Komnenowie

Komnenowie – jedna z ostatnich dynastii bizantyjskich panujących w Cesarstwie Bizancjum, a następnie Cesarstwie Trapezuntu.

Dzieje

Michael Psellos uważał, że rodzina wywodziła się z wioski Komne w Tracji wspomnianej także w XIV w. przez Jana Kantakuzena. Pogląd ten podziela większość współczesnych badaczy^[1]^[2]. Pierwszy znany członek rodziny, Manuel Erotikos Komnen, nabył rozległe tereny w rejonie miasta Kastamonu w Paphlagonii, które stały się ostoją rodową Komnenów w XI w. ^[3]^[4]. Rodzina dość szybko stała się częścią potężnej i prestiżowej arystokracji wojskowej (dynatoi) w Azji Mniejszej, tak więc, mimo że mieli pochodzenie trackie, to uważani byli za rodzinę bizantyjską.^[5] Manuel Erotikos Komnenos był ojcem Izaaka Komnene, który jako pierwszy z rodu zasiadł na tronie jako Izaak I Komnen w 1057 r. Już jednak po dwóch latach musiał abdykować na rzecz dynastii Dukasów. Na tron wrócili w 1081 r., kiedy cesarzem został bratanek Izaaka, Aleksy I Komnen (zm. 1118 r.). Jego prośba o pomoc przeciwko Turkom i porozumienie z papieżem Urbanem II stały się przyczyną zorganizowania wypraw krzyżowych na Bliski Wschód. On i jego potomkowie przez prawie sto lat zasiadali na tronie Bizancjum. Był to ostatni okres świetności Cesarstwa Bizantyjskiego. W 1185 r. po zamordowaniu cesarza Andronika I, koronę ponownie przejęła rodzina Angelosów.

Dwadzieścia lat później, w 1204 r. Konstantynopol zdobyły wojska czwartej wyprawy krzyżowej. Wówczas część dawnych ziem cesarstwa wokół Trapezuntu podporządkował sobie Aleksy I Wielki Komnen (zm. 1222 r.), wnuk Andronika I. Przyjął tytuł cesarski. Jego potomkowie Wielcy Komnenowie panowali w cesarstwie Trapezuntu przez ponad 250 lat. Ostatni cesarz Trapezuntu, Dawid II (zm. 1463 r.) został usunięty z tronu w 1461 r. (osiem lat po upadku Konstantynopola). Jego cesarstwo zajęli Turcy.

Cesarz Dawid wraz z siedmiorgiem (spośród dziewięciorga) dzieci zostali ścięci 1 listopada 1463, w Konstantynopolu. Było to ostatnie wydarzenie z dziejów władców bizantyjskich jakie miało miejsce w dawnej stolicy ich cesarstwa.

Genealogia

Manuel
Erotikos
955-1020

Izaak I
1005-1061
cesarz Bizancjum

Katarzyna
Bułgarska

córka

Michał
Dukeian
zm. 1050

Jan
1015-1067

Anna
Dalassena
1025-1102

Manuel
1030-1042

Maria
ur. 1034

Manuel
1045–1071

Anna
Diogenissa

Maria
1047-1094

Michał
Taronites

Izaak
1050-1102

Irena
Alańska
zm. 1108

Eudokia
1052-1136

Nicefor
Melissenos

Teodora
1054-1136

Konstantyn
Diogenes
zm. 1073

Aleksy I
1057–1118
cesarz Bizancjum

Irena
Dukaina
1066-1133

Adrianos
1060–1105

Zoe
Doukaina
1062-1136

Nicefor
1062-1136

Jan
1073-1106
książę Durazzo

Anna
Dukaina

Aleksy
książę Durazzo

Zoe

Konstantyn
książę Beroia

Antiochena
Euforbena

Anna
1083–1153

Nicefor
Bryennios
1062-1137

Grzegorz
Gabras

Maria
ur. 1085-1136

Ncefor
Euforbanos

Jan II
1087–1143
cesarz Bizancjum

Irena
Węgierska
1088-1134

Andronik
1090-1130

Irena
Rurykowiczówna

Izaak
1093-1152

Katarzyna
Serbska

Teodora
ur. 1096

Konstantyn
Angelos
1122–1166

Aleksy
1107-1142
współcesarz

Maria
ur. 1107

Jan Roger
Dalassen

Andronik
1142-1108

Irena
Aineidasa
zm. 1151

Anna

Stefan
Kontostephanos

Izaak
1113–1154

Teodora
Kamaterina
zm. 1144

Teodora

Manuel
Anemas

Eudokia

Teodor
Vatatzes

Berta
z Sulzbach
1110-1159

Manuel I
1118-1180
cesarz Bizancjum

Maria
z Antiochii
1145–1182

Jan

Andronik I
1123-1185
cesarz Bizancjum

Agnieszka
Francuska
1171-1204

Maria

Jan
Kantakuzen
zm. 1176

Jan
zm. 1176

Maria
Taronitissa

Teodora
zm. 1184

Henryk
1107-1177
książę Austrii

Eudokia

Michał
Gabras

Maria

Stefan IV
zm. 1165
król Węgier

Teodora
ur. 1145

Baldwin III
1130-1162
król Jerozolimy

Maria
1152-1182

Rainer
z Montferratu
1162–1183

Aleksy II
1167-1183
cesarz Bizancjum

Manuel
1145–1185

Maria
1154-1217

Amalryk I
1136-1174
król Jerozolimy

Aleksy
zm. 1170

Irena
1168-1183

Aleksy
zm. 1188

Aleksy I
1182-1222
cesarz Trapezuntu

Teodora
Aksouchina

Dawid I
1184-1214
cesarz Trapezuntu

Jan I
zm. 1238
cesarz Trapezuntu

Anna
Xylaloe
zm. 1240

Manuel I
1218-1263
cesarz Trapezuntu

Rusudan

córka

Andronik I
cesarz Trapezuntu

Irena
Syrikaina

Joannikos

Andronik II
1240-1266
cesarz Trapezuntu

Teodora
1253-1285
cesarzowa Trapezuntu

Jerzy
1255-1284
cesarz Trapezuntu

córka

Demetriusz II
1259-1289
król Gruzji

Jan II Komnen
1262-1297
cesarz Trapezuntu

Eudokia
Paleologina
1265-1302

Aleksy II
1282-1330
cesarz Trapezuntu

Dżiadżak
Dżakeli

Michał
1284-1349
cesarz Trapezuntu

kobieta

Andronik III
1310-1332
cesarz Trapezuntu

Irena
Paleolog
1315-1341

Bazyli
1315-1340
cesarz Trapezuntu

Irena
zm. 1382

Michał
Anachutlu
zm. 1330

Jerzy
Achpougas
zm. 1330

Anna Anachutlu
zm. 1342
cesarzowa Trapezuntu

Eudokia

Adil
emir Synopy

Manuel II
1323-1332
cesarz Trapezuntu

Aleksy III
1338-1390
cesarz Trapezuntu

Teodora
Kantakuzena
1340-1390

Anna
1357-1406

Bagrat V
zm. 1393
król Gruzji

Bazyli
1358–1377

Eudokia
z Gruzji
zm. 1395

Manuel III
1364–1417
cesarz Trapezuntu

Anna
Philanthropenos
zm. 1404

Tajedyn
emir Synopy

Eudokia
zm. 1395

Konstantyn
Dragaš
1365-1395

córka

Suleyman Beg
emir Chalybii

córka

Mutahharten
emir Erzincanu

córka

Qara Osman

Aleksy IV
1382-1429
cesarz Trapezuntu

Teodora
Kantakuzen
1382-1426

Jan IV
1403-1459
cesarz Trapezuntu

Gruzińska
księżniczka
1415-1438

Maria
zm. 1439

Jana VIII Paleologa
1392-1448
cesarz Bizancjum

Aleksander
zm. 1459
cesarz Trapezuntu

Maria
Gattilusio

Maria
z Gotii
1447-1459

Dawid II
zm. 1463
cesarz Trapezuntu

Helena
Kantakuzena

córka

Dżahanszah
1397–1467

Aleksy
1455–1463

Teodora

Uzun Hasan
1423-1478
sułtan Ak Kojunlu

Eudoksja

Mikołaja Crispo
1392-1450
pan Siros

Aleksy

Bazyli
zm. 1463

Manuel
zm. 1463

Andrzej
zm. 1463

Jerzy
1460-1463

Zagan
Pasza

Anna
1447-1463

Sinan

córka

Mamia
Guriel

Zobacz też

Przypisy

↑ ODB ↓, "Komnenos" (A. Kazhdan), str. 1143–1144.
↑ Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 25.
↑ ODB ↓, "Komnenos" (A. Kazhdan), pp. 1143–1144.
↑ Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 25–26.
↑ Varzos 1984 ↓, Vol. A, str. 26.

Linki zewnętrzne

genealogia Komnenów w: M.Marek Genealogy.Eu

Cesarze bizantyńscy

gwiazdką^*oznaczono monarchów nienależących do dynastii

Dynastia teodozjańska 395–457	Arkadiusz (395–408) Teodozjusz II (408–450) Pulcheria Marcjan (450–457)
Dynastia leońska 457–518	Leon I (457–474) Leon II (474) Zenon Izauryjczyk (474–491) Bazyliskus (475–476)^* Anastazjusz I (491–518)
Dynastia justyniańska 518–602	Justyn I (518–527) Justynian I Wielki (527–565) Justyn II (565–578) Tyberiusz II Konstantyn (578–582) Maurycjusz (582–602) Fokas (602–610)^*
Dynastia heraklijska 610–711	Herakliusz (610–641) Konstantyn III (641) Herakleonas (641) Konstans II (641–668) Konstantyn IV (668–685) Justynian II Rhinotmetos (685–695) Leoncjusz II (695–698)^* Tyberiusz III (698–705)^* Justynian II Rhinotmetos (705–711) Filipikos Bardanes (711–713)^* Anastazjusz II (713–715)^* Teodozjusz III (715–717)^*
Dynastia izauryjska 717–802	Leon III Izauryjczyk (717–741) Artabasdes (741–743) Konstantyn V Kopronim (741–775) Leon IV Chazar (775–780) Konstantyn VI (780–797) Irena (797–802)
Dynastia Niceforów 802–813	Nicefor I Genik (802–811) Staurakios (811) Michał I Rangabe (811–813) Leon V Armeńczyk (813–820)^*
Dynastia amoryjska 820–867	Michał II Amoryjczyk (820–829) Teofil (829–842) Michał III Metystes (842–867)
Dynastia macedońska 867–1057	Bazyli I (867–886) Leon VI Filozof (886–912) Aleksander (912–913) Konstantyn VII Porfirogeneta (913–959) Roman I Lekapen (920–944) Roman II (959–963) Nicefor II Fokas (963–969) Jan I Tzimiskes (969–976) Bazyli II Bułgarobójca (976–1025) Konstantyn VIII (1025–1028) Roman III Argyros (1028–1034) Michał IV Paflagończyk (1034–1041) Michał V Kalafates (1041–1042) Zoe (1042) Konstantyn IX Monomach (1042–1055) Teodora (1055–1056) Michał VI Stratiotikos (1056–1057) Izaak I Komnen (1057–1059)^*
Dynastia Dukasów 1059–1081	Konstantyn X Dukas (1059–1067) Roman IV Diogenes (1068–1071) Michał VII Dukas (1071–1078) Nicefor III Botaniates (1078–1081)
Dynastia Komnenów 1081–1185	Aleksy I Komnen (1081–1118) Jan II Komnen (1118–1143) Manuel I Komnen (1143–1180) Aleksy II Komnen (1180–1183) Andronik I Komnen (1183–1185)
Dynastia Angelosów 1185–1204	Izaak II Angelos (1185–1195 i 1203–1204) Aleksy III Angelos (1195–1203) Aleksy IV Angelos (1203–1204) Mikołaj Kanabos (1204)* Aleksy V Murzuflos (1204)*
Dynastia Laskarysów 1204–1261	Teodor I Laskarys (1204–1221) Jan III Dukas Watatzes (1221–1254) Teodor II Laskarys (1254–1258) Jan IV Laskarys (1258–1261)
Dynastia Paleologów 1259–1453	Michał VIII Paleolog (1259–1282) Andronik II Paleolog (1282–1328) Andronik III Paleolog (1328–1341) Jan V Paleolog (1341–1391) Jan VI Kantakuzen (1347–1354)* Mateusz Kantakuzen (1353–1357)* Andronik IV Paleolog (1376–1379) Jan VII Paleolog (1390) Manuel II Paleolog (1391–1425) Jan VIII Paleolog (1425–1448) Konstantyn XI Paleolog (1448–1453)

Dynastie i rody panujące Europy

Angielskie	dynastia normandzka poch. skand. Plantageneci poch. fr. Lancasterowie Yorkowie Tudorowie Wuffingowie
Armeńskie	Arsacydzi (pers.) Artaksydowie Bagratydzi Orontydzi Rubenidzi
Bizantyńskie	Komnenowie Laskarysowie Paleologowie dynastia Niceforów dynastia amoryjska dynastia macedońska dynastia Dukasów dynastia Angelosów
Bośniackie	Kotromanowicze Kulinowicze
Bułgarskie	Asenowicze Dulo Komitopuli Szyszmanowicze Terterowicze
Chorwackie	Frankopan Šubić Zrinski Trpimirowicze
Czeskie i morawskie	Mojmirowice Podiebradowie Przemyślidzi Przemyślidzi opawscy
Duńskie	Estrydsenidzi Skjoldungowie
Frankijskie i francuskie	dynastia z Blois dynastia z Châtenois dynastia z Ivrei dynastia z Louvain dynastia z Vaudémont Gwizjusze Bonapartowie poch. wł. Ingelgerowie (Andegawenowie) Karolingowie Herbertyni Kapetyngowie Andegawenowie Courtenay Walezjusze dynastia burgundzka Burbonowie Merowingowie
Gruzińskie	Farnawazianowie Chosrowianowie Bagratydzi
Hiszpańskie	Dynastia barcelońska Jimenez Trastámara
Litewskie	Giedyminowicze Jagiellonowie Skirmuntowicze
Niemieckie	Agilolfingowie Askańczycy Babenbergowie Billungowie Bironowie Habsburgowie Habsburgowie-Lotaryńscy dynastia badeńska dynastia heska Battenbergowie Hohenlohe Hohenstaufowie Hohenzollernowie Konradyni Liechtensteinowie Ludolfingowie Luitpoldingowie Luksemburgowie dynastia meklemburska Nassau dynastia Orańska-Nassau Nassau-Weilburg Oldenburgowie Holstein-Gottorp Holstein-Gottorp-Romanow Schleswig-Holstein-Sonderburg Schleswig-Holstein-Sonderburg-Glücksburg (Glücksburgowie) dynastia salicka Schaumburgowie Waldeck Welfowie dynastia hanowerska Wettynowie Koburgowie Windsorowie Wirtembergowie Wittelsbachowie Zähringen
Polskie i pomorskie	Gryfici Piastowie Sobiesławice
Portugalskie	dynastia burgundzka Avis Bragança
Ruskie i rosyjskie	Romanowowie Rurykowicze Szujscy
Rumuńskie – mołdawskie i wołoskie	Batory ze szlachty węg. Basarabowie Callimachi Craiovești Ghica Ipsilantisowie Kantakuzeni Kantemirowie Mavrocordatowie Mohyłowie Moruzi Muszatowicze Racoviță Rakoczowie Suțu
Serbskie i czarnogórskie	Balšicie Crnojewicie Karadziordziewicie Nemanicze Obrenowicie Petrovicie Njegoše Wukanowicze Wyszesławice
Szkockie	Bruce Dunkeld Stuartowie
Szwedzkie	Bernadotte Englingerowie Erykidzi Folkungowie Swerkerydzi Wazowie Ynglingowie
Węgierskie	Aba Arpadowie Hunyady Zápolyowie
Włoskie	Acciaiuoli Aldobrandini Barberini Borghese Borgiowie poch. hiszp. dynastia z Canossy Colonna d’Este Della Rovere Della Scala Farnese Gonzagowie Grimaldi Hauteville Krescencjusze Mancini Medyceusze Odescalchi Orsini Pamphili Partecipazio Pazzi Piccolomini dynastia sabaudzka Sforzowie Tocco Tuskulańczycy Visconti

Dynastie pogrupowane są pod względem rodzimego kraju, w ramach nich alfabetycznie; w nawiasach boczne linie będące samodzielnymi dynastiami

Kontrola autorytatywna (dynastia):

VIAF: 288478401, 2224155832940833490004, 305680154, 47151776841718012983, 86427536
LCCN: sh87003947
GND: 11871385X
LIBRIS: zw9djcvh27x5r2p
NKC: jx20081031015
NTA: 317321161
PLWABN: 9810672541805606
J9U: 987007292382805171
NSK: 000415386
LIH: LNB:BN2U;=BD
WorldCat: viaf-288478401, viaf-86427536