Ukrayna'nın Avrupa Birliği üyelik süreci

28 Şubat 2022'de Rusya tarafından istila edildikten kısa bir süre sonra Ukrayna, Avrupa Birliği'ne (AB) üyelik başvurusunda bulundu. Ukrayna devlet başkanı Volodimir Zelenski, "yeni bir özel prosedür"^[1] kapsamında derhal kabul talebinde bulundu ve sekiz AB ülkesinin başkanları, katılım sürecinin hızlandırılması çağrısında bulundu.^[2] Avrupa Komisyonu başkanı Ursula von der Leyen, Ukrayna'nın katılımını desteklediğini ancak sürecin zaman alacağını belirtti.^[2] 1 Mart 2022'de Avrupa Parlamentosu, Ukrayna'nın resmi üyelik adayı olmasını tavsiye etti.^[3] 10 Mart 2022'de Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi, Avrupa Komisyonu'ndan başvuruyla ilgili görüşünü istedi.^[4] 8 Nisan 2022'de von der Leyen, Zelenskyy'ye bir anket sundu,^[5] Ukrayna bu anketi 17 Nisan'da yanıtladı.^[6]

17 Haziran 2022'de Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi'nin Ukrayna'ya Avrupa Birliği'ne katılım için aday statüsü vermesini tavsiye etti.^{[7][8][9][10]}

23 Haziran 2022'de Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği üyeliği için Ukrayna'ya derhal aday statüsü verilmesi çağrısında bulunan bir kararı kabul etti.^[11][12] Aynı gün, Avrupa Konseyi Ukrayna'ya Avrupa Birliği'ne katılım için aday statüsü verdi.^[13]

Başvuru

Rusya'nın 2022'de Ukrayna'yı istila etmesinin ardından, resmi bir katılım sürecini başlatmak için çağrılar yapıldı: Ukrayna birliğe üye olma arzusunu yineledi^[14] ve Avrupa Komisyonu başkanı Ursula von der Leyen, Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne ait olduğunu belirtti.^[15] Slovakya başbakanı Eduard Heger, hızlandırılmış bir katılım sürecine desteğini dile getirdi.^[16]

26 Şubat 2022'de Polonya cumhurbaşkanı Andrzej Duda, Ukrayna'nın AB'ye katılımının hızlandırılması çağrısında bulundu. 27 Şubat'ta Slovenya başbakanı Janez Janša, Polonya başbakanı Mateusz Morawiecki ile birlikte Avrupa Konseyi başkanı Charles Michel'e yazdığı bir mektupta Ukrayna'nın 2030 yılına kadar AB'ye hızlı entegrasyonu için bir plan önerdi. Slovakya başbakanı Eduard Heger, Ukrayna'nın yeniden ayağa kalkmasına ve gelecekte savaştan kurtulmasına yardımcı olmak için AB'ye Ukrayna'nın katılımı için yeni bir özel prosedür oluşturmasını da önerdi.

28 Şubat'ta Ukrayna resmi olarak üyelik için bir başvuru mektubu sundu.^[1] Devam eden kriz nedeniyle, devlet başkanı Zelenski özel bir prosedürle Avrupa Birliği'ne derhal kabul edilmesini talep etti.^[17] Aynı gün, sekiz AB ülkesi Ukrayna için hızlandırılmış bir katılım sürecini destekleyen bir mektup imzaladı^[18] ve 1 Mart'ta Macaristan dışişleri bakanı Péter Szijjártó ülkesinin de hızlandırılmış bir süreci destekleyeceğini belirtti.^[19] 1 Mart'ta Avrupa Parlamentosu, Ukrayna devlet başkanı'nın hitap ettiği ve alkış aldığı bir oturumun ardından, Ukrayna'nın AB üyeliği için resmi aday olmasını tavsiye etti.^[20] Avrupa Parlamentosu 637 lehte, 13 aleyhte ve 26 çekimser oyla Ukrayna'nın üyeliğini ilerletmek için oy kullandı.^[21][22]

1 Mart 2022'de sekiz AB üye ülkesinin (Bulgaristan, Çekya, Estonya, Letonya Cumhuriyeti, Litvanya Cumhuriyeti, Polonya Cumhuriyeti, Slovak Cumhuriyeti ve Slovenya Cumhuriyeti) cumhurbaşkanları açık bir mektup imzaladılar. Ukrayna'ya AB üyeliği umudunun verilmesi ve bir an önce müzakere sürecini başlatması çağrısında bulundular. Aynı gün, Macaristan dışişleri bakanı Peter Siarto, Ukrayna'nın Avrupa Birliği'ne katılımının hızlandırılması çağrısında bulundu.

Ancak 2 Mart'ta İspanya dışişleri bakanı José Manuel Albares, "AB'ye ait olmanın kaprisli bir süreç veya sadece siyasi bir kararla yapılabilecek bir şey olmadığını" belirterek, aday ülkenin "belirli sosyal, siyasi ve ekonomik standartlar" dan bahsetti.^[23]

7 Mart'ta AB, Ukrayna'nın başvurusunu resmi olarak değerlendireceğini^[24] açıkladı ve 10 Mart 2022'de Avrupa Birliği Konseyi Komisyon'dan başvuruyla ilgili görüşünü istedi.^[4]

9 Mart 2022'de Polonya Senatosu, Avrupa Birliği ülkelerini Ukrayna'nın AB'ye katılım sürecini hızlandıran 93 lehte oyla desteklemeye çağıran bir kararı kabul etti. Hazırlanan belgede, "Ukrayna toplumu, birleşik bir Avrupa'nın parçası olmaya ve Avrupa değerlerine bağlılığının bedelini kanla ödemeye hazır olduğunu şüphesiz kanıtlamıştır. Ukrayna askerleri, ülkelerinin sınırlarını savunarak tüm Avrupa'yı korumaktadır" denildi.

8 Nisan 2022'de Komisyon başkanı von der Leyen, katliamın ardından Bucha'yı ziyaret ettikten sonra Kiev'i ziyaret etti ve devlet başkanı Zelenski ile bir araya geldi. Von der Leyen, Zelenski'ye Ukrayna'nın başvurusunu başlatması için yasal anketi sundu ve süreci hızlandırmayı teklif etti.^[5] Borrell, Matti Maasikas başkanlığındaki Ukrayna'ya giden AB heyetinin, savaş patlak verdiğinde tahliye edildikten sonra Kiev'e döneceğini duyurdu.^[25] 17 Nisan 2022'de Ukrayna, ankete yanıt verdi.^[6] ikinci ve son bölümünü 9 Mayıs 2022'de yanıtladı.

Ukrayna Başbakan Yardımcısı Olha Stefanishyna'ya göre, üç AB ülkesi Ukrayna'ya statü verilmesine karşı çıktı. Bloomberg'e göre, karşı çıkanlar içinde Hollanda ve Danimarka vardı. Almanya ise Ukrayna'ya belirli şartları yerine getirme vaadiyle şartlı bir statü vermeyi teklif etti.^[26]

16 Haziran 2022'de, Almanya, İtalya, Romanya ve Fransa liderlerinin Volodymyr Zelenskyy ile Kiev'de yaptıkları görüşmeden sonra, Ukrayna'nın AB üyeliği için acil aday statüsü çağrısında bulundular.^[27] Almanya Federal Şansölyesi Olaf Scholz, eğer tüm ülkeler ona aday statüsü vermeyi kabul ederse, Ukrayna'nın AB'ye daha fazla girmesinin kendi çabalarına bağlı olduğunu kaydetti.^[28] Ayrı bir gelişmede, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, AB'nin en büyük üç ekonomisinin liderlerinin - Almanya, İtalya ve Fransa'nın yanı sıra Romanya Cumhurbaşkanı'nın Ukrayna'ya yaptığı ziyaretin, Ukrayna'nın katılım yolundaki ilk adımı konusunda Avrupa Birliği'nde oybirliği oluşturmayı amaçladığını açıkladı. Ukrayna'ya aday statüsünün ek koşullar olmaksızın verilmesi, ancak daha sonra tüm sonraki aşamalarda reformlara koşul getirilmesi kararı kabul edildi.^[29]

17 Haziran 2022'de Dışişleri Bakanı Jeppe Kofod, Avrupa Komisyonu'nun olumlu bir tavsiyede bulunması halinde Danimarka hükümetinin Ukrayna'ya AB üyeliği için aday statüsü verilmesini desteklemeye hazır olduğunu söyledi.^[30] Aynı gün Hollanda, Avrupa Komisyonu'na Ukrayna'nın AB üyeliğine daha fazla yaklaşımının koşullarını dikkatli bir şekilde belirleme çağrısında bulundu. Özellikle, Avrupa Komisyonu'nun sonuç bölümünde Ukrayna'nın gelecekte hangi reformları uygulamak zorunda kalacağını belirlemesi isteniyor. Hollanda, temel kriterler olarak gördüklerinin ayrıntılı bir tanımını yaptı.^[31][32]

17 Haziran 2022'de Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi'nin Ukrayna'ya Avrupa Birliği üyesi olma perspektifi ve katılım için aday statüsü vermesini tavsiye etti.^[7][9][10] Aday statüsünü onaylama tavsiyesiyle eş zamanlı olarak Brüksel, Kiev'e yedi maddelik bir liste sunarak reformlar talep etti:^[33]

• Anayasa Mahkemesi reformu;
• yargı reformunun devamı;
• SAPO başkanının atanması da dahil olmak üzere yolsuzlukla mücadele;
• kara para aklamanın önlenmesi;
• anti-oligarşik yasanın uygulanması;
• görsel-işitsel mevzuatın Avrupa ile uyumlu hale getirilmesi;
• ulusal azınlıklarla ilgili mevzuatta değişiklik.

Haziran 2022'de aday statüsü verilmesi nihai olmadığından, Ukrayna'nın aday statüsünü koruması için bu gereksinimlerin karşılanması gerekmektedir.

23 Haziran 2022'de Avrupa Parlamentosu, Ukrayna ve Moldova'ya Avrupa Birliği üyeliği için aday statüsünün derhal verilmesi ve ayrıca Gürcistan için Avrupa perspektifini destekleme çağrısında bulunan bir kararı kabul etti.^[11][12] 23 Haziran 2022'de Avrupa Konseyi, Ukrayna'ya Avrupa Birliği'ne katılım için aday statüsü verdi.^[13]

Kaynakça