Eskiden ametopterin olarak bilinen metotreksat (MTX), bir kemoterapi ajanı ve bağışıklık sistemi baskılayıcıdır.[1] Kanser, otoimmün hastalıklar ve ektopik gebelik tedavisinde ve tıbbi düşüklerde kullanılır.[1] Kullanıldığı kanser türleri arasında meme kanseri, lösemi, akciğer kanseri, lenfoma, gestasyonel trofoblastik hastalık ve osteosarkom bulunur.[1] Kullanıldığı otoimmün hastalık türleri arasında sedef hastalığı, romatoid artrit ve Crohn hastalığı bulunur.[1] Ağız yoluyla veya enjeksiyon yoluyla verilebilir.[1]
Yaygın yan etkiler arasında mide bulantısı, yorgunluk hissi, ateş, enfeksiyon riskinde artış, düşük beyaz kan hücresi sayısı ve ağız içindeki derinin parçalanması yer alır.[1] Diğer yan etkiler arasında karaciğer hastalığı, akciğer hastalığı, lenfoma ve ciddi deri döküntüleri sayılabilir.[1] Uzun süreli tedavi gören kişiler, yan etkiler açısından düzenli olarak kontrol edilmelidir.[1] Emzirme döneminde güvenli değildir.[1] Böbrek sorunları olanlarda daha düşük dozlara ihtiyaç duyulabilir.[1] Vücudun folik asit kullanımını bloke ederek etki eder.[1]
Metotreksat ilk olarak 1947'de yapılmış ve başlangıçta mevcut tedavilerden daha az toksik olduğu için kanseri tedavi etmek için kullanılmıştır.[2] 1956'da metastatik bir kanserin ilk tedavilerini sağlamıştır.[3] Dünya Sağlık Örgütü'nün Temel İlaçlar Listesi'nde yer almaktadır.[4][5] Metotreksat jenerik ilaç olarak mevcuttur.[1]
Kaynakça
- ^ a b c d e f g h i j k l "Methotrexate". The American Society of Health-System Pharmacists. 8 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2016. Kaynak hatası: Geçersiz
<ref> etiketi: "AHFS2016" adı farklı içerikte birden fazla tanımlanmış (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Drug Discovery: A History. John Wiley & Sons. 2005. s. 251. ISBN 9780470015520. 16 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Today's anti-cancer tools are ever better wielded". The Economist. 14 Eylül 2017. 15 Mayıs 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2017.
- ^ World Health Organization model list of essential medicines: 21st list 2019. Cenevre: World Health Organization. 2019. WHO/MVP/EMP/IAU/2019.06. License: CC BY-NC-SA 3.0 IGO.
- ^ World Health Organization model list of essential medicines: 22nd list (2021). Cenevre: World Health Organization. 2021. WHO/MHP/HPS/EML/2021.02.
|
|---|
SPler/MIler
(M fazı) | | Mikrotübül birleşimini engelleyenler | |
|---|
| Mikrotübül dağılmasını engelleyenler | |
|---|
|
|---|
DNA replikasyonu
inhibitörleri | DNA prekürsörleri/
antimetabolitler
(S fazı) | | Folik asit | Dihidrofolat redüktaz inhibitörü(Aminopterin · Metotreksat# · Pemetrekset · Pralatreksat ·) Timidilat sentaz inhibitörü(Pemetrekset · Raltitreksed) |
|---|
| Pürin | Adenozin deaminaz inhibitörü( Pentostatin) · Halogenlenmiş/ribonükleotid redüktaz inhibitörüler (Kladribin · Klofarabin · Fludarabin) · Nelarabin · Tiyopürin ( Merkaptopürin# · Tiyoguanin #) |
|---|
| Pirimidin | Timidilat sentaz inhibitörü (Kapesitabin# · Karmofur · Doksifluridin · Floksuridin · Fluorourasil# · Tegafur (+gimerasil/oterasil)) · DNA polimeraz inhibitörü (Sitarabin# (+daunorubisin) · Ribonükleotid redüktaz inhibitörü (Gemisitabin#) · Hipometilleyici ajan ( Azasitidin · Desitabin) |
|---|
| Deoksiribonükleotit | |
|---|
|
|---|
|
|---|
Topoizomeraz inhibitörleri
(S fazı) | | I | Kamptoteka (Belotekan · Kamptotesin · Kositikan † · Etirinotekan pegol † · Eksatekan · Gimatekan · İrinotekan # · Lurtotekan ‡ · Rubitekan ‡ · Silatekan § · Topotekan) |
|---|
| II | |
|---|
| II+Enterkalasyon | Antrasiklinler (Aklarubisin · Amrubicin † · Daunorubisin# (+sitarabin) · Doksorubisin# · Epirubisin · İdarubisin · Pirarubisin · Valrubicin · Zorubisin) · Antrasenedionlar ( Mitoksantron · Losoksantron · Piksantron) · Amsakrin · Bisantren · Krisnatol · Menogaril § |
|---|
|
|---|
| Fotosensitize ediciler/PDT | Aminolevulinik asit · Efaproksiral · Metil aminolevulinat · Porfirin türevleri (Porfirin sodyum · Talaporfin · Temoporfin · Verteporfin) |
|---|
| Diğer | | Enzim İnhibitörleri | FI ( Tipifarnib § ) · CDK inhibitörleri ( Abemasiklib · Alvosidib † · Palbosiklib · Ribosiklib · Selisiklib † ) · PrI ( Bortezomib · Karfilzomib · Oprozomib · Iksazomib ) · PhI ( Anagrelid ) · IMPDI ( Tiyazofurin § ) · LI ( Masoprocol ) · PARP inhibitor ( Niraparib +abiraterone acetate ) · Olaparib · Rucaparib ) · HDAC ( Belinostat · Entinostat · Panobinostat · Romidepsin · Vorinostat ) · PIKI (Pi3K) ( Alpelisib · Copanlisib · Duvelisib · Idelalisib · Umbralisib ‡ ) |
|---|
| Reseptör antagonistleri | |
|---|
| Diğer/gruplandırılmamış | Adagrasib · Aflibersept · Arsenik trioksit · Asparajin tüketicileri (Asparajinaz #/Pegaspargaz) · Aksikabtagen siloleusel · Belzutifan · Beksaroten · Breksukabtagen otolusel · Selekoksib · Siltaçabtagen otolusel · Demekolkolin · Denileukin diftitoks · Elesklomol § · Elsamitrusin · Enasidenib · Epakadostat · Eribulin · Estramustin fosfat · Glasdegib · İdekabtagen vikleusel · İvosidenib · Lonidamin · Lukantron · Lurbinektekin · Mitoguazon · Mitotan · Oblimersen † · Omaketaksin mepesuksinat · Plitidepsin · Retinoidler ( Alitretinoin · Selineksor · Sitimagene seradenovek · Sotorasib · Tagraksfusp · Talimogen laherparepvek · Tazemetostat · Tebentafusp · Tiazofurin · Tigilanol tiglat · Tisagenlekleusel · Trabektekin · Tretinoin#) · Veliparib · Venetoklaks · Verdineksor · Vosaroksin |
|---|
|
|---|
|
