Gezegen bilimi

Gezegen bilimi ya da planetoloji, yıldızsal olmayan astronomik cisimlerle gezegen sistemlerini genel olarak araştıran bilim dalıdır. Bu araştırmaların odak noktaları

• Gezegen sistemlerinin oluşumu,
• Gezegen sistemlerinin evrişimi,
• Güneş Sistemi'ndeki gezegensel cisimlerin oluşumu, evrişim târihi ve özellikleridir. Bunlar
  • Gezegenler
    • Karasal gezegen (dünyasal gezegen ya da kayasal gezegen de denir): Merkür, Venüs, Dünya, Mars
    • Gaz devleri: Jüpiter, Satürn
    • Buz devleri: Uranüs, Neptün
  • Cüce gezegenler: şimdiye kadar Ceres, Plüton, Eris, Haumea, Makemake
  • Satelitler ve halka sistemleri
  • Küçük cisimler
    • Asteroitler (Planetoidler ya da küçük gezegenler)
    • Kuyruklu yıldızlar
    • Meteoritler
  • Diğer bileşenleri:
    • Güneş rüzgârı (güneşsel parçacık ışıması)
    • güneşsel manyetik alan
    • Gezegenlerarası toz

1993'e kadar gezegen biliminin incelediği konular, saydığımız cisimlerin sadece Güneş Sistemi'ne ait olanlarıyla ilgiliydi. Güneşdışı gezegenlerin keşfiyle araştırma konusu büyük ölçüde genişledi. O zamandan bu yana nötron yıldızları etrâfında dönen gezegenler gibi egzotik güneşdışı cisimleri de kapsamaktadır.

Planetolojinin metotları Dünya'dan veya uzaydan yapılan ölçümlerdir. Bilhassa astronominin ışık, kızılötesi ve radarla resimleyen teknikleri kullanılır, araştırılacak cisimlere uzay araçları gönderilir ve bunlardan geri gelen örnekler (şimdiye kadar sâdece Ay, Güneş rüzgârı ve bir kuyruklu yıldızdan böyle örnekler vardır), meteoritler v.sö. laboratuvarlarda incelenir. Ayrıca teorik bazda modellere göre hesaplamalar yapılır ve fikir yürütülür.

Planetolojide analojiyle yeni bir sonuca varmak önemlidir. Bu sonuçlar için kaynak bilimler glasyoloji, hidroloji, jeofizik, jeoloji, meteoroloji, mineraloji, sismoloji, vulkanoloji gibi bilim dallarıdır.

Planetoloji, geleneksel Dünya bilimleriyle akraba olmasına ve ondan oluşmasına rağmen astronomiyle yakın bağlantıları vardır. Mesela gezegenlerin nasıl oluştuğu yörünge parametreleriyle ilgilidir.

Planetoloji, ayrıca egzobiolojiyle de ilgilenir. Planetolojik uzay uçuşları, Mars'a gönderilen Viking ve yakın zamandaki Satürn ve Titan'a gönderilen Cassini-Huygens gibi araçlar, deneyler yaparak güneşdışı biyolojide var olan soruları cevaplandırmaya çalışırlar.

Ayrıca bakınız

• Astrojeoloji

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Curlie'de Planetare Geologie (DMOZ tabanlı)
• Institut für Planetologie Münster
• Thorsten Dambeck: Europas Planetenforschung etabliert sich, Bericht von der EPSC-Konferenz in Münster, NZZ vom 29.10.2008