Türk Hanı

45°26′31″K 12°19′43″D / 45.44194°K 12.32861°D / 45.44194; 12.32861TürDoğa Tarihi Müzesi (günümüzde)Toplu ulaşım1 veya 82 numaralı deniz otobüsleri ile San Marcuola durağında inerek ^[1]Resmî sitehttp://msn.visitmuve.it

Türk Hanı (İtalyanca: Fondaco dei Turchi veya İtalyanca: Fontego dei Turchi), 13. yüzyılda Giacomo Palmier tarafından inşa edilmiş ve İtalya'nın Venedik şehrindeki Büyük Kanal'da bulunan bir saray. Özellikle Türk tüccarların kullanmaya başlamasıyla Türk adıyla özdeşleşmiş ve Türk Hanı olarak adlandırılmaya başlamıştır. Bulunduğu mevkinin karşı kıyısında San Marcuola İstasyonu'nu bulunmaktadır. Günümüzde Venedik Doğa Tarihi Müzesi'ne ev sahipliği yapmaktadır.

Erken Dönemi

Binanın mimarı olan Giacomo Palmier, Pesaro şehrinden sürgün edildikten sonra Venedik'e gelmiş ve Venedik Lagünü içerisindeki bu yapıyı inşa etmiştir. Yapı 1381 yılında Venedik Cumhuriyeti tarafından satın alınmış ve Ferrara dükü olan Niccolò II d'Este için tahsis edilmiştir.^[2] 14. yüzyılın son döneminde inşası tamamlanan yapı daha sonraki dönemlerde şehri ziyaret eden ileri gelenler için de bir konaklama mekanı olmuştur.

Türk Dönemi

İsim kaynağı

Funduk (Arapça: فندق) kelimesi günümüz Arapçasında otel, konaklanacak yer manasına gelmektedir. O dönemde han, kervansaray veya misafirhane için kullanılabilen bu ifade İtalyanca'ya geçerek "Fondaco" kelimesine dönüşmüştür. Türk Hanı (Fondaco dei Turchi) ve Alman Hanı (Fondaco dei Tedeschi) ifadelerinde kullanılan "Fondaco" tabiri buradan gelmektedir.

Kullanımı

1537-1540 Osmanlı-Venedik Savaşı sırasında Venedik'teki Osmanlı tebaasından tüccarların tutuklanması ve mallarının güvence altına alınmasına karar verilmişti. 1570-1573 Osmanlı-Venedik Savaşı ve özellikle İnebahtı Deniz Muharebesi sonrasında Türklerin konakladığı yerlerin kapısına "Türklere Ölüm!" yazılarak tüccarlar tedirgin edilmişti.^[3] Tüccarların sürekli emniyetlerinin sağlanması ve belli bir düzen altında takip edilmeleri için bu bina tercih edilmiştir. 11 Mart 1621'de Venedik Senatosu'nun kararıyla Türk tüccarların kullanımına tahsis edilmiştir.^[3] Bu tahsisattan maksat, Osmanlı topraklarıyla olan ticaret bağının zarar görmemesiydi.

Türk tüccarlar tarafından sıkça kullanılan bu bina, 17. yüzyıla gelindiğinde artık Türk Hanı (Fondaco dei Turchi) olarak anılır olmuştur. Bir süre İranlılar da kullansa da 1621 ila 1838 döneminde bu han, Venedik'te yaşamaya başlayan Osmanlı İmparatorluğu'ndan gelmiş Türk tüccarlarının sürekli konakladıkları bir yer haline gelmiştir. Burada yaşayan Venedik'teki Türk yerleşimciler artık dei Turchi adıyla anılmaya başlanmıştır. Bu yapı da tek binadan oluşan Türk gettosu haline gelmiştir. Artık Türk Hanı (Fondaco dei Turchi) olarak bilinen yapı Türk tüccarlar için konaklanacak ev, malların saklanacağı depo ve pazarlanacağı bir çarşı olarak hizmet sunmuştur.Bina tüccarlar için bir uğrak nokta olmanın yanına, Venedik'te yerleşik olan Türkler için de bir merkez ve hizmete özel tahsis edilmiş bir bina-mahalle işlevi görmüştür.

Burada konaklayan ve yerleşik bulunan Türkler için getto yapılanmasında olduğu gibi bazı kısıtlamalar getirilmiştir. Konaklamak veya ticaret amacıyla burada bulunanların belirli zamanlarda binadan ayrılabilmeleri, giriş ve çıkış saatlerinin belirlenmesi, bina içerisinde kadın ve silah bulundurmanın yasak oluşu bunlardan bazılarıdır.^[2] Buraya ticaret için gelen Türklerin özellikle yün, balmumu ve ham petrol (neft) ticareti için gelmekteydi. Akdeniz ticaretinin merkez şehirlerinden olan Venedik'te tıpkı Türk tüccarlar ve Venedik'teki Türkler için Türk Hanı olduğu gibi, Akdeniz veya Balkanlar üzerinden gelen malları Avrupa'nın içlerine götürecek Alman tüccarlar için de Alman Hanı (Fondaco dei Tedeschi) yine bu mahallede bulunmaktadır.

Venedik Cumhuriyeti'nin Napolyon Bonapart tarafından 1797'deki Campo Formio Antlaşması ile Venedik Cumhuriyeti ortadan kaldırıldı ve binanın mülkiyeti de özel şahsa geçti. Binanın yeni sahibi Türkleri çıkartmak, Türk tüccarlar da binatı terk etmemek için uzun yıllar mahkemede hak aradılar. Türk tüccarlar yüzyıllardır kesintisiz kendilerine tahsis edilmesini dayanak yaparken binanın yeni sahibi ise mülkiyetin ve kullanımının yeni rejim içinde değerlendirilmesi gerektiğini savundu.^[4]

Türk Dönemi sonrası ve günümüz

Türk tüccarlar bu binayı kullanmaya 1838 yılına kadar devam ettiler. En son Arnavut asıllı Sadullah adlı Osmanlı tüccarının binayı terk etmesiyle bina boş kaldı. 19. yüzyıla gelindiğinde gerek süregelen dava gerekse bir süre kullanılmaması ile birlikte bina artık virane haline gelmeye başlamıştır ve yenileme gereksinimi doğmuştur. 1838 yılında Türk Hanı kapatıldı ve geniş çaplı bir restorasyon çalışmasına başlandı ve hatta bazı mimari değişiklikler inşa edildiği dönemin anlayışına sadık kalınarak yapıldı; bazı değişikler ise aslına zarar veren şekilde eklemeler içermektedir. 1860'larda başlayan restorasyon ve yenileme çalışmalarının ardından bina 1865 yılında Correr Müzesi'nin (Museo Correr) eserlerinin sergilenmesi için kullanılmaya başlandı. 1923'e kadar Correr Müzesi'nin koleksiyonu sergilendi. Buradaki eserlerin Procuratie Nuove ve Ala Napoleonica müzelerine taşınmasının ardından 1923 yılından itibaren Venedik Doğa Tarihi Müzesi'nin flora ve fauna (Bitki örtüsü ve hayvan çeşitliliği), fosiller ve akvaryum koleksiyonlarına ev sahipliği yapmaya başladı.

Mimari özellikleri

Venedik'in en eski saraylarından birisi olan Türk Hanı (Fondaco dei Turchi) kıvrımlı bağlantıları ve ince sütunları ile Bizans mimarisinden ve Venedik'e has Gotik mimariden izler taşımaktadır. İki sıra kemerli cephesi bulunmaktadır. Türk tüccarların bu sarayı ticaret merkezi olarak kullanmaya başlamaları sonrasında, orada ikamet eden Türkler binaya bir cami ve hamam inşa etmişler ve sarayın mimarisini kısmen değiştirmişlerdir. Ayrıca 19. yüzyılın ikinci yarısında başlayan restorasyon çalışmaları esnasında sarayın üst kısmına kubbe biçimde eklemeler yapılmış, çatı görünümü değiştirilmiş ve iki yakasında kuleler yükseltilmiştir. Restorasyon sonrasında Türk Hanı olarak bilinen saray, çeşitli müzelerin kullanımı için tahsis edilerek binanın işlevselliği sağlanmıştır. Bina 1923'ten beri Venedik Doğa Tarihi Müzesi (Museo di Storia Naturale di Venezia) olarak kullanılmaktadır.

Resim Galerisi

• 
  Türk Hanı'nın günümüzde kanal cephesinden ve yakından görünümü
• 
  Giriş cephesi
• 
  Giriş kısmındaki detaylar
• 
  Mermer süslemeler
• 
  Avlu ve iç duvarlar

Ayrıca bakınız

• Funduk

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Turan, Şerafettin "Venedikte Türk Ticaret Merkezi, Fondaco dei Turchi", Belleten, Cilt:32, Sayı:126, s. 247-283, 1968, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Juergen Schulz, "Early Plans of the Fondaco dei Turchi." Kaynak: Memoirs of the American Academy in Rome 42 (1997), s. 149-159. (İngilizce)
• Constable, Olivia Remie, (2003) Housing the Stranger in the Mediterranean World: Lodging, Trade, and Travel in Late Antiquity and the Middle Ages, Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0521819183 (İngilizce)