Sodyum bikarbonat

Sodyum bikarbonat

Adlandırmalar
IUPAC adı Sodyum hidrojen karbonat
Diğer adlar Yemek sodası, Cep sodası, Kabartma tozu
Tanımlayıcılar
CAS numarası	144-55-8
3D model (JSmol)	Etkileşimli görüntü
Beilstein Referansı	4153970
ChEBI	CHEBI:32139
ChEMBL	ChEMBL1353
ChemSpider	8609
DrugBank	DB01390
ECHA InfoCard	100.005.122
EC Numarası	205-633-8
E numaraları	E500(ii) (asitliği düzenleyiciler, ...)
IUPHAR/BPS	4507
KEGG	C12603
MeSH	Sodium+bicarbonate
PubChem CID	516892
RTECS numarası	VZ0950000
UNII	8MDF5V39QO
CompTox Bilgi Panosu (EPA)	DTXSID9021269
InChI InChI=1S/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1  Key: UIIMBOGNXHQVGW-UHFFFAOYSA-M  InChI=1/CH2O3.Na/c2-1(3)4;/h(H2,2,3,4);/q;+1/p-1 Key: UIIMBOGNXHQVGW-REWHXWOFAQ
SMILES [Na+].OC([O-])=O
Özellikler
Molekül formülü	NaHCO3
Molekül kütlesi	84.0066 g mol−1
Görünüm	Beyaz kristaller
Koku	Kokusuz
Yoğunluk	2.20 g/cm3[1]
Erime noktası	(50 °C'den itibaren sodyum karbonata bozunur;°C[1][6])
Çözünürlük (su içinde)	69 g/L (0 °C)[2][3] 96 g/L (20 °C)[2][3] 165 g/L (60 °C)[2][3]
Çözünürlük	%0.02 aseton, %2.13 metanol @22 °C.[4] etanolde çözünmez
log P	−0.82
Asitlik (pKa)	10.329[5] 6.351 (karbonik asit)[5]
Kırınım dizimi (nD)	nα = 1.377 nβ = 1.501 nγ = 1.583
Yapı
Kristal yapı	Monoklinik
Termokimya
Isı sığası (C)	87.6 J/mol K[7]
Standart molar entropi (S⦵298)	101.7 J/mol K[7]
Standart formasyon entalpisi (ΔfH⦵298)	−950.8 kJ/mol[7]
Gibbs serbest enerjisi (ΔfG⦵)	−851.0 kJ/mol[7]
Farmakoloji
Uygulama yolu	Damar içi, oral
Tehlikeler
İş sağlığı ve güvenliği (OHS/OSH):
Ana tehlikeler	Ciddi göz tahrişine neden olur
NFPA 704 (yangın karosu)	0 0 1
Parlama noktası	Yanmaz
Öldürücü doz veya konsantrasyon (LD, LC):
LD50 (medyan doz)	4220 mg/kg (sıçan, oral)[8]
Güvenlik bilgi formu (SDS)	External MSDS[ölü/kırık bağlantı]
Benzeyen bileşikler
Diğer anyonlar	Sodyum karbonat
Diğer katyonlar	Amonyum bikarbonat Potasyum bikarbonat
Benzeyen bileşikler	Sodyum bisülfat Sodyum hidrojen fosfat
Aksi belirtilmediği sürece madde verileri, Standart sıcaklık ve basınç koşullarında belirtilir (25 °C [77 °F], 100 kPa).
Bilgi kutusu kaynakları

Sodyum bikarbonat ya da soda kimyasal formülü NaHCO₃ olan bir kimyasal bileşiktir. Kabartma tozu olarak da bilinir. Sodyum tuzlarından birisidir. Antiasit özelliği vardır. Kabartma tozu olarak da kullanılır. Suda çözünür. Beyaz katı kristal tozdur. Sodyum karbonat'ı andıran hafif alkali tadı vardır. Salin solüsyonu bileşiminde de kullanılır.^[9]

Tarihçe

Eski Mısır’da doğal Natron çökeltileri, en çok sodyum karbonat dekahidrat ve sodyum bikarbonat içeren bir karışımdan oluşurdu. Natron hiyeroglif yazılar için boya olarak kullanılırdı.

1791 yılında fransız kimyager, Nicolas Leblanc soda olarak bilinen sodyum karbonatı üretti. 1846 yılında New York’lu iki fırıncı, John Dwink ve Austin Church sodyum karbonat ve karbondioksitten kabartma tozu üreten ilk fabrikayı kurdu.

Bu bileşik 1800'lü yıllarda Roman kaptan, Rudyard Kipling tarafından balıkları taze tutmak amacıyla kullanılmış ve o günden sonra ‘saleratus’ olarak anılmıştır.

Kullanım alanı

Temizlik

Sodyum bikarbonat, sodalı kumlama adı verilen boya ve korozyon giderme işleminde kullanılır. Bir kumlama aracı olarak sodyum bikarbonat, silika kumu gibi aşındırıcı temizlik malzemelerinden zarar görebilecek alüminyum, bakır veya kereste gibi daha yumuşak ve daha az esnek maddeler üzerinde yüzey kirliliğini gidermek için kullanılır. Hafif bir ovma tozu olarak az miktarda su ile kabartma tozundan yapılmış bir macun yüzey pasının giderilmesinde faydalı olabilir, çünkü pas konsantre bir alkali çözeltide suda çözünür bir bileşik oluşturur.^[10] Sıcak su çözeltileri çeliği aşındırabileceğinden soğuk su kullanılmalıdır. Sodyum bikarbonat alüminyum üzerinde oluşan ince koruyucu oksit tabakasına saldırır bu yüzden bu metali temizlemek için uygun değildir. Ilık sudaki bir çözelti, gümüş bir parça alüminyum folyo ile temas ettiğinde gümüşteki kararmayı giderecektir.^[11] Karbonat genellikle çamaşır makinelerine su yumuşatıcı yerine ve giysilerdeki kokuları gidermek için eklenir. Ayrıca ılık suyla seyreltildiğinde fincanlardaki ağır çay ve kahve lekelerini çıkarmada neredeyse sodyum hidroksit kadar etkilidir.

Tarım

Sodyum bikarbonat yapraklara uygulandığında mantarların büyümesini önleyebilir, ancak mantarı öldürmez. Aşırı miktarda sodyum bikarbonat meyvelerin renginin solmasına ve kloroza neden olabilir.^[12]

Üretim

Sodyum karbonat, sodyum hidroksitin sulu çözeltisi ile karbon dioksitin reaksiyonu ile elde edilebilir.

CO2 + 2 NaOH --> Na2CO3 + H2O

Sodyum bikarbonat ise yeterince yüksek yoğunlukta karbondioksit ve su tepkimesi ile elde edilebilir. Sodyum bikarbonat bu yöntemde katı olarak çökelir. Kabartma tozu ticari miktarda benzer bir yöntem ile üretilmektedir.

Na2CO3 + CO2 + H2O --> 2 NaHCO3

Fizyolojik ve farmakolojik özellikleri

Yüzde 1,3'lük çözeltisi izotonik özelliktedir.

Veteriner hekimlikte asidozis'in sağaltımında önem taşır.

Hiponatremi'nin sağaltımında kullanılır.

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Wikimedia Commons'ta Sodyum bikarbonat ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur.

İnorganik kimya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.