Donbas Savaşı
| Donbas Savaşı | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rusya-Ukrayna Savaşı'nın parçası | |||||||
 Kırmızı: Novorossiya ordusunun kontrolündeki yerler Sarı: Ukrayna ordusunun kontrolündeki yerler | |||||||
| |||||||
| Taraflar | |||||||
|
 Estonya (2016'dan beri)[1] Litvanya (2016'dan beri)[2] Amerika Birleşik Devletleri (2018'den beri)[3] |
 Rusya[18](destek Rusya tarafından reddedildi)[22] | ||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||
 Volodımır Zelenskıy Petro Poroşenko Arseniy Yatsenyuk Oleksandr Turçynov Arsen Avakov Valeriy Geletey Viktor Mujenko Mihailo Kutsin Andriy Parubiy[23] Valentin Nalyvayçenko |  Aleksandr Kodakovsk Aleksandr Zaharçenko Vladimir Antyufeyev Aleksandr Boroday Denis Puşilin İgor Girkin Vladimir Kononov Pavel Gubarev İgor Kakidzyanov (esir) Mihail Sergeyeviç Tolstyh (öldürüldü) Valeriy Bolotov İgor Plotnitskiy | ||||||
| Güçler | |||||||
 Ukrayna Silahlı Kuvvetleri |
| ||||||
| Kayıplar | |||||||
| 1150[24]–2083[25] ölü, 1649 esir, 13.500 takas veya kayıp[30] (Ayrılıkçılara göre) | 1044 ölü[31][32][33] 1200 esir[34] (Ayrılıkçılara göre) 2000 ölü,[35] 131 kayıp,[36] 310 esir[37][38] (Hükümete göre) | ||||||
| 6243 ölü (toplam)[39] 1.177.748 Ukraynalı ülke içinde yer değiştirdi ve 763.632 Ukraynalı yurtdışına kaçtı (625.470'i Rusya'ya)[44] | |||||||
| seri |
| Rusya'nın Ukrayna'yı işgali |
|---|
|
|
|
| 2023 Ukrayna karşı saldırısı
|
| deniz operasyonları
|
| Rezistans
|
| İlgili
|
|
| seri |
| Sovyet sonrası çatışmalar |
|---|
| Merkez Asya
|
| Doğu Avrupa |
|
|
Donbas Savaşı ya da Ukrayna'nın doğusunda savaş, Rusya destekli Novorossiya Federal Devleti ile Ukrayna Silahlı Kuvvetleri arasında 6 Nisan 2014'ten beri Ukrayna'nın Donbas bölgesinde sürmekte olan savaştır.
Arka plan
Ukrayna'nın 4. Cumhurbaşkanı Viktor Yanukoviç, Avrupa Birliği ile Ukrayna arasında yapılması planlanan ortaklık anlaşmasını 21 Kasım 2013 tarihinde reddetti.[45] Yanukoviç'in bu kararı bazı kesimlerce "Rusya ile ticareti baltalamayı göze alamamak" olarak gözükse bile Ukrayna'nın belirli kesimlerince çok büyük tepkiyle karşılandı. Kiev'de ve Lviv'de binlerce insan Yanukoviç'in kararını protesto etmek için sokağa çıktı.[46] İlk günlerde protestolar barışçıl geçti, hatta Yanukoviç'i destekleyen azınlık grupların da karşı gösterileri oldu. Bir zaman sonra gösterilerin kontrolden çıkmasıyla Ukrayna polisinin sert müdahalesi başladı.[47] Polisin sert müdahalesinin ardından 1 Aralık 2013 itibarıyla protestolar ayaklanmaya dönüştü. Sayıları yüz binleri bulan protestocular kontrolden çıktı.[48]
8 Aralık 2013 günü Kiev'deki Lenin heykeli protestocular tarafından devrildi. Heykelin devrilmesinin ardından baş kısmı koptu. Protestocular heykeli devirdikten sonra heykelin gövdesine sopayla ve çekiçle zarar verdi. Heykeli deviren grup bu durumu kutladı ve devrik Lenin heykeli önünde Ukrayna millî marşı okundu.[49] Olayı yaşayan görgü tanıkları Ukrayna polisinin Lenin heykelini savunmak için bir çaba göstermediğini, protestocuları engellemediğini belirtti.[50] 11 Aralık 2013'te Ukrayna polisi gösterileri bitirmek amacıyla Kiev'deki göstericilere büyük bir baskın gerçekleştirdi. Polisle göstericiler arasında ciddi çatışmalar yaşandı ama göstericilerin direnci kırılamadı. Protestolar 2013 yılının sonuna kadar devam etti ve 2014 yılında şiddetlendi, hatta 2014 yılbaşı kutlamalarında 200 bin kadar insan Yevromaydan'da görüldü.[51]
Ocak ayında Ukrayna hükûmeti gösterileri bastırmak amacıyla göstericileri de hedef alacak şekilde yeni yasalar oluşturulacağını açıkladı,[52] bu açıklamanın ve gündemin ardından protestolar daha da şiddetlendi. Göstericiler bu yasaları "diktatörlük yasaları" olarak değerlendirdi.[53] Şubat itibarıyla protestolar tamamen çatışmaya dönüştü. Polisle göstericiler arasında yaşanan olaylarda ölü ve yaralı sayısının artması sonrası muhalefet ateşkes çağrısında bulundu ve Cumhurbaşkanı Yanukoviç bu çağrıyı reddetti.[54]
Ayaklanmanın bastırılamaması ve tamamen kontrolden çıkması sonrası 20 Şubat 2014'te ateşkes ilan edildi. 23 Şubat 2014'te Yanukoviç başkanlıktan azledildi, hükûmet parlamento tarafından düşürüldü ve Yanukoviç Rusya'ya kaçtı.[55]
Hükûmetin düşmesinden sonra olaylar Kiev ve çevresinde yatışırken, bu sefer Rus etnik kökenli Ukraynalılar Rusya'ya yakınlığıyla bilinen Yanukoviç'in düşmesi sonrası Kiev'de kurulan yeni hükûmete karşı ayaklandılar.[56] Rusya, Kırım'ı ilhak etti.[57] Böylece olaylar uluslararası bir boyuta sıçramış oldu. Kırım'ın Rusların eline geçmesinden sonra Odessa, Kharkiv, Donetsk, Lugansk gibi Rus etnik kökenlilerin yaşadıkları şehirlerde protestolar başladı.[58] Protesto gösterileri Rusların çoğunlukta olduğu Ukrayna'nın Donbas bölgesinde çatışmalara yol açtı. İsyancılar süratle hükûmet binalarını ele geçirdi ve Donetsk ve Lugansk Halk Cumhuriyetlerini kurduklarını ilan ettiler.[59] 26 Haziran'da ise Lugansk ve Donetsk Cumhuriyetleri birleşerek Halk Birliği Cumhuriyetini kurduklarını açıkladı.[60] Ne var ki, bu de-facto devlet hiçbir uluslararası aktör tarafından tanınmamıştır.
Çatışmalar
Nisan sonuna kadar Lugansk ve Donetsk Oblastlarının büyük bölümü isyancılar tarafından ele geçirilmiştir. Karakollar ve hükûmet merkezlerine isyancıların bayrakları ve Rusya bayrakları çekilmiş ve Ukrayna bayrakları indirilmiştir.[61] Donetsk ve Lugansk gibi iki büyük şehir ve oblast başkentleri de isyancıların eline geçmiştir.
Kiev'de yeni kurulan hükûmet başlarda iç karışıklıklar yüzünden Ukrayna Ordusunu geri planda tutmuştur. Mayıs sonu ve Haziran başlarından itibaren ise Ukrayna Ordusu genel taarruza geçmiş ve sert çarpışmalar başlamıştır. Ordu, havadan ve karadan isyancıların yerleşim birimlerini de yoğun bombardımana tutmuş ve birçok sivil de ölmüştür.[62] On binlerce insan Batı Ukrayna'ya veya Rusya, Macaristan, Bulgaristan gibi bölge ülkelerine sığınmışlardır.[63]
Temmuz başından itibaren Ukrayna Ordusu isyancıların elindeki en önemli noktalar olarak değerlendirilen Kramatorsk ve Sloviansk'ı ele geçirmeyi başarmıştır.[64] Donetsk şehri çevreleme harekâtı için uygun konuma gelmiştir. Ağustos başı itibarı ile Lugansk ile Donetsk'i birbirine bağlayan ana yol üzerinde çatışmalar şiddetlenmiştir. Ukrayna Ordusu böylece iki büyük şehir olan Donetsk ile Lugansk'ı birbirinden ayırmaya ve isyancıları ikiye ayırmaya çalışmaktadır.
17 Temmuz'da Malezya Havayollarına ait sivil uçak düşürülmüş ve iki taraf da birbirlerini suçlamışlardır.[65]
Rusya'nın desteğini arttırmasıyla Rus yanlısı milisler yeniden önemli kazanımlar elde ettiler. Savaş, yazın sonuna doğru kilitlendi.
5 Eylül tarihinde Belarus'un başkenti Minsk'te Ukrayna ve Novorossiya arasında ateşkes antlaşması imzalanmıştır.[66] İki taraflar da derhal çatışmalara son verecek ve barış için görüşmelere başlayacaklardır. Ne var ki, ateşkes kısa süreli olmuştur.
Eylül ayının sonlarında 5 Eylül Ateşkesi bozuldu ve Ukrayna Ordusu ile Novorossiya milisleri arasında çatışmalar yeniden başlamıştır. Çatışmalar, Donetsk Havalimanı çevresinde ve Novoazovsk ile Mariupol arasında yoğunlaşmıştır. Novoazovsk yeniden Rus yanlısı milislerin eline geçmiştir.[67] Kiev Hükûmeti, Mariupol'ün düşmemesi için destek birlikler sevketmiştir.
Ukrayna Ordusu, Ocak ayında Donetsk Havalimanından çekilmek zorunda kalmıştır. Ayrıca Rus yanlısı ayrılıkçılar Mariupol'ün kenar semtlerine saldırılar gerçekleştirmişlerdir.[68] Donetsk Halk Cumhuriyeti lideri Zakarçenko amaçlarının Donetsk il sınırlarına kadar gitmek olduğunu açıklamıştır.[69]
Şubat ayının ortasına doğru Rus yanlısı ayrılıkçılar saldırılarını Debaltseve çevresinde yoğunlaştırmışlardır. Sol ve sağ kanattan Debaltseve'yi kuşatan ayrılıkçılar, uzun süren çatışmalar sonucu Debaltseve'yi ele geçirmişlerdir.[70]
12 Şubat tarihinde Minsk II protokolü ile taraflar ateşkes konusunda anlaşmıştır.[71] Ateşkes, 15 Şubat gece 00.00'dan itibaren yürürlüğe girmiştir. Debaltseve dışında diğer noktalarda ateşkese büyük oranda uyulmuştur. Debaltseve'de ise 18 Şubat'ta Ukrayna Ordusunun çekilmesi sonrası çatışmalar büyük oranda durmuştur. Minsk II Protokolü, Ukrayna'da anayasal reform yapılmasını, cephedeki ağır silahların cephe gerisine taşınmasını ve savaş esirlerinin salıverilmesi konularını da içermektedir.[72]
Minsk II ateşkes antlaşması sonrası iki taraf da büyük çaplı bir saldırı gerçekleştirmese de, çatışmalar Luhansk'ın bazı köyleri, Donetsk Havalimanı yakınları ve Shyrokyne civarında aralıkla devam etmektedir. İki taraf da birbirlerini ateşkesi ihlal etmekle suçlamaktadır. Ukrayna hükûmeti, 18 Şubat-5 Mayıs tarihleri arasında Ukrayna Ordusunun 28 kasaba ve köyü kaybettiğini belirtmiştir.[73]
30 Ocak'tan itibaren çatışmalar yeniden şiddetlenmeye başlamıştır devam etmektedir.[74]
8 Şubat 2017 tarihinde pro-Rus ayrılıkçı "Somali Tümeni"nin komutanı Yarbay Mihail Sergeyeviç Tolstyh, ofisine düzenlenen bir saldırı sonucu öldürülmüştür.[75]
Çatışmalar neticesinde Savur-Mohıla büyük oranda hasar görmüştür.
Dış müdahale
Batı medyası, sık sık Novorossiya milislerinin Rusya tarafından desteklendiğini iddia etmektedir.[76] Ayrıca Çeçen lider Kadirov'un da Rusya'nın yanında savaşması için adam gönderdiği iddiaları gündeme gelmiştir.[77] Bunun dışında da Belarus, Rusya, Sırbistan gibi Slav-Ortodoks ülkelerden Donetsk'te gönüllü savaşmak için giden militanlar olduğu iddia edilmiştir.[78]
Uluslararası tepkiler
NATO – 22 Ağustos tarihinde Rusya'nın Ukrayna'ya yardım konvoyu göndermesi sonucu, NATO Genel Sekreteri Anders Fogh Rasmussen Rusya'nın ateşlediği çatışmalara bu tür müdahalelerin ancak bölgedeki tansiyonu yükselteceğini belirtti. Uluslararası insanlık prensipleri gereğince yardım konvoylarının sivillere yönelik mi yoksa Rusya destekli isyancılara yönelik mi olduğunun açıklığa kavuşturulması gerektiğini belirtti.[79]
Rusya – Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, Ukrayna otoritelerini Ukrayna'nın bölgede karşı karşıya kaldığı her sorun için Rusya'yı sorumlu tutmasından dolayı eleştirdi. Ukrayna halkının bu sorunlardan dolayı Kiev'den açık bir cevap almasını gerektiğini belirtti.[80]
ABD – Birleşik Devletler Dışişleri Bakanı John Kerry bölgedeki olayların spontane gelişmeler olmadığını ve Rusya'nın olayları tahrik ettiğini ifade etti.[81]
Türkiye – Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Türkiye olarak Rusya'nın Kırım'ı ilhakını kabullenmediklerini ifade etti. 23 Ekim Letonya ziyareti sırasında Kırım’da Rusya’nın oraya el koyma konusu, ‘orada bizim tarihi haklarımız’ gibi yaklaşımlarını kabullenmediğimizi kendilerine ifade ettik. Bunu Sayın Putin’e de söyledik. Orada Kırım nüfusunun yüzde 14′ü Kırım Tatarıdır. Bunlarla ilgili tüm düşüncelerimizi kendileriyle paylaştı. diye konuştu.[82]
Kırım Özerk Cumhuriyeti – Kırım eski Tatar Meclisi başkanı ve Ukrayna milletvekili Mustafa Abdülcemil Kırımoğlu, Rusya'nın ilhakını tanımadıklarını açıkladı.[83]
Kaynakça
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 22 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2019.
- ^ Gardels, Nathan (18 Ağustos 2014). "Russia Has Already Invaded Ukraine: Strobe Talbott". The Huffington Post. 13 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
They have already invaded Ukraine. I find it maddening and incomprehensible how governments and the media keep talking about the possibility, the danger, the threat of Russia invading. Russia invaded Ukraine early in the spring.[...] Russia has been the force behind, and on the ground, with the separatists in eastern Ukraine.
- ^ "Ukraine gets new evidence of Russian soldiers fighting on its turf (PHOTOS)". Kyiv Post. 21 Ağustos 2014. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ "NATO condemns Moscow's aid convoy, says Russian artillery firing at Ukrainian army". The Washington Post. 22 Ağustos 2014. 25 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ "Ukraine accuses Russia of invasion after aid convoy crosses border". Reuters. 22 Ağustos 2014. 22 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ "Russia Moves Artillery Units into Ukraine, NATO Says". The New York Times. 22 Ağustos 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ "Pushing locals aside, Russians take top rebel posts in east Ukraine". Reuters. 27 Temmuz 2014. 28 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Temmuz 2014.
- ^ "Депутат Госдумы: Путин не может остановиться, иначе его назовут слабаком : Новости УНИАН". Ukrainian Independent Information Agency. 25 Nisan 2014. 27 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2014.
- ^ "Washington has evidence of Russia's readiness to supply new weapons to separatists in Ukraine". Kyiv Post. Interfax-Ukraine. 25 Temmuz 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
We have evidence that Russia is firing artillery from within Russia to attack Ukrainian military positions
- ^ Kramer, Andrew E. (9 Haziran 2014). "Russians Yearning to Join Ukraine Battle Find Lots of Helping Hands". The New York Times. 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ a b "Pro-Russia rebels plead for troops as Ukrainian army advances". Toronto Star. 3 Ağustos 2014. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "U.S. releases images it says show Russia has fired artillery over border into Ukraine". The Washington Post. 27 Temmuz 2014. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ CNN 11 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., "Ukraine: Photos show undercover Russian troops", by Arwa Damon, Michael Pearson and Ed Payne, 22 April 2014.
- ^ "Luhansk border guards provide OSCE with evidence of shelling of Ukrainian territory from Russia". Kyiv Post. 8 Ağustos 2014. 13 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
- ^ Bkz.[9][10][11][12][13][14][15][16]
- ^ Bkz[4][5][6][7][8][17]
- ^ "Russia Denies Smuggling Military Hardware into East Ukraine". RIA Novosti. 21 Temmuz 2014. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "US releases satellite images 'proving' Russia is firing into Ukraine". RT. 27 Temmuz 2014. 27 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2014.
- ^ "Russian aid convoy into Ukraine called 'direct invasion'". CNN. 22 Ağustos 2014. 22 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ Bkz.[13][19][20][21]
- ^ Parubiy says anti-terrorist operation will continue as separatists in Luhansk, Donetsk reject Putin’s call to postpone referendum 8 Mayıs 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Kyiv Post (8 May 2014)
- ^ 1078 ölü (7 Nisan–7 Ekim),[1] 12 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
72 ölü (8-15 Ekim),[2] 18 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[3] 14 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. total of 1,150 reported killed - ^
2000 ölü (7 Nisan–19 Eylül),
83 ölü (20 Eylül–4 Kasım),[4] 2 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.[5] 14 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. total of 2,083 reported killed - ^ "Over 1,000 government soldiers killed in eastern Ukraine since mid-April". Xinhua. 13 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Kasım 2014.
- ^ "Over 1,300 Ukrainian captured servicemen freed during ceasefire – Poroshenko". TASS. 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
- ^ "Scuffles in Kyiv over prisoners held in east Ukraine". euronews. 16 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
- ^ "Donbass militsiya needs 20,000 to replace deserters and traitors - Avakov". zn.ua. 29 Temmuz 2014. 21 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2014.
- ^ "Roundup Novorossia September 1, 2014 (video)". 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ За время спецоперации погибли не менее 10 тыс человек заявил Губарев 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. RIA Novosti. 1 August 2014.
- ^ Tsvetkova, Maria (21 Ağustos 2014). "For embattled Ukraine rebels, no time to honour the dead". Reuters. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.
- ^ "Clashes outside Ukraine parliament". The Belfast Telegraph. 19 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ekim 2014.
- ^ "Ukraine, Rebels Trade 67 Prisoners in Peace Deal". ABC News. 12 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "'Encroaching on our borders will be met with all due consequences': Russia threatens NATO as it warns it is updating its military doctrine". Daily Mail. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2014.
- ^ "Families of 131 missing Russian servicemen contact SBU - advisor to SBU chief". Kyiv Post. 13 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2014.
- ^ "Separatists released 57 Ukrainian soldiers: Petro Poroshenko". newswala.com. 5 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "Russian soldiers detained in Ukraine; leaders meet in Minsk". CNN. 26 Ağustos 2014. 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "Over 6,200 People Killed in Ukrainian Conflict Since April 2014 - UN". 15 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2015.
- ^ "298 killed after Malaysian airliner shot down in Ukraine". USA Today. 17 Temmuz 2014. 23 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Russia warns Ukraine of 'irreversible consequences' after cross-border shelling". The Washington Post. 13 Temmuz 2014. 14 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2014.
- ^ "Ukraine crisis: Lithuania envoy killed in Luhansk". BBC News. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "House Speaker: Moscow to Consider Kiev Accomplice to Stenin Murder if It Protected Killer". RIA Novosti. 18 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2014.
- ^ "UKRAINE Situation report No.33 as of 27 March 2015" (PDF). 10 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Mart 2015.
- ^ "Yanukovych confirms refusal to sign deal with EU - Nov. 26, 2013". KyivPost. 26 Kasım 2013. 23 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Ukraine protests after Yanukovych EU deal rejection". BBC. 30 Kasım 2013. 7 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Ukraine's revolution: Making sense of a year of chaos". BBC. 21 Kasım 2014. 21 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ Karmanau, Maria Danilova and Yuras (2 Aralık 2013). "Massive anti-government rally in Ukraine turns violent" (İngilizce). CNBC. 19 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Kiev protesters topple Lenin statue as Ukrainians take to the streets" (İngilizce). The Guardian. 8 Aralık 2013. 9 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "На постаменте, где стоял памятник Ленину, установлен флаг Украины и красно-черный стяг". www.unian.net (Rusça). 8 Aralık 2013. 26 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "EuroMaidan draws 200,000 people for New Year's party (VIDEO) - Jan. 01, 2014". KyivPost. 31 Aralık 2013. 19 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Ukrainian opposition calls January 16 events in parliament "Black Thursday"" (İngilizce). Interfax-Ukraine. 16 Ocak 2014. 18 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "EuroMaidan rallies in Ukraine (Jan. 21-22 live updates) - Jan. 22, 2014". KyivPost. 21 Ocak 2014. 9 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Яценюк: Янукович фактично запропонував здатися" (Ukraynaca). Українська правда. 20 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Ukrainian ex-leader Viktor Yanukovych vows fightback". BBC. 28 Şubat 2014. 28 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2021.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 1 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 11 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2022.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 8 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 14 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2017.
- ^ Donbass direnişinin kahramanı Givi aramızdan ayrıldı 11 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 27 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2015.
- ^ "NATO Secretary General condemns entry of Russian convoy into Ukraine" (Basın açıklaması). North Atlantic Treaty Organization. 22 Ağustos 2014. 26 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2014.
- ^ Russia trying to 'dismember' Ukraine through protests, Kiev says 8 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., CNN (7 April 2014)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 28 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 29 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2014.
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||
 | Savaş ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Ukrayna ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
 | Rusya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |
