Molla Ahmed-i Cezirî

Molla Ahmed-i Cezirî
Doğum	1570 Şırnak, Cizre
Ölüm	1640 (69-70 yaşlarında) Şırnak, Cizre
Milliyet	Kürt
Din	İslam
Kariyeri
Dalı	Kürt Edebiyatı
Etkilendikleri	Ali Hariri
Etkiledikleri	Feqiyê Teyran, Ahmed-i Hani, Mahmud Beyazidi, Abdurrahman Şerefkendi

Molla Ahmed-i Cezirî (Kürtçe: Melayê Cizîrî, d.1570 - ö.1640), 16 ve 17. yüzyıl'da yaşamış olan Kürt alim, şair ve edebiyatçı.^[1]

Hayatı

Asıl adı Ahmed olan alimin doğum tarihi hakkında kesin bilgiler mevcut değildir. Kendisinin şiirinde belirttiğine göre Hicri takvime göre 974'te Cizre'de dünyaya gelmiştir. Miladi takvime göre 1566'a denk gelir.^[2] Dindar bir ailede büyümüştür. Diyarbakır, Bingöl, Hasankeyf gibi farklı yerlerde eğitim alan alim, imamlık görevini Diyarbakır'da yapmıştır. Diyarbakır'dan sonra Sırba, Hasankeyf ve Cizre'de imamlık yapmıştır ve hayatının sonuna kadar Cizre'de kalmıştır. Mezarının Kızıl Medrese'deki türbede olduğuna inanılır.

Eserleri

Alimin en önemli eseri Divan'ıdır. Divan'ının birden çok elyazması nüshaları mevcuttur.^[3] Bunlar arasında en eskisi Muhammed Tayyar Paşa-yı Amidi'nin 1131 Hicri tarihli el yazmasıdır. Bir diğer eski nüsha da Alman şarkiyatçı Martin Hartman (1851-1918) tarafından 1904 yılında Berlin'de Almanca bir önsözle birlikte tıpkıbasımı yapılan nüshadır. 2007 yılında alimin Divan'ı Kent Yayınları tarafında Türkçe olarak yayınlandı ve bu çalışmada eserin mevcut nüshaların tümü göz önünde tutularak hazırlanmıştır.

Melayı ve Felsefesini Anlamak

Mela'nın Varlık Görüşü ve Ontolojik Boyutlar:

Melayê Cizîrî, varlık ve insanın ontolojik konumunu tasavvuf felsefesi bağlamında derinlemesine irdelemiştir. Varlığı, mutlak gerçeklikten çeşitli evrelerden geçerek zuhur eden bir süreç olarak ele almıştır. Varlığın mutlak halinden sermediyet boyutuna kadar olan süreçlerde, varlık henüz belirlenmemiş ve taayyün göstermemiş bir durumdadır. Bu sermediyet boyutu, Mela'ya göre varlığın gerçek ve hakiki boyutudur ve tüm varlıklar bu boyuttan varoluşlarını alırlar.İnsanın ontolojik konumu da Mela'nın düşüncesinde merkezi bir yer tutar. İnsan, varlığın en mükemmel temsilcisi olarak kabul edilir ve varoluşunun hem maddi hem de manevi boyutlarını içerir. İnsanın varlığı, ilahi hakikatin dünya üzerindeki tezahürü olarak görülür. Bu noktada, insanın aslî ve aşkın boyutu önem kazanır. Mela'ya göre insan, tanrısal boyutun dünya üzerindeki temsilcisidir ve varlık âleminin en üstün varlığıdır.

Mela'nın Varlık Görüşünde İnsanın Rolü ve Anlamı:

Mela'nın düşüncesinde insan, varlık âleminin merkezinde yer alır ve varlığın kadim ile hadis, lâhût ile nâsût, asıl ile fer'i, asalet ile itibarının bir özeti gibidir. İnsan, ilahi olanla bağlantılı bir varlık olarak kabul edilir ve varlık âleminin en üstün varlığıdır.Mela'nın bu düşüncesinde insanın rolü, varlığın birlik ve çokluk arasındaki dengeyi temsil etmesidir. İnsan, mutlak varlığın tezahür ettiği ve dünya üzerindeki temsilcisidir. Bu nedenle insan, varlık âleminin merkezi ve en değerli varlığıdır. Ancak insanın gerçek doğasını ve varlıkla olan ilişkisini anlamak için tasavvufun özel tecrübelerine ihtiyaç vardır.

Mela'nın Tasavvufi İdraki ve Mecazlar Dünyası:

Mela'nın tasavvuf felsefesinde, sûfî idrak mecazlar dünyası üzerinden mutlak hakikate ulaşır. Mecazlar, mutlak varlığın tezahür ettiği ve tecelli ettiği alanlardır. Sûfî, bu mecazlar dünyasını aşarak mutlak birliği ve hakikati tecrübe eder. Bu süreçte fena mertebesi önem kazanır ve sûfî, kendi varlığını mutlak varlığa teslim eder.Mela'nın düşüncesinde mecazlar dünyası, hakikatin bir tılsımı ve tecellisidir. Sûfî, mecazları gerçeklik ve mutlak gerçeklik arasında bir köprü olarak görür ve bu mecazlar üzerinden hakikate ulaşır. Bu bağlamda, mecazlar dünyası hakikat dünyasının bir yansıması olarak kabul edilir.^[4]

Kaynakça