||||||||||||||||||||
