Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali
38°48′25″K 38°45′25″D / 38.80694°K 38.75694°D / 38.80694; 38.75694Genel bilgiler Amaç Enerji Durum Kullanımda Yapım süresi 1965-1974 Açılış 1974 (50 yıl önce) (1974) İşletme Devlet Su İşleri Tür Ağırlık barajı Gövde dolgu tipi Beton Ağırlık + Kaya Uzunluk 1.097 m (3.599 ft) Yükseklik 210 m (690 ft) Oluşturduğu Göl Keban Baraj Gölü Akarsu (gelen) Fırat nehri, Kozluk Çayı, Munzur Çayı, Peri Çayı, Tağar Çayı Akarsu (giden) Fırat nehri Su hacmi 31 km3 (7,4 cu mi) Göl alanı 675 km2 (261 sq mi) Etki alanı ± 64.100 km2 (24.700 sq mi) Kurulu güç ± 1.330 MW (1,33 GW) Yıllık enerji üretimi ± 6.000 GWh (22.000 TJ) Türbin 4x157,5 MW
4x1758 MW Francis türbini Wikimedia Commons
4x1758 MW Francis türbini
Keban Barajı, Elazığ ilinin Keban ilçesinde, Fırat üzerinde, 1965-1975 yılları arasında inşa edilmiş olan elektrik enerjisi üretimi amaçlı barajdır. Beton ağırlık ve kaya dolgu tipi olan barajın gövde hacmi 16.679.000 m³, akarsu yatağından yüksekliği 210,00 m, normal su kotunda göl hacmi 31.000,00 hm³ normal su kotunda göl alanı 675,00 km²'dir. Barajın tamamlanmasıyla Türkiye'nin en büyük dördüncü gölü olan Keban Baraj Gölü oluşmuştur.
Enerji açısından Türkiye'nin ilk büyük yatırımlarındandır. 1965 yılında yapımına başlanılmıştır. 1974 yılında ilk 4 büyük türbini, 1981 yılında da diğer 4 türbini devreye girdi. Barajın toplam kurulu gücü 1330 Megawatt olup yıllık enerji üretimi 6 Milyar kWh dir. Kurulduğunda Türkiye’de üretilen elektriğin %20 sini tek başına karşılayan santral 2020 yılı itibarıyla tüketilen toplam elektriğin % 1,8’ini karşılamaktadır. Keban Barajı böylece 1950'lerde Hirfanlı Barajı ve Sarıyar Barajı'nda büyük baraj inşaatı tecrübesini kazanmış Türk mühendisliğinin ortaya koyduğu ilk dev baraj olup, gururu ve alnının akıdır.
Baraj mevkii Elazığ'ın 45 km kuzeybatısında, Malatya'nın 65 km kuzeydoğusunda olup, Karasu ve Murat nehrinin birleştiği yerden 10 km daha aşağıda nehrin aktığı en dar boğazlarından birindedir. Karasu ile Murat nehirlerinin birleşmeleri ile meydana gelen Fırat nehrinin bu birleşme noktasından itibaren ilk uygun baraj yeridir.
Fırat nehri yılın muhtelif zamanlarında çok farklı bir akım düzenine sahiptir. Ortalama geçen su miktarı 635 m³/sn.'dir. Kış aylarında ortalama debi 200 ile 300 m³/sn. arasında değişir. Nehrin bir yıl içinde geçirdiği suyun % 70'i kar erime mevsiminde yani Mart ile Haziran ayları arasında geçer.
Proje geçmişi
Keban Barajı'nın inşaatı ilk olarak 1936 yılında yeni kurulan Elektrik İşleri Etüt İdaresi tarafından önerilmiş, ancak 1966'dan önce başlatılmamıştır.[1] İnşaat, Fransız-İtalyan konsorsiyumu SCI-Impreglio tarafından yürütüldü ve 1974'te tamamlandı. Toplam inşaat maliyeti tahminleri 85 milyon ABD$[2] ile 300 milyon ABD$ arasında değişmektedir.[3] O zamanlar, sular altında kalacak önemli alanlarda arkeolojik kurtarma görevleri de yürütülmüştü. 1974'te rezervuar taşmaya başladı ve bu olay 25,000 kişinin yerinden olmasına neden oldu.[4] Keban Rezervuarının taşması sırasında, Türkiye, akıntı yönündeki Suriye ve Irak ile mutabık kalındığı üzere, Fırat'ın deşarjını saniyede 450 metreküp (16.000 cu ft) debisinde sürdürdü.[5] Ancak Suriye'nin o sırada yeni inşa ettiği Tabka Barajı barajını da doldurması sonucunda, 1975'te Irak'a akan suyun miktarı konusunda Suriye ile Irak arasında bir anlaşmazlık çıktı. Mevcut su miktarını daha da azaltan kuraklık nedeniyle şiddetlenen bu anlaşmazlık, Suudi Arabistan'ın arabuluculuğuyla çözüldü.[6][7] Gölün ilk doldurulmasından sonra, barajın yapıldığı anakayadaki jeolojik zayıflıklar, kapsamlı güçlendirme çalışmaları yapmak için göl seviyesinin geçici olarak düşürülmesini gerektirmiştir.[8] Bildirildiğine göre, Keban Barajı tamamlandığında dünyanın en yüksek on sekizinci barajıydı ve Atatürk Barajı'nın rezervuarı dolana kadar Türkiye'nin en büyük insan yapımı rezervuarını ve üçüncü en büyük gölünü oluşturdu.[9]
Barajın inşası ve müteakip rezervuar, yaklaşık 25,000 kişinin gönülsüz yeniden yerleşimiyle sonuçlandı.[10]
50 Yılda 50 Eser
İnşaat Mühendisleri Odası, odanın kuruluşundan itibaren 50 yıl içerisinde ülkede gerçekleştirilmiş 50 büyük inşaat projesini bir juri tarafından saptayarak bu projeleri 50 Yılda 50 Eser adı altında ilan etmiştir. Liste bölgesel kalkınma, binalar, ulaşım, hidroloji ve endüstri alt başlıklarını taşımaktadır. Bu proje de o liste içerisinde yer almaktadır.
Ayrıca bakınız
Kaynakça
- ^ Kolars 1994, s. 59
- ^ Kolars & Mitchell 1991, s. 27
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;gapisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Kolars 1986, s. 64
- ^ Inan 2000, s. 6
- ^ Wolf 1994, s. 29
- ^ Kolars 1994, s. 49
- ^ Ertunç 1999, s. 173
- ^ Kaynak hatası: Geçersiz
<ref>etiketi;answersisimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) - ^ Bogumil Terminski, Development-Induced Displacement and Resettlement: Theoretical Frameworks and Current Challenges, Geneva, 2013; Bogumil Terminski, Development-Induced Displacement and Resettlement: Causes, Consequences and Socio-Legal Context, Ibidem Press, Stuttgart, 2015.
- Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü: Keban Barajı ve Hidroelektrik Santrali
- Keban HES Elektrik Üretim Bilgileri26 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Keban Kaymakamlığı 5 Aralık 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Keban Belediyesi 3 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
