Türkiye'de zorunlu askerlik

Türkiye'de zorunlu askerlik mevcuttur. Sadece Türkiye Cumhuriyeti doğumlu olan ve 20 yaşına gelmiş Erkek vatandaşlara zorunlu kılınan bir hizmettir. Günümüzde er olarak askerlik süresi 6 ay, yedek subay ve yedek astsubay olarak askerlik süresi 12 aydır. 26 Haziran 2019 tarihinde yürürlüğe giren yeni askerlik kanunu^[1] ile bedelli askerlik kalıcı hâle getirilmiştir. Buna göre bu ücreti ödemeyenler için zorunlu askerlik 6 aydır. Bedelli askerlik ücretini ödeyenlerden ardından acemi er olarak 1 aylık temel askerlik eğitimini tamamlamaları istenir, ardından askerlik hizmetlerini tamamlamış olurlar.

Eğitim sebebiyle askerlik hizmetinin ertelenmesi

Lise, Mesleki ve Teknik Lise, Açık Lise ve Mesleki Eğitim Merkezi öğrencileri 22 yaşına girilen yılın sonuna kadar,

Önlisans veya Lisans düzeyinde Üniversite öğrencileri 28 yaşına girilen yılın sonuna kadar,

Yüksek Lisans öğrencileri 32 yaşına girilen yılın sonuna kadar,

Doktora öğrencileri 35 yaşına girilen yılın sonuna kadar,

Erteleme hakkına sahiptir. Mezun olana kadar, eğitim seviyesi aynı seviyede olan bir kurumda devam edildiği sürece askerlik hizmetlerini erteleyebilirler. Bu ertelemeler, mezun olmayanlar için aynı eğitim seviyesinde, mezun olanlar içinse daha yüksek bir eğitim seviyesinde devam edildiği ve yaş sınırı geçilmediği sürece yenilenebilir. Ayrıca, mezuniyet sonrası, istek halinde lise mezunu 3 yıl, üniversite mezunu 2 yıl, yüksek lisans mezunu 1 yıl süreyle erteleme yapabilir.^[1]

Örnek 1: Bir lisans düzeyi üniversite mezunu, mezuniyet sonrası 2. kez bir üniversitede lisans düzeyinde öğrenime başlarsa askerliği ertelenmez. Sadece yüksek lisans düzeyinde bir programa kaydolursa ertelemesi yapılır.

Örnek 2: Lisans düzeyi üniversite mezunu olmayan bir üniversite lisans öğrencisi, mezun olamayıp atıldıktan sonra başka bir üniversiteye lisans düzeyinde tekrar kaydolursa ertelemesi tekrar yapılır.

Yükseköğrenim eğitimi alan kişilerde askerlik hizmeti

Yükseköğrenim (dört yıllık ve iki yıllık üniversite) görmüş olanlar ise yedek subay ve yedek astsubay adayı olarak askerlik şubelerine müracaat ederler. Türk Silahlı Kuvvetlerinin o anki ihtiyacına göre kişi uzun dönem yedek subay veya yedek astsubay olarak 12 ay ya da kısa dönem er olarak 6 ay ile askerlik görevlerini tamamlarlar.

Er olarak askerlik yaparken yükseköğrenim mezunu olunursa

Mezun olunduğunda birlik komutanına dilekçe ve taahhütname ile müracaat edilir. Gerekli prosedürler tamamlandıktan sonra geçici olarak terhis olunur ve askerlik şubeleri tarafından yedek subay aday adaylarının tabi olduğu işlemler yapılır. Bu işlemler neticesinde;

1. Kısa dönem askerlik yapmasına karar verilirse;

• Geçici terhis olunmadan önceki askerlik süreleri 6 aydan fazla ise derhal terhis edilir.
• Süre 6 aydan az ise 6 aya tamamlayacak kadar daha askerlik yapılır ve terhis olunur.

2. Yedek Subay olarak askerlik yapılmasına karar verilirse; geçici terhis olunmadan önce yapılan askerlik hizmeti yanar ve 12 ay boyunca yedek subay olarak askerlik yapar.^[4]

Hayatını kaybeden askerlerin yakınlarının askerlik durumu

Şubat 2009 tarihinde çıkarılan bir yasa ile, askerlik yaparken, "terörle mücadele kapsamında" hayatını kaybeden yükümlülerin çocukları ile kardeşlerinin tamamı, istekli olmadıkça askerliğe alınmamakta, askerlik yapmakta olanlar ise terhis edilmektedir.^[5]

Bu yasaya göre, askerlik hizmetini yerine getirirken herhangi bir nedenle ölen, kaybolan veya malul olanların kardeşlerinden biri, istekli olmadıkça silah altına alınamaz.^[5]

Hayatını kaybeden askerin ebeveynleri ölü ise ya da bir anlaşmaya varamıyorlarsa; öncelikle silah altında olan kardeşi varsa, istekli olması halinde terhis edilir. Silah altında kardeşi yoksa veya silah altında olan kardeşi terhis olmak istemezse, askerlik hizmeti sırası gelen ilk kardeş, istekli olmadıkça askerliğe alınamaz.^[5]

Bedelli askerlik

Bedelli askerlik, 1 aylık askerlik hizmetidir. 2024 itibarıyla 182.609,04 TL ücret karşılığında yapılır. Dövizle Askerlik ile aynı ücret verilir fakat Bedelli Askerlik'te 1 aylık acemi er olarak kışla hizmeti şartı vardır. Sadece 2011 ve 2014 yıllarında kışla şartı olmaksızın sadece ücret karşılığında yapılmıştır.

Dövizle askerlik

Oturma veya çalışma iznine sahip olarak; işçi, işveren sıfatıyla veya bir meslek ya da sanatı icra ederek, Türkiye'de geçirdikleri günler hariç en az üç yıl (365*3=1095 gün) yabancı ülkelerde (veya yabancı gemilerde) bulunan TC vatandaşları, askerlik bedelini (182.609,04 TL peşin ödeyerek)^[6] dövizle öder ve askerlik eğitimi görmeden terhis olur.^[6] Bu hak aynı zamanda yurtdışında en az 3 sene ikamet etmiş olan çift vatandaşlığa sahip T.C. vatandaşlarına da tanınır.

Kışlasız Bedelli Askerlik Talepleri

2011 ve 2014 senelerinde kışlasız bedelli askerlik uygulanması, halen uygulanmakta olan ve kışla şartı olmayan Dövizle Askerlik, aynı zamanda 2018 genel seçimlerinden önce kışla şartı olmayan bir bedelli askerlik sistemi vadedilmesi gibi faktörler, sonraki yıllarda bedelli askerlikteki kışla şartının kaldırılması için vatandaşların taleplerinin artmasına yol açtı.^[7] 2020 yılından beri birçok milletvekili, kışlasız bedelli askerlik düzenlemesi yapılması için çağrılarda bulundu.^[8] 2023 ve 2024 yıllarında bazı milletvekilleri, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde, Milli Savunma Bakanı'na bedelli askerlikteki kışla şartının kaldırılması hakkında soru önergesi verdi.^[9][10]

Zorunlu askerliğin ekonomik etkileri

Türk İktisat Profesörü ve TCMB Başkan Yardımcısı Cevdet Akçay, zorunlu askerliğin her zaman bir ülke için net bir refah kaybıyla sonuçlandığını, çağdaş çoğu ülkenin bu uygulamanın ekonomiye maliyetini görebildiği için Zorunlu Askerlik sistemlerini kaldırdıklarını belirterek, siyasetçilerin zorunlu askerlik konusunu objektif ve mantıksal argümanlara dayalı olarak tartışmadığını belirtmiştir. Akçay ayrıca şunları söylemiştir: "Bir taraf Zorunlu Askerliğin ekonomimiz için net bir kayıp olduğunu söyleyerek kaldırılması gerektiğini söyleyebilir. Diğer taraf ise ekonomiye etkisine rağmen destekleyip gerekçelerini açıklayabilir ama böyle bir tartışma yok. Bizim ülkemizde bu konuşulmuyor bile."^[11]

Profesyonel orduya geçiş

Meclis partilerinden DEVA Partisi, zorunlu askerliğin ve bedelli askerliğin bir arada uygulanmasını sona erdirerek, zorunlu askerliğin olmadığı tam profesyonel orduya geçilmesini hedeflediklerini belirtmiştir.^[12][13]

Ayrıca bakınız

• Vicdanî ret
• Bedelli askerlik
• Dahte

Kaynakça