Hamdaniler
| Arap devletleri ve hanedanları | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Antik Arap Devletleri
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Doğu Hanedanları
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Batı Hanedanları
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arap Yarımadası
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Günümüz monarşileri
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Hamdânîler (Arapça: حمدانيون), Kuzey Irak (El Cezire) ve Suriye'de hüküm sürmüş bir Şii Arap hanedanıdır. Hanedan Arapların Tağlib kabilesine mensuptur.
Tarihi
Abbasi Halifeleri idare güçlerini kaybettiklerinden sonra eyaletlere ve hatta devlet merkezine atanan emirler özerk hareket etmeye başlamışlar; emirliği kendi sülaleleri içindeki yakın vârisleri arasında paylaşmışlar ve bir hanedan kurmuşlardır. Hamdaniler bu tip emirler hanedanından en önemlilerinden biridir. Cedlerinin Kuzey Arabistan ve Dicle-Fırat arasında yaşamış ve eskiden Hristiyan olan Banu Taglib aşiretinden olduğunu kabul etmişlerdir.
Bu sülaleden hüküm süren emirlerden ilki Hamdan bin Hamdûn'dur. Bu kişinin ilk defa emirliğe 890'da Abbasiler halifelerinden Mutemid tarafından Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde Mardin'e vali olarak atanması ile başlamıştır. Onun oğlu Abdullah bin Hamdan önce 906'da Musul valisi olarak emirliğe başlamış ve sonra da 914'te Bağdat'ta vali olarak emirlik yapmıştır. Abdullah'ın iki oğlu Hasan Nasir-ed-Devle (d. 929- o. 968) ve Adid-ad-Devle önce Musul ve Diyarbakır valisi olarak emirlik yapmışlardır. Sonradan Hasi Nasir Diyarbakır emirliğine geçmiştir. Fakat burada Hasan Nasr'in hükmetmesi o kadar zalim ve acımasız olmuştur ki, ortaya çıkan şikâyetler dolayısıyla ailesi tarafından emirlikten uzaklaştırılmıştır.
Bu aileye ait emirler 990'a kadar Musul emirliği yapmaya devam etmişlerdir. Ancak 979'da Büveyhî'lerin hücumuna uğramışlar ve geçici olarak Musul emirliğinden ayrılmamışlardır. 990'dan sonra Musul emirliğini Kuzey Irak'ı elinde tutan Ukaylilerin eline geçmiştir.
Hamdanî sülalesinden diğer bir kolu Halep, Suriye'de emirlik yapmıştır. Bunlardan ilki olan Ali Saif-ul-Devla (945-967) doneminde Halep merkezli Kuzey Suriye emirliğine getirilmis ve Hamdanilerin Suriye kolunu kurmuştur. Bu göreviyle Saif-ul-devle Bizans İmparatorluğu'nun kuzey Suriye'ye ve güneyine ilerlemesine baş engel olmuştur. Saif-ul-devle Arap şair ve yazarları koruması ve Halep'teki sarayını bir İslam kültür merkezi haline getirmesi ile İslam ülkelerinde ün almıştır. Fakat Bizans İmparatorluğu Halep'e hücum edip şehri eline geçirince, daha sonra şehri Hamdaniler tarafından geri alınmıştır. Hamdaniler birçok düşmanla aynı anda mücadele etmiştir.
Hamdaniler; Büveyhoğulları, Kürtler, Harput Ermenileri, Fatimi İmparatorluğu ve Bizans İmparatorluğu ile mücadele ediyordular. Çareyi Halep'i ve emirliklerini Mısır'da bulunan Fatimiler İmparatorluğuna bağlanmakta bulmuşlar ve bir vassal emir olarak Halep'te 1032'ye kadar hüküm sürmüşlerdir. 1035'te Fatimiler, Hamdanileri Halep emirliğinden atmışlardır.
Hükümdarları
Hanedan
- Hamdan ben Hamdun (Arapça)|حمدان بن حمدون التغلبي) (Hamdān ben Hamdūn at-taḡlibyī) Hanedanin kurucusu ilk Abbasi emiri (868-874)
- Hüseyin bin Hamdan (Arapça) |الحسين بن حمدان) (El-ḥusayn ben Hamdān)
Musul Hamdanileri
- Ebu el-Hayja Abdullah bin Hamdan (Arapça)|أبو الهيجاء عبد الله بن حمدان) (Abū al-hayjaʾ ʿabd allah ben ḥamdān) Musul ve El Cezire ve Diyarbakır emiri (905-923). Sonra El Cezire ve Diyarbakır emiri (923-929).
- Nasırüddevle, (Arapça)|أبو محمد "ناصر الدولة" الحسن بن أبي الهيجا عبد الله) (Abū muḥammad “nāṣir ad-dawla” al-ḥasan ben abī al-hayjāʾʿabd allah) Musul emiri (929-969).
- 'Adid ad-Devle Ebu Talib (Arapça)|أبو تغلب الغضنفر "عضد الدولة" فضل الله بن الحسن) (Abū taḡlib al-ḡaḍanfar “ʿaḍud ad-dawla” faḍl allah ben al-ḥasan) Musul emiri (969-979).
- İbrahim Hüseyin (Arapça)|أبو طاهر إبراهيم بن الحسن) (Abū ṭāhir ibrāhīm ben al-ḥasan) Musul emiri (981-991).
- Hüseyin bin Hasan (Arapça)|أبو عبد الله الحسين بن الحسن) (Abū ʿabd allah ḥusayn ben al-ḥasan}
Halep Hamdanileri
- I. Ali Seyfü'd Devle (Arapça)|ابو الحسن "سيف الدولة" علي بن أبي الهيجا عبد الله) (abū al-ḥasan “sayf ad-dawla” ʿalī ben abī al-hayjāʾ ʿabd allah), Halep emiri (944-967).
- Sa'd ad-Devle Şerif (Ermenice) (Arapça)|أبو المعالي "سعد الدولة" شريف بن أبي الحسن علي) (abū al-maʿālī saʿd ad-dawla šarīf ben abī al-ḥasan ʿalī), Halep emiri (967-991).
- Said ad-Devle Said (Arapça)|أبو الفضائل "سعيد الدولة" سعيد بن أبي المعالي) (abū al-faḍāʾīl “saʿīd ad-dawla” saʿīd ben abī al-maʿālī) Halep emiri (991-1002).
- Ebu'l-Hasan Ali (Arapça)|أبو الحسن علي بن أبي الفضائل سعيد) (abū al-ḥasan ʿalī ben abī al-faḍāʾīl saʿīd), Halep emiri (1102-1004).
- II.Ebu Maali Şerif (Arapça)|أبو المعالي شريف بن أبي الفضائل سعيد) (abū al-maʿālī šarīf ben abī al-faḍāʾīl saʿīd), Halep emiri (1004).
Kaynakça
Dış bağlantılar
- Ḥamdānid Dynasty14 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Encyclopædia Britannica Online'da madde (İngilizce) (Erişme tarihi: 4.9.2009)
- الحمدانيون/بنو حمدان في الموصل,7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hamdaniler. Musul'da Banu Hamdan (Arapça) (Erişme tarihi: 4.9.2009)
- الحمدانيون/بنو حمدان في حلب ثم بنو لؤلؤ4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hamdaniler ve Halep'te Banu Hamdan (Arapça) (Erişme tarihi: 4.9.2009)
