Sırp İmparatorluğu

Српско царство (Sırpça)
Srpsko carstvo (Sırpça)

1346-1371

Üst: İmparator Duşan'ın şahsi sancağı (divellion)
Alt: Bayrak (14. yüzyıl ortaları)

${{{arma_açıklaması}}}$

Nemanjiç hanedan arması

Sırp İmparatorluğu sınırları

Tür

Çarlık

Başkent

Prizren
Üsküp

Resmî dil(ler)

Sırpça

Yaygın dil(ler)

Yunanca
Arnavutça
Bulgarca

Resmî din

Sırp Ortodoks Kilisesi

Demonim

Sırp

Hükûmet

Mutlak monarşi

İmparator (Çar)

• 1346-1355	Stefan Duşan
• 1355-1371	V. Stefan Uroş

Tarihçe

• Stefan Duşan'ın taç giymesi	16 Nisan 1346
• Sırp İmparatorluğu'nun yıkılışı	4 Aralık 1371

Öncüller

Ardıllar

Sırbistan Krallığı (Orta Çağ)

Sırbistan Prensliği (Orta Çağ)
Dejanović Hanedanı

Günümüzdeki durumu

Sırp İmparatorluğu, (Sırpça: Sırpça: Српско царство / Sırpça: Srpsko carstvo, Sırpça telaffuz: [sr̩̂pskoː tsâːrstʋo]) Sırp Krallığı'nın devamı olarak kurulan bir Orta Çağ devletiydi. İmparatorluk, devletin sınırlarını önemli ölçüde genişleten Stefan Duşan (Büyük Duşan) tarafından 1346'da kurulmuştu.

Duşan'ın yönetimi esnasında Sırbistan Üsküp merkez olmak üzere Tuna'dan Korint Körfezi'ne kadar uzanan Güneydoğu Avrupa'nın en büyük ve Avrupa'nın başlıca güçlerinden biri haline geldi.^[1] Kendisi ayrıca dini yönden de atılımlar yapıp Sırp Başpiskoposluğu'nu, Sırp Patrikliği'ne çevirdi. Kendisinin ölümünden sonra taç giyen V. Stefan Uroş ise babasının fethettiği toprakların çoğunu kaybetti. Böylelikle imparatorluğun ömrü kısa sürmüş oldu.

Sırp İmparatorluğu, V. Stefan Uroş döneminde kan kaybetse de yıkılışı Uroş'un ölümünün ardından bölgesel lordların bağımsızlık ilan etmeleri ile oldu. Uroş'tan sonra gelen bazıları Sırp İmparatoru unvanında hak iddia etse de hiç biri başarılı olamadı.^[2]^[3]^[4]

Tarihi

Kuruluş

Stefan Duşan, Stefan Deçanski'nin oğlu olarak dünyaya geldi. Babası tahta oturduktan sonra oğlu Duşan'a "Genç Kral" unvanını verdi. Kulağa hoş gelse de bu unvan Orta Çağ Sırbistan'ında verasetten uzaklaştırılan çocuklara verilen bir unvandı. Deçanski'nin kendinden sonra gelmesini istediği oğlu Simeon Uroş'tu. Ancak Duşan, kardeşinden ziyade gerek Sırp asilzadelerinden gerek Sırp Başpiskoposu II. Danilo'dan gerekse babasının en güvenilir generallerinden olan Jovan Oliver'dan destek alıyordu. Baba ve oğul arasında tansiyon gittikçe yükseldi. Özellikle Köstendil Muharebesi'sinde Duşan askeri yeteneklerini sergiledikten sonra işler iyice kızıştı ve Deçanski'nin o zamanda kadar oğlu Duşan tarafından özerk olarak yönetilen Zeta'yı yağmalaması ile ipler koptu. Bu olayların arından asilzadelerin de desteği ile Duşan, birlikleri ile babasının üzerine yürüdü ve tahtı ele geçirdi. Babasını ise ölene kadar İzveçan'da esir tuttu.

1333'te Duşan, o sırada III. Andronikos Paleologos tarafından yönetilen Bizans İmparatorluğu'na Bizans'tan firar eden Bizanslı general Sirgiannis Paleologos ile birlikte saldırdı. Duşan, hızlıca Ohri Pirlepe ve Kesriye'yi aldı ve Selanik'i de kuşatsa da Sirgiannis'in bir Bizanslı casus tarafından öldürülmesinden dolayı kuşatma başarısız oldu. Fethiler esnasında Sirgiannis, Duşan'ıın ordusunda inanılmaz bir itibar kazandı. Özellikle Yunanistan'daki şehirlerin fetihlerinde Sirgiannis, halk ile konuşarak çoğu şehri savaşmadan teslim aldı.

1345'te Büyük Duşan, topraklarını Balkanlarda o kadar genişletti ki İkinci Bulgar İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu'nda bile yüzölçümü olarak büyük bir hale geldi. Bundan ötürüdür ki Duşan, 1345'te Serez'de kendisini Çar ile etti.^[5] 16 Nisan 1346'da ise Üsküp'te kendisi Sırpların ve Yunanların İmparatoru olarak taç giydi. Duşan bu unvanla Bizans'ın varisi olma yolunda büyük bir adım attı. Taç giyme töreninde Sırp Patriği II. Joanikije, Bulgar Patriği Simeon ve Ohri Başpiskoposu Nicholas bulunuyordu. Aynı törende de Duşan'ın oğlu V. Stefan Uroş'da Sırpların ve Yunanların Kralı olarak taç giydi. Ülkeyi yine Duşan yönetse de Uroş bu unvanla birlikte bazı sorumlulukları yüklendi. Bu imparatorluk ilanını Bizans öfke ile karşılasa da Duşan'ın taç giymesi ve İpek Sırp Patrikliği'nin kuruluşu esnasında orada bulunan Bulgar Çarı İvan Aleksandr ve Bulgar Patriği Simeon'u ise hoşnut bıraktı.^[6] Bu desteklerinden dolayı Duşan, Bulgar Çarı İvan Aleksandr'ın kardeşi Helana ile evlendi ve devlet arasında ittifak kuruldu.^[7]^[5]

Stefan Duşan'ın saltanatı

Çar Duşan, ülkesinin topraklarını başta güney ve güneydoğu olmak üzere her yöne genişletti. Ülkesini ikiye katlasa da Duşan, hiç muharebe alanında savaşmadı. Onun yerine şehirleri kuşatıp alarak düşmanlarına diz çöktürdü. Özellikle Dördüncü Haçlı Seferi ve Konstantinopolis'in yağmalanması ile güçsüz düşen Bizans'ın durumdan da yararlanan Duşan bu topraklarda fazlasıyla genişledi. Bizans'ın elinde bulunan Teselya, Arnavutluk, Epir ve Selanik hariç Makedonya'yı ele geçirdi.

1340'ta Selanik'i kuşatan Duşan, Bizans'ı antlaşma imzalamak zorunda bıraktı. Antlaşma sonunda Sırp İmparatorluğu'nun sınırları kuzeyde Tuna'ya, güneyde Korint Boğazı'na, batıda Adriyatik Denizi'ne doğuda ise Edirne yakınlarına dayandı. İmparatorluğun bu kadar büyümesi çevre devletlerin belini de iyice büktü, Özellikle Bulgarlar, Köstendil Muharebesi'nin ardından asla eski gücüne ulaşamadı.^[8] Savaş sonucunda Bulgarlar toprak kaybetmese de Sırpların, Makedonya'yı ele geçirmesine önayak oldu ve ilerleyen yüzyılda Balkanların geleceğini şekillendirdi.^[9] Bulgar Çarı İvan Aleksandr, Duşan'ın önünde duramayacağını anlayınca kardeşi Helena ile Duşan'ı evlendirip devletler arasında 1332-65 yılları arasında sürecek bir ittifak kurdu.^[10] Duşan, eski Bizans VI. İoannis Kantakuzenos'u da yanında tutup Bizans'a karşı ayaklandırdı. Böylece zaten iyice güçten düşmüş Bizans daha da zor bir duruma sürüklendi.

1349-1354 yılları arasında Duşan, Duşan'ın Kanunları olarak bilinen yasalarını uyguladı. Kanunlar Roma Kanunları'ndan, Bizans Kanunları'nda ve ilk Sırp anayasası olan Zakonopravilo'dan esinlenilerek hazırlanmıştı. Kanun hem Medeni hem de Dini özellikler taşıyıp Ekümenik konsillere dayanıyordu. 1355'te Duşan güney ve doğuya karşı yeni bir sefere hazırlanırken Aralık 1355'te bilinmeyen bir hastalıktan aniden öldü.^[11]

Bosna ve Dalmaçya'da fetihler

Sırbistan tarihi

dizisinin bir parçası

Yüzyıllara göre

Sırbistan'da tarih öncesi siteler

Roma öncesi

Erken Roma

Pannonia
Dalmaçya
Mezya
Daçya

Geç Roma

Erken Orta Çağ

Beyaz Sırbistan	600 AD civarı
Sırbistan Prensliği Hum Prensliği	7.–10. yüzyıl

Yüksek Orta Çağ

Büyük Prensliği	1071–1217
Sırbistan Krallığı	1217–1346
Stefan Dragutin'in Krallığı	1282–1325
İmparatorluk	1346–1371
Prens Lazar'ın Sırbistan'ı	1371–1402
Sırp Despotluğu	1402–1537

Erken Modern

Büyük Sırp Göçleri	1690 ve 1737–1739
Habsburg Sırbistan	1718–1739

Sırbistan 1804–1918

İsyan	1804–1815
Sırbistan Prensliği	1815–1882
Sırbistan Krallığı	1882–1918

Sırbistan 1918–günümüz

Yugoslavya Krallığı	1918–1941
Yugoslavya'nın federal birimi	1944–1992
YFC'nin federal birimi (S&K)	1992–2006
Sırbistan Cumhuriyeti	2006–günümüz

Sırbistan o zamanlar batı sınırını II. Stephan Katromaniç'in yönettiği Bosna Banlığı ile paylaşıyordu. II. Stephan, Duşan'ın babası Stefan Deçanski'nin döneminde Sırbistan'ın elindeki Hum ve Narentines'ın alıp sınırlarını doğuda Dubrovnik batıda Cetina nehrine dayandırdı. Duşan'ın güneydeki seferlerinde de bu durumu sürdüren II. Stephan, Duşan'ın diplomatik çözüm tekliflerinin tamamını kendisini koruyan Macar Kralı I. Lajos'a güvenerek reddetti veya cevapsız bıraktı.

Ancak Duşan, Napoli Krallığı'nın karşısında durabilmek için Lajos ile anlaşınca II. Stephani'ı destekleyecek biri kalmadı. Hum ve Narentines'deki topraklarının tehlikede ve savunması güç duruma girdiğini gören II. Stephan, Neretva boyuna bazı kaleleri inşa ettirdi. Yeni kaleleri ile birlikte daha iyi bir konuma gelen II. Stephan, Sırp topraklarına tekrar saldırıp yağma harekâtları düzenledi. Bosna orduları Travunia ve Kotor'a kadar olan bölgeleri yağma etti. Bu duruma göz yumamayan Duşan, birlikleri ile birlikte Bosna'ya yürüdü.

Duşan, Bosna sınırına geldiğinde yanında 50,000 piyade ve 30,000 süvari vardı.^{[kaynak belirtilmeli]} Böylesine kalabalık bir ordunun karşısına çıkmanın kendisinin dezavantajına olacağını bilen II. Stephan, düşmanını ülkesinin iç bölgelerinde ve nispeten zor bir arazide yakalayıp şansını arttırmayı düşündü. Ancak planı kendi yönetiminden memnun olmayan Bosnalı asilzadelerin ve ordusundaki askerlerin Duşan'ın safına geçmesi ile uygulanamadı. Duşan, ülkenin içlerinde ilerleyip Bosna'nın başkenti Bobovac'ı kuşattı. Zor durumunun farkına varan Bosna Banı, Macaristan'a kaçtı ve ülkesi Duşan için savunmasız kaldı.

II. Stephan'ın kaçması ile birliklerini üçe ayıran Duşan bir bölümünü Bobovac'ta kuşatmaya devam etmek üzere bırakırken diğer bir bölümünü ise Krajina'ya yolladı. Kendisi ise Hum'u kuşatmaya gitti. Hum'un zaptının ardından Duşan, kız kardeşinin mülkü olan Dalmaçya'yı almak üzere buraya yürüdü. Duşan'ın kardeşi Jelena Nemanjiç Şubiç, Hırvat Banı Mladen Şubiç ile evliydi. Mladen 1348'de vebadan ölürken topraklarını karısına bıraktı. Ancak güçsüz düşen ülkeyi Macarlar ve Venedikliler aralarında pay etti. Dolayısıyla Duşan bu toprakları kendi aile mülkü olarak görmekteydi. Birlikleri ile Šibenik ve Trogir'i kurtarıcı gibi karşılanarak direnşsiz alan Duşan daha fazla ilerleyemeden kuzeydeki savaşı fırsat bilen Bizans İmparatoru VI. İoannis Kantakuzenos güneyden saldırıp Karaferye ve Vodina'yı ele geçirdi. Dolayısıyla Duşan geri dönmek zorunda kaldı.

Duşan'ın Bosna üzerine çıktığı bu seferde ele geçirdiği toprakları elinde tutup tutamadığı net değildir. Bazı tarihçiler II. Stephan Katromaniç'in sonradan tekrar Bosna'ya dönüp kontrolü sağladığını söylese de kaynaklar 1353'teki ölümüne dek kendisine dair bir bilgi sunmamaktadır. Ancak Duşan'ın Dalmaçya'yı elinde tuttuğu ve Sırp Ortodoks Kilisesi'nin buraya Krka manastırını inşa ettiği bilinmektedir. Ayrıca Duraş'ın 1355'te generalleri Đuraş Ilijiç ve Palman Bracht'ı, Dalmaçya şehirleri Kilis ve Skradin'i korumak üzere yolladığı da kaynaklarda belirtilmektedir.

V. Stefan Uroş'un saltanatı

Duşan'ın ölümünün ardından oğlu V. Stefan Uroş tahta çıktı. Kendisi hükümdarlığı esnasında ülkesini yavaşça feodal anarşiye sürüklediği için "Zayıf Uroş" lakabı ile anılırdı. Duşan'ın döneminde ülkenin aniden 2 katına çıkması kendisi gibi askeri başarıları ile prestij kazanmış birinin ölümünün ardından nispeten daha zayıf oğlu tarafından yönetimi oturmamış bu devletin parçalanması ile sonuçlandı. Ayrıca Balkanlara yeni geçen Osmanlı İmparatorluğu'nun güçleri de Sırpları tehdit etmeye başladı. Dolayısıyla Uroş gerek zayıf karakteri gerekse de zor koşullar nedeniyle ne ülkedeki asilzadeleri düzen içinde tutabildi ne de dış tehditleri savuşturabildi. Devlet zamanla öyle bir hale geldi ki yerel asilzadeler merkezi hükûmeti tanımaz olmuştu. Ülkesini bu zor duruma sürüklemesinin ardından Uroş, 4 Aralık 1371'de arkasında çocuk bırakmada öldü. Kendisinin ölümünden birkaç gün önce gerçekleşen Çirmen Muharebesi'nde de Sırp asilzadelerin çoğu öldüğü için ülke parçalandı ve geriye sadece kaos kaldı.

İmparatorluğun akıbeti ve mirası

Uroş'un ellerinde zor zamanlar geçiren İmparatorluk, yükselmeye yeni başlayan Türkler karşısında ancak zayıf bir direniş gösterebildi. Güçsüz ve merkezi yönetimden uzak düşen devlet 1371'de Vukaşin Mrnjavçeviç yönetiminde Çirmen Muharebesi'nde Türklere yenildi ve ülkenin güneyindeki asilzadeler Osmanlı vassalı haline geldi.^[12] Uroş savaştan birkaç gün sonra varissiz ölünce de asilzadeler yerine imparator seçemedi ve soylular kendi yönettikleri topraklarda sık sık birbirleri ile savaştığı bir yapı var etti. Bu yerel asilzadelerden en güçlüsü ise I. Kosova Savaşı'nda da Türklerin karşısında durmaya çalışan o zamanın Sırbistan Dükü Lazar Hrebelyanoviç'ti. Bu parçalı yapıdan ötürü elle tutulur bir direniş sergileyemeyen Sırplar birer birer Osmanlı'ya yenilip topraklarını kaybettiler. Öyle ki 1402'de Türklerin karşısında durmaya çalışan (başarılı olamasa da) Lazar Hrebelyanoviç'in oğlu Stefan Lazareviç bile Osmanlı vassalı haline geldi. 1402'den sonrasında ise Macaristan ve Osmanlı arasında nüfuz mücadelesi alanı haline gelen Sırbistan 1459'da tamamen Osmanlı hakimiyetine girdi.^[13]

Yöneticileri

Stefan Uroš IV Dušan (1346-1355)
V. Stefan Uroš (1355-1371)

Ayrıca bakınız

Galeri

Angelino Dulcert tarafından çizilen bir haritada Sırp bayrağı (1339).
İmparator Dušan'ın Divellionu.
İmparatorluk süvari bayrağı.
İmparatorluk Arması (1346–1371).
Hilandar kabilesi tarafından iddia edilen bayrak.
1358'de Sırp İmparatorluğu, Louis Etienne Dussieux tarafından.
Sırp İmparatorluğu Coğrafi haritası.

Kaynakça

^ Positive Peace in Kosovo: A Dream Unfulfilled 18 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Elisabeth Schleicher, page 49, 2012
^ Dvornik 1962, s. 111-114.
^ Fine 1994, s. 286-382.
^ Ćirković 2004, s. 63-80.
^ ^a ^b Fine 1994, s. 309.
^ Fine 1994, s. 309-310.
^ Ostrogorsky 1956, ss. 468.
^ Steven Runciman (26 Mart 2012). The Fall of Constantinople 1453. Cambridge University Press. ss. 37-. ISBN 978-1-107-60469-8.
^ Fine 1994, s. 272.
^ Fine 1994, s. 274.
^ Ćirković 2004, s. 75.
^ Ćirković 2004, s. 78-80.
^ Blagojević 1993, s. 20-31.

Kaynaklar

Bataković, Dušan T., (Ed.) (2005). Histoire du peuple serbe [History of the Serbian People] (Fransızca). Lozan: L’Age d’Homme. ISBN 9782825119587. 23 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Blagojević, Miloš (1993). "On the National Identity of the Serbs in the Middle Ages". Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ss. 20-31. ISBN 9788675830153.
Čanak-Medić, Milka; Todić, Branislav (2017). The Monastery of the Patriarchate of Peć. Novi Sad: Platoneum, Beseda. ISBN 9788685869839.
Ćirković, Sima (2004). The Serbs. Malden: Blackwell Publishing. ISBN 9781405142915.
Ćirković, Sima (2014) [1964]. "The Double Wreath: A Contribution to the History of Kingship in Bosnia". Balcanica (45): 107-143. doi:10.2298/BALC1445107C .
Dragojlović, Dragoljub (1993). "Serbian Spirituality in the 13th and 14th Centuries and Western Scholasticism". Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ss. 32-40. ISBN 9788675830153.
Đurić, Vojislav J. (1993). "The European Scope of Painting in Medieval Serbia". Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ss. 72-89. ISBN 9788675830153.
Dvornik, Francis (1962). The Slavs in European History and Civilization. New Brunswick: Rutgers University Press. ISBN 9780813507996.
Engel, Pál (2001). The Realm of St. Stephen: A History of Medieval Hungary, 895-1526. London & New York: I.B. Tauris. ISBN 9781850439776.
Fine, John Van Antwerp Jr. (1994) [1987]. The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Press. ISBN 0472082604. 15 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Gavrilović, Zaga (2001). Studies in Byzantine and Serbian Medieval Art. Londra: The Pindar Press. ISBN 9781899828340.
Isailović, Neven (2016). "Living by the Border: South Slavic Marcher Lords in the Late Medieval Balkans (13th-15th Centuries)". Banatica. 26 (2): 105-117. 12 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Isailović, Neven (2017). "Legislation Concerning the Vlachs of the Balkans Before and After Ottoman Conquest: An Overview". State and Society in the Balkans Before and After Establishment of Ottoman Rule. Belgrad: The Institute of History. ss. 25-42. ISBN 9788677431259.
Ivanović, Miloš; Isailović, Neven (2015). "The Danube in Serbian-Hungarian Relations in the 14th and 15th Centuries". Tibiscvm: Istorie–Arheologie. 5: 377-393. 5 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Ivanović, Miloš (2019). "Serbian Hagiographies on the Warfare and Political Struggles of the Nemanjić Dynasty (from the Twelfth to Fourteenth Century)". Reform and Renewal in Medieval East and Central Europe: Politics, Law and Society. Cluj-Napoca: Romanian Academy, Center for Transylvanian Studies. ss. 103-129.
Ivić, Pavle, (Ed.) (1995). The History of Serbian Culture. Edgware: Porthill Publishers. ISBN 9781870732314.
Jireček, Constantin (1911). Geschichte der Serben. 1. Gotha: Perthes.
Jireček, Constantin (1918). Geschichte der Serben. 2. Gotha: Perthes.
Korać, Vojislav (1993). "Serbian Architecture Between Byzantium and the West". Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ss. 90-114. ISBN 9788675830153.
Kovačević-Kojić, Desanka (2014). "On the Composition and Processing of Precious Metals mined in Medieval Serbia" (PDF). Balcanica (45): 97-106. doi:10.2298/BALC1445097K. 16 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Krstić, Đurica (1993). "Serbian Medieval Law and the Development of Law in Subsequent Periods". Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ss. 188-195. ISBN 9788675830153.
Miller, William (1923a). "The Balkan States, I: The Zenith of Bulgaria and Serbia (1186-1355)". The Cambridge Medieval History. 4. Cambridge: University Press. ss. 517-551.
Miller, William (1923b). "The Balkan States, II: The Turkish Conquest (1355-1483)". The Cambridge Medieval History. 4. Cambridge: University Press. ss. 552-593.
Nicol, Donald M. (1984) [1957]. The Despotate of Epiros 1267–1479: A Contribution to the History of Greece in the Middle Ages (2. expanded bas.). Cambridge University Press. ISBN 9780521261906. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Nicol, Donald M. (1993) [1972]. The Last Centuries of Byzantium, 1261-1453. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521439916. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Nicol, Donald M. (1996). The Reluctant Emperor: A Biography of John Cantacuzene, Byzantine Emperor and Monk, c. 1295-1383. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 9780521522014.
Obolensky, Dimitri (1974) [1971]. The Byzantine Commonwealth: Eastern Europe, 500-1453. Londra: Cardinal. ISBN 9780351176449.
Orbini, Mauro (1601). Il Regno de gli Slavi hoggi corrottamente detti Schiavoni. Pesaro: Apresso Girolamo Concordia.
Орбин, Мавро (1968). Краљевство Словена. Београд: Српска књижевна задруга.
Ostrogorsky, George (1956). History of the Byzantine State. Oxford: Basil Blackwell. 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Popović, Tatyana (1988). Prince Marko: The Hero of South Slavic Epics. New York: Syracuse University Press. ISBN 9780815624448.
Samardžić, Radovan; Duškov, Milan, (Ed.) (1993). Serbs in European Civilization. Belgrad: Nova, Serbian Academy of Sciences and Arts, Institute for Balkan Studies. ISBN 9788675830153.
Sedlar, Jean W. (1994). East Central Europe in the Middle Ages, 1000-1500. Seattle: University of Washington Press. ISBN 9780295800646.
Sophoulis, Panos (2020). Banditry in the Medieval Balkans, 800-1500. Cham: Springer Nature. ISBN 9783030559052.
Soulis, George Christos (1984). The Serbs and Byzantium during the reign of Tsar Stephen Dušan (1331-1355) and his successors. Washington: Dumbarton Oaks Library and Collection. ISBN 9780884021377. 9 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.
Uzelac, Aleksandar B. (2015). "Foreign Soldiers in the Nemanjić State - A Critical Overview". Belgrade Historical Review. 6: 69-89. 3 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Nisan 2023.