Ethereum
 The Ethereum Projesi'nin 2014'te kullanılan ilk logosu | |
| İlk yayınlanma | 30 Temmuz 2015 |
|---|---|
| Geliştirme durumu | Aktif |
| Programlama dili | Go, C++, Rust |
| İşletim sistemi | Mevcut Client tipleri; Linux, Windows, macOS, POSIX, Raspbian |
| Platform | x86, AMD64, ARM |
| Tür | Decentralized computing, Blockchain, Kripto para |
| Resmî sitesi | www |
| Kod deposu |
|
| Makale serilerinden |
Kripto Para |
|---|
 |
| Kripto para teknolojileri Blok zinciri · Kripto para karıştırıcı · Kripto para borsası · Kripto para cüzdanı · Merkezi olmayan değişim · Merkeziyetsiz Finans · Kriptografik özet fonksiyonu · Dağıtılmış defter teknolojisi · Çatal · Lightning Network · Akıllı sözleşme · MetaMask · Değiştirilemez jeton |
| Kripto paralarla ilgili terimler Airdrop · BitLicense · Tamamlayıcı para birimi · Kripto-anarşizm · Kripto para balonu · Elektronik para · Çift harcama · Dağıtılmış defter teknolojisi yasası · Yüksek defter · İlk madeni para teklifi · İlk değişim teklifi · Quahl · Kripto para birimleri listesi · Stablecoin · Jeton para · Sanal para birimi · Bitcoin çatalları listesi |
| Konsensüs mekanizmaları |
| Emek ispatına dayalı kripto para birimleri SHA-2 tabanlı Ethash tabanlı Ethereum · Ethereum Classic · WBTC Scrypt tabanlı Equihash tabanlı RandomX tabanlı Monero X11 tabanlı Dash · Petro Lyra2z KDF tabanlı Taler Diğer |
| Hisse ispatına dayalı kripto para birimleri |
| ERC-20 token'ları Augur · Aventus · Bancor · Basic Attention Token · Chainlink · INX · Kin · KodakCoin · Minds · The DAO · Uniswap · TRON · WBTC |
| Stablecoinler Dai · Diem · Tether · USD Coin |
| Diğer kripto para birimleri Chia · Filecoin · GNU Taler · HBAR Hashgraph · MobileCoin · Nano · NEO · Ripple · SafeMoon · Stellar · WhopperCoin |
|
Ethereum, ERC-20 kod sistemi sayesinde birçok kripto para biriminin altyapısını oluşturan merkeziyetsiz ve açık kaynak kodlu bir blok zinciridir.[1] Ethereum blok zincirinin kurumsal kripto para birimi ise Ether'dir.[2] Ether, Bitcoin'den sonra en büyük piyasa değerine sahip sanal paradır.[3]
Ethereum, 2013 yılının sonlarında kripto para araştırmacısı ve programcısı Vitalik Buterin tarafından yeni nesil bir blok zinciri olarak önerilmiştir. Ethereum'un geliştirilmesi için gereken maddi kaynak 2014 Temmuz ve Ağustos aylarında kitle fonlaması yöntemiyle internet üzerinden toplanmıştır. Ethereum, 30 Temmuz 2015’te, 11.9 milyon sanal birime karşılık gelecek şekilde “ön madencilik” yöntemiyle hayata geçirilmiştir.[4]
Ether ya da kısa adıyla ETH, Ethereum platformu tarafından üretilen kripto para birimidir. Ether, kripto cüzdanlar arasında takas edilebilir ve madencilik hesaplamalarını karşılamak için kullanılabilir. Ethereum, merkeziyetsiz Turing sanal makinesinin [Ethereum Virtual Machine (EVM)] kullanımına olanak verir. Bu sanal makine komutları uluslararası internet ağını kullanarak çalıştırabilir. “Gas”, kendi içinde fiyat hesaplama mekanizmasıdır, spam riskini azaltmak ve kaynakları İnternete yüklemek için kullanılır.[5]
2016 yılında, DAO projesinin çöküşünün sonucu olarak, Ethereum 2 farklı blok zincire ayrılmıştır. Yeni oluşan versiyon Ethereum (ETH) olarak bilinmektedir. Platformun özgün sürümü ise Ethereum Classic (ETC) adıyla yoluna devam etmiştir. Ethereum’un piyasa değeri 2017 yılında %13,000 büyümüştür.[6]
Ocak 2016 itibarıyla, Ethereum protokolü saniyede 25 işlem yapabilir hale gelmiştir.[7] 19 Aralık 2016'da ise Ethereum ilk defa bir gün içinde bir milyon işlemi aşmıştır.[8]
En büyük ikinci kripto para birimi olan Ethereum ağının yerel kripto para birimi olan Ether (ETH), 21 Ekim 2021 tarihinde 4 bin 366 dolara ulaşarak tüm zamanların en yüksek seviyesini görmüştür.[9]
Etimoloji
Vitalik Buterin, Ethereum adını bilimkurgu romanlarından esinlenerek seçmiştir. O bu hususta şunları söylemektedir:[10]
Bu ismi gördüğümde fark ettim ki, diğer alternatif isimlere göre bu ad bana çok daha güzel gelmişti. Bu durumun Ethereum kelimesinin kulağa güzel gelmesi ve "ether" kelimesini içermesinden dolayı olduğunu düşünüyorum. Ether, evrene nüfuz eden ve ışığın hareket etmesini sağlayan teorik bir olgudur.
Tarih
Vitalik Buterin, Ethereum'u piyasaya sürme sürecinden önce Bitcoin'in kripto paralarla ilgili kuramsal bir altyapı oluşturmaktan uzak olduğunu düşünmüştür. İşte bu görüş Ethereum'un ortaya çıkmasını sağlamıştır.[11]
Ethereum'un oluşturulma sürecinde çalışan kişiler Vitalik Buterin, Mihai Alisie, Anthony Di Iorio ve Charles Hoskinson’dur. Ethereum projesinin resmi olarak geliştirilmesi 2014 yılının başlarına tekabül etmektedir. Geliştirme aşamasından sonra blok zincirin işlerliğini sağlamak üzere kâr amacı gütmeyen, Ethereum Vakfı kurulmuştur. Ethereum'a ilk sermaye girişleri 2014 yılının temmuz ayında çevrimiçi talep toplama yöntemiyle sağlanmıştır. Bu noktada Ether alımları Bitcoin ile takas yolu ile yapılmıştır.
Kurumsal Ethereum İttifakı
Mart 2017’de, çeşitli blok zincir kuruluşları, araştırma grupları ve 500 firma temsilcisi Kurumsal Ethereum İttifakı'nı desteklediğini açıklamıştır. Mayıs 2017'ye gelindiğinde kâr amacı gütmeyen bu ittifaka ConsenSys, CME Group, Cornell Üniversitesi, Toyota Araştırma Enstitüsü, Samsung SDS, Microsoft, Intel, J.P. Morgan, Cooley LLP, Merck KGaA, DTCC, Deloitte, Accenture, Banco Santander, BNY Mellon, ING ve Kanada Ulusal Bankasını da içeren 116 üye katıldığını bildirmiştir. Temmuz 2017 döneminde Ethereum İttifakı eski şirketlere ek olarak MasterCard, Cisco Systems ve Scotiabank’ı da içeren 150’nin üzerinde üye sayısına ulaşmıştır.[12]
Kilometre taşları
| Sürüm | Kod adı | Yayın tarihi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Eski sürüm | Olimpiyat | Mayıs 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eski sürüm | Sınır | 30 Temmuz 2015 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Eski sürüm | Homestead | 14 Mart 2016 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | (VByzantium) Metropolis | 16 Ekim 2017 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | (VConstantinople)Metropolis | Belirlenecek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Gelecek dağıtım | Huzur | Belirlenecek | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Gösterge: Eski sürüm Eski sürüm, hala destekleniyor Son sürüm Son önizleme sürümü Gelecek dağıtım | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Ethereum platformunun çeşitli prototipleri bu kuruluş tarafından kavram kanıtlamanın bir parçası olarak Frontier ağı öncesinde geliştirilmiştir. “Olympic” adlı prototip, halka açık beta ön sürümü ile çıkan son prototipti. Olympic ağı, kullanıcılarına Ethereum blok zincirinde buldukları hatalar karşılığında 25000 ether sağladı."Frontier" Temmuz 2015'te Ethereum platformunun geçici deneysel sürümü olarak çıktı.[13][14]
"Homestead" ilk yazılım döngüsü ürünü olarak düşünülebilir. Satın alma ve satma süreçlerinin güvenlik iyileştirmelerini içeren bir üründür.[15][16]
Ether
Ether, kullanıcıların yaptıkları işlemleri tutması amacıyla Ethereum’un çıkardığı temel kripto para birimidir. Gaz ödemeleri, işlemlerin hesaplama ücreti ve diğer durumlar için kullanılır. Ether ETH kodu altında listelenir ve kripto para değişimlerinde işlem görür. Yunan alfabesinde büyük Xi karakteri olan (Ξ) sembolü ile simgelenir. Aynı zamanda Ethereum dünyasında işlem ücretleri ve hesaplamaları ödemek için de kullanılır.[17]
| Ether | |
|---|---|
| Birimleri | |
| Sembolü | Ξ, ETH |
| Alt birimleri | 10−9 Gwei 10−18 Wei |
| Paralar | Wei, UTXO olmayan bir programda borçlandırılan ya da kredilendirilen hesaplardan alınan bakiyeler |
| Defteri | |
| Zaman damgası şeması | Prrof-of-Work (İş kanıtı) Etshash |
| Hash fonksiyonu | Keccak |
| Yayınlanma | Blok ve Amca/Ommer ödülü |
| Blok Ödülü | 2 ETH (belirleyici değil) |
| Blok zamanı | Ortalama 14 - 15 saniye |
| Blok keşfi | etherscan.io |
| Dolaşan arz miktarı | 114,739,313 Ξ (20 Şubat 2021 itibarıyla) |
| Değeri | |
| Döviz kuru | 2780 $ (01 Mayıs 2022 itibarıyla) |
| Piyasa değeri | 224.876 milyar $ (20 Şubat 2021 itibarıyla) |
Özellikleri
Diğer kripto paralar gibi her bir ether’in doğrulanması, kriptografi kullanılarak korunan blok zinciri ile yapılmaktadır. Tasarım olarak blok zinciri, veri değişikliklerinin engellenmesini karşı dirençli yapılmıştır. Karşılıklı olarak yapılan işlemlerin kayıtları açık olarak tutulmakta ve doğrulanmaktadır. Bitcoin’den farklı olarak Ethereum kullanıcıların hesap ve bakiyelerini durum geçişleri olarak adlandırılan bir yöntem ile yönetmektedir.
Bitcoin'le karşılaştırılması
Ethereum, çeşitli yönlerden Bitcoin’den sonra (Ocak 2018 itibarıyla) en büyük piyasa değerine sahip kripto para birimidir.
Bitcoin ve Ethereum Arasındaki Farklar:
- Ethereum’un blok süresi 14-15 saniyedir. Bu, Bitcoin için 10 dakikadır.[18]
- Ethereum madenciliği, bazen sert çatallar sırasında değişen ancak genellikle tutarlı oranda yeni dijital paralar üretir. Bitcoin için, oran her 4 yılda bir yarıya düşer.[18]
- Proof-of-work (iş kanıtı) için, madencilikte uzman ASIC’lerin (Application-specific integrated circuit - UygulaMayısa Özel Entegre Devre) avantajlarını azaltan Ethash algoritmasını kullanır.
- Bitcoin işlemleri, işlem büyüklüğü ile bayt cinsinden rekabet ederken, işlem ücretleri hesaplama karmaşıklığına göre değişir. Bant genişliği kullanımı ve depolama ihtiyaçları (sistemde “gaz” olarak bilinir) ile farklılık gösterir.[18]
- Ethereum gaz ünitelerinin her birinin bir işlemde belirtilebilecek bir fiyatı vardır. Bu, tipik olarak Gwei olarak ölçülür. Bitcoin işlemleri genellikle Satoshi'nin bayt başına belirttiği ücretlere sahiptir.
- İşlem ücretleri, genellikle Ethereum için Bitcoin'den daha düşüktür. Aralık 2017’de, Ethereum’un ortalama işlem ücreti, 0.33 dolara karşılık gelirken, Bitcoin için bu değer 23 dolara karşılık gelmiştir.[19]
- Ethereum, Wei’deki değerlerin hesaplardan geçirildiği ve başka bir hesaba aktarıldığı bir hesap sistemi kullanır.
- Ethereum’un, Proof-of-Stake’e (ortadaki para kanıtı) transfer edilmesi planlanılıyor. Bu günlerde Ethereum, Proof-of-Work (iş kanıtı) ve Proof-of-Stake arasında melezdir.
Arz durumu
2018 Ocak itibari ile toplam Ethereum temini 98 milyon Ξ olmuştur.[20] 2017 yılında Ethereum madenciliği, toplam arzda %10’luk artışa denk gelen 9.2 milyon yeni Ethereum üretti.[21] Casper FFG ve CBC ’nin enflasyon oranını %0.5 ila %2 arasında azaltması bekleniyor.[22] Ethereum’un toplam tedarikinde şu anda uygulanmış sert bir tepe yoktur, ancak belirli bir noktada sona ermesi ve deflasyonist olması beklenmektedir.
 |
| 27 Ocak 2018 itibarıyla, milyarlarca ABD doları cinsinden kripto paranın piyasa kapitalizasyonu[23] |
|---|
Akıllı sözleşmeler
Ethereum'un akıllı sözleşmeleri, geliştiricilerin kendi fonksiyonlarını programlamak için kullandıkları çeşitli bilgisayar dillerine dayanmaktadır.[24] Akıllı sözleşmeler, ESM bayt kodlarında derlenen ve Ethereum blok zincirinde çalıştırmak için uygulanan yüksek seviyeli programlama soyutlamalarıdır. Solidity, Serpent, LLL ve Mutan’da yazılabilirler. Ayrıca, Viper adında geliştirilmekte olan araştırma amaçlı bir dil de bulunmaktadır.[25]
Uygulamalar
Ethereum blok zinciri uygulamaları genellikle merkeziyetsiz Ethereum Sanal Makinesi'ne ve akıllı sözleşmelere dayandığından, DApps (merkeziyetsiz uygulama) olarak adlandırılır.[5]
Ocak 2018 itibarıyla, yüzlerce geliştirme aşamasında olan, 250’den fazla DApps vardır.[26]
Ethereum forkları
Ethereum blok zinciri üzerine farklı fikir ayrılıkları yüzünden hard fork, soft fork ve yan zincir şeklinde çalışarak yen bir zincir oluşturan projeler:
Kaynakça
- ^ "Ethereum Geleceği 2022 — Ethereum Yorumları ve Analizi". Simit Çay Edebiyat Etkinlikleri. 12 Aralık 2021. 15 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "What is ether (ETH)?". ethereum.org (İngilizce). 6 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ "Ethereum Regains Title as Second Most Valuable Cryptocurrency Behind Bitcoin". Fortune (İngilizce). 8 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ Foundation, Ethereum. "Ethereum Launches". blog.ethereum.org (İngilizce). 5 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2021.
- ^ a b ConsenSys (23 June 2016). "Ethereum, Gas, Fuel, & Fees". ConsenSys Media. 23 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 January 2017.
- ^ "Ethereum hits a fresh record high and is up over 13,000% in a year". CNBC. 8 Ocak 2017. 4 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2020.
- ^ Filiba, Jack. "Ethereum Breaks One Million Transactions in a Single Day". Archived Orijinal kaynaktan 22 Aralık 2017.
- ^ "Bitcoin'den sonra Ethereum da rekor kırdı". tgrthaber.com.tr. 21 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2021.
- ^ Vitalik Buterin (2014). "So where did the name Ethereum come from?". 8 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018.
- ^ Tapscott, Don; Tapscott, Alex (7 Mayıs 2016). The Blockchain Revolution: How the Technology Behind Bitcoin is Changing Money, Business, and the World. Portfolio. ISBN 978-0670069972.
- ^ "The Enterprise Ethereum Alliance Just Got A Whole Lot Stronger". 21 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2018.
- ^ Gupta, Vinay (12 March 2015). "Getting to the Frontier". Ethereum Foundation. 8 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 June 2015.
- ^ Vigna, Paul (31 July 2015). "BitBeat: Ethereum Opens Its 'Frontier' for Business". The Wall Street Journal. 6 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 June 2017.
- ^ Gupta, Vinay (3 March 2015). "The Ethereum Launch Process". Ethereum Foundation. 6 June 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 June 2017.
- ^ Silva, Los (25 Şubat 2017). "Ethereum's Road Map for 2017". ETHNews. 2 June 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 June 2017.
- ^ Popper, Nathaniel (27 March 2016). "Ethereum, a Virtual Currency, Enables Transactions That Rival Bitcoin's". New York Times. 24 July 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2016.
- ^ a b c Antonio Madeira (2018-01-12). "Why is Ethereum different to Bitcoin?". CryptoCompare.
- ^ Kyle Torpey (2017-12-28). "Will Bitcoin's Lightning Network Kill Off Altcoins Focused On Cheap Transactions?". Forbes.
- ^ "Total Ether Supply and Market Capitalization". Etherscan. Erişim tarihi: 2018-01-21.
- ^ "Evolution of total ether supply". etherchain.org. Erişim tarihi: 2018-01-21.
- ^ Hertig, Alyssa (18 Ocak 2017). "Where's Casper? Inside Ethereum's Race to Reinvent its Blockchain". CoinDesk. Archived Orijinal kaynaktan 27 Haziran 2017. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2017.
- ^ "Cryptocurrency Market Capitalizations". CoinMarketCap. Erişim tarihi: 2018-01-27, including all (1132) cryptocurrencies with known market capitalization.
- ^ "How Do Ethereum Smart Contracts Work?". CoinDesk.
- ^ Rivlin, Brianne (14 Kasım 2016). "Geth, Viper, and Wafr: New Ethereum Developments". ETHNews. Archived Orijinal kaynaktan 4 Eylül 2017.
- ^ "How Did Ethereum's Price Perform In 2017?". Investopedia. Ocak 2, 2018.
- ^ "Expanse DAO Seeks to Develop Decentralised Ethereum".
- ^ "What Is Ethereum Fog?".
- ^ "EtherZero — a Revolutionary Ethereum Hard Fork".
