Ovannes Kaçaznuni

Hovhannes Kaçaznuni (Ermenice: Յովհաննէս Քաջազնունի, 14 Şubat 1868, Ahıska – 15 Ocak 1938, Erivan), Ermeni siyasetçi ve Ermenistan'ın ilk başbakanıdır.

Yaşamı

1868'de Ahıska'da doğmuştur. İlk öğrenimini doğduğu kentte, orta öğrenimi Tiflis'te tamamladıktan sonra 1887'de Sankt-Peterburg'daki Mimarlık Enstitüsünden 1893'te birincilikle mezun olmuştur. Mimarlık okurken Ermeni Devrimci Federasyonu (Taşnaksutyun) Partisine katılmış ve zamanla partinin en önemli üyelerinden biri olmuştur. Mezuniyeti sonrasında 1893-1895 ve 1899-1906 atasında Bakü, 1895-1897 arasında Batum ve 1897-1899 arasında Tiflis'te mimar olarak çalışmıştır.

1911'de Rusya'da görülen Taşnak davasında tanık olarak çağrılmışsa da deşifre olmamak için Kafkasya'yı terk etmiş ve 1914'e kadar önce Kostantiniyye (İstanbul), sonra da Van'da yaşadıktan sonra Kafkasya'ya dönmüştür.

1917 yılında Rusya Meclisine Bakü delegesi seçilmiş, 1918 yılında Transkafkasya Parlamentosu'nda Taşnak temsilcisi olarak görev almıştır. Traskafkasya hükûmeti ile Türkiye arasında Trabzon ve Batum'da yapılan barış görüşmelerine delege olarak katılmıştır. Transkafkasya Cumhuriyeti'nin dağılmasından sonra 1918 yılı Mayıs ayında kurulan Ermenistan Demokratik Cumhuriyeti'nin ilk başbakanı olmuştur. Kaçaznuni başbakan olarak 1919 yılının Ağustos ayına kadar görevini sürdürmüştür. Kaçaznuni 1920'de Ermenistan Meclisi başkanı seçilse de görevi Sovyetlerin Ermenistan'ı işgali yüzünden 1 ay sürmüştür.

Ermenistan'da 1920'de Bolşevik yönetiminin kurulmasından sonra tutuklanmış ve 1921'de serbest bırakılmasının ardından ülkesini terk etmiştir. 1921-1924 arasında Bükreş'te yaşadıktan sonra 1925'te ülkesine dönmüştür. Hem Leninakan kentinde mimar olarak çalışmış, hem de Erivan Devlet Üniversitesi'nde inşaat ve mimarlık dersleri vermiştir. 1930'da o dönem üniversiteye bağlı İnşaat Enstitüsü'ne geçmiş ve İnşaat Mühendisliği dalında profesör olmuştur. 1937'de Büyük Temizlik kapsamında tutuklanmış ve 1938'de hapiste ölmüştür.

Yayınları

Kaçaznuni´nin 1923 yılında Bükreş'te Taşnaksutyun genel kurultayına sunduğu raporu, partinin geçmişiyle keskin bir hesaplaşma ve özeleştiri niteliğindedir. Kitap haline getirilerek İngilizce "The Armenian Revolutionary Federation (Dashnagtzoutiun) has Nothing to do Anymore",^[1] Almanca "Für Daschnakzutyun gibt es nichts mehr zu tun" adıyla yayımlanmıştır.^[2]

Yazar, kitabında tek taraflı olarak ileri sürülen Ermeni milliyetçi tezlerine karşı çıkmakta, 1915 ve 1920 Ermeni Soykırımı felaketlerinde Türkler kadar Taşnaksutyun yönetiminin de suçlu olduğunu savunmakta, Ermenilerin yaptığı Müslüman katliamlarına değinmekte ve Taşnak partisinin artık kendini feshetmesi gerektiğini savunmaktadır.^[2]

Bu Rapor 1923 yılında Bükreş'te Taşnaksutyun Partisi tarafından sunulduktan sonra Ermenistan'da yasaklanmıştır ve ayrıca farklı dillerde kitap haline getirildikten sonraki çevirileri de Avrupa'da birçok kütüphaneden toplanmış ve yok edilmiştir.^[2]

Dünya Ermenileri arasında yaygın olarak tartışılan bu kitap, Mehmet Perinçek tarafından Rusya'da Lenin Kütüphanesinde keşfedilerek 2005 yılında Kaynak Yayınları tarafından basılmıştır.^[2]

Kaynakça

• Katchaznouni, Für die Daschnakzutyun gibt es nicht mehr zu tun (Bericht zum Parteikonferenz 1923), 2006, İstanbul, Kaynak Yayınları9 Nisan 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Kitabın Resimi7 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• "An Armenian source Hovhannes Katchaznouni" (İngilizce). armenianreality.com. 8 Nisan 2007 tarihinde kaynağından (Ağ sayfası) arşivlendi. 
• Radikal Gazetesi : Sovyet belgeleriyle Ermeni meselesi25 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Rusya Devlet Kütüphanesi : Дашнакцутюн Больше Нечего Делать! - 1927 yılında yayınlanan Rusça versiyonu

Notlar