Filipin Devrimi
| Filipin devrimi Revolución Filipina Himagsikang Pilipino Rebolusyong Pilipino | |||||
|---|---|---|---|---|---|
     | |||||
| |||||
| Taraflar | |||||
1896–1897  İspanyol İmparatorluğu * İspanyol Doğu Hindistanı * Pampanga | 1896–1897
| ||||
| Komutanlar ve liderler | |||||
| Naib kraliçe: Maria Christina Vali-General: Ramón Blanco(1896) Camilo de Polavieja(1896–1897) Fernando Primo de Rivera(1897–1898) Basilio Augustín(1898) Fermin Jáudenes(1898) Diego de los Ríos(1898) Diğer liderler: José Olaguer Feliú Ernesto de Aguirre Bernardo Echaluce Antonio Zabala (ölü) José de Lachambre Jose Marina Ricardo Monet Francisco Castilla Francisco Galbis Nicholas Jaramillo Leopoldo García Peña José Canovas y Vallejo | Supremo:  George Dewey Wesley Merritt | ||||
Filipin Devrimi, (Tagalog Savaşı olarak da adlandırılır), Filipinli devrimciler tarafından ülkenin bağımsızlığını kazanmak amacıyla İspanyol sömürge kuvvetlerine karşı yürütülen çatışmalardı.
Filipin Devrimi, 24 Ağustos 1896'da İspanyol yetkililerin sömürgecilik karşıtı gizli bir örgüt olan Katipunan'ı ortaya çıkarması ile başladı. Andrés Bonifacio liderliğindeki Katipunan, 1895'te İspanyolların Kübalı milliyetçilere karşı başarısızlıklarından yararlanarak ve İspanya'yı zayıflamış bir imparatorluk ilan ederek Filipinler halkının çoğunu etkilemeye başladı. Caloocan'daki bir kitlesel toplantı sırasında Katipunan'ın liderleri, yeni kurulan hükûmete " Haring Bayang Katagalugan " adını vererek ve açıkça ülke çapında bir silahlı devrim ilan ederek devrimci bir hükûmet halinde örgütlendiler.[1] Bonifacio, başkent Manila'ya saldırı çağrısında bulundu. Bu saldırı başarısız oldu ancak çevre vilayetler de bu saldırıdan güç alarak isyan etmeye başladılar. Özellikle (Katipunan'ın iki farklı fraksiyonunun liderleri olan) Mariano Álvarez ve Baldomero Aguinaldo liderliğindeki Cavite'deki isyancılar ilk dönemlerde büyük zaferler kazandı. Devrimciler arasındaki güç mücadelesi Katipunan liderliği arasında bir ayrılığa yol açtı ve ardından 1897'de Bonifacio'nun idam edilmesiyle komuta yeni kurulan devrimci hükûmeti yöneten Emilio Aguinaldo'ya geçti. Aynı yıl devrimciler ve İspanyollar, düşmanlıkları geçici olarak azaltan Biak-na-Bato Paktı'nı imzaladılar. Filipinli devrimci subaylar kendilerini Hong Kong'a sürgüne gönderdiler. Ancak pakta rağmen düşmanlıklar hiçbir zaman tamamen durmadı.[2]
21 Nisan 1898'de, USS Maine'in Havana Limanı'nda batmasından sonra Amerika Birleşik Devletleri, İspanyol sömürge adası Küba'ya, Florida yarımadasının güney kıyısında bir deniz ablukası başlattı. Bu, 1898 İspanyol-Amerikan Savaşı'nın ilk askerî harekâtıdır[3] 1 Mayıs'ta, Amiral George Dewey komutasındaki ABD Donanması'nın Asya Filosu, Manila Körfezi Muharebesi'nde İspanyol Donanmasını kesin bir şekilde mağlup ederek Manila'nın kontrolünü fiilen ele geçirdi. 19 Mayıs'ta ABD ile gayri resmi olarak ittifak halinde olan Aguinaldo Filipinler'e döndü ve İspanyollara yönelik saldırılarına tekrar başladı. Haziran ayına gelindiğinde isyancılar, Manila haricinde neredeyse tüm Filipinler'in kontrolünü ele geçirmişti. 12 Haziran'da Aguinaldo Filipin Bağımsızlık Bildirgesi'ni yayınladı.[4] Bu bildirge, devrimin bitiş tarihi anlamına gelse de, ne İspanya ne de Amerika Birleşik Devletleri Filipin'in bağımsızlığını tanımadı.[5]
Filipinler'in İspanyol yönetimi, İspanyol-Amerikan Savaşı'nı da sona erdiren 1898 Paris Antlaşması ile resmen sona erdi. Antlaşmada İspanya; Filipinler ve diğer bölgelerin kontrolünü ABD'ye bıraktı.[2] Şehri kontrol eden Amerikan kuvvetleri ve onları çevreleyen daha zayıf Filipinler kuvvetleri ile Manila çevresinde zayıf bir barış mevcuttu.
4 Şubat 1899'da Manila Muharebesi'nde Filipinli ve Amerikan kuvvetleri arasında çatışma çıktı ve Filipin-Amerikan Savaşı başladı. Aguinaldo derhal "Amerikalılarla barış ve dostane ilişkilerin kesilmesini ve bu ülkeye düşman muamelesi yapılmasını" emretti.[6] Haziran 1899'da doğmakta olan Birinci Filipin Cumhuriyeti, Amerika Birleşik Devletleri'ne[7][8] karşı resmen savaş ilan etti. Bu savaşta Amerikalılar galip geldi.
Filipinler, 1946'ya kadar uluslararası alanda tanınan bağımsız bir devlet olamadı.
Ayrıca bakınız
- Amerikan emperyalizmi
- Pasong Tamo Savaşı
- Burjuva devrimi
- Filipinler Tarihi (1521–1898)
- Filipinler tarihi
- Fransız Devrimi'nin Etkisi
- Filipin devriminin silahlarının listesi
- Moro İsyanı
- Zenci Devrimi
- İspanya'ya karşı Filipin isyanları
- Zamboanga Cumhuriyeti
- Filipin Devrimi'nin Zaman Çizelgesi
Kaynakça
- ^ "Andres Bonifacio and the 1896 Revolution", Sulyap Kultura, 1 (2), National Commission for Culture and the Arts, 1996, ss. 3-12, 15 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 8 Temmuz 2009
- ^ a b Guerrero, Custodio & Dalisay 1998
- ^ Disasters and Tragic Events: An Encyclopedia of Catastrophes in American History. ABC-CLIO. March 2014. s. 165.
- ^ Marshall Cavendish Corporation (2007). World and Its Peoples: Malaysia, Philippines, Singapore, and Brunei. Marshall Cavendish. s. 1181.
- ^ Empire's Proxy: American Literature and U.S. Imperialism in the Philippines. NYU Press. 2011. s. 39.
- ^ Halstead 1898
- ^ Kalaw 1927
- ^ Pedro Paterno's Proclamation of War, MSC Schools, Philippines, 2 Haziran 1899, 12 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 17 Ekim 2007
Kaynakça
- Teodoro C. (1990) [1960], History of the Filipino People, 8th, Quezon City: Garotech Publishing, ISBN 971-8711-06-6
- Emilio (1899), "Chapter II. The Treaty of Biak-na-bató", True Version of the Philippine Revolution, Authorama: Public Domain Books, erişim tarihi: 7 Şubat 2008
- Emilio (1899), "Chapter III. Negotiations", True Version of the Philippine Revolution, Authorama: Public Domain Books, 27 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Aralık 2007
- A Second Look at America, Makers of history, R. Speller, 1957, 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
- S.V. (1992), Recalling the Revolution, Madison: Center for Southeast Asia Studies, University of Wisconsin-Madison, ISBN 1-881261-05-0
- The katipunan and the revolution: memoirs of a general: with the original Tagalog text, Ateneo de Manila University Press, 1992, ISBN 978-971-550-077-7 , Translated by Paula Carolina S. Malay
- Benedict (2005), Under Three Flags: Anarchism and the Anti-Colonial Imagination, Londra: Verso, ISBN 1-84467-037-6
- Bob (2002), The 1900s : American popular culture through history, Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-313-31334-9
- William H. (1996), Neocolonialism American Style, 1960–2000, illustrated, Greenwood Publishing Group, ISBN 978-0-313-30013-4
- Benjamin R. (1994), The War of 1898, and U.S. interventions, 1898–1934: an encyclopedia, Taylor & Francis, ISBN 978-0-8240-5624-7, 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
- The Philippine Islands, 1493–1898, 1–55, Cleveland, 1903–1909
- Sir John (1859), A Visit to the Philippine Islands, Londra: Smith, Elder and Co.
- Renato (1975), The Philippines: A Past Revisited, Self-published, Tala Pub. Services
- Francisco Javier (1883), Las Islas Filipinas en 1882 (İspanyolca), 1–55, Madrid
- Chaitanya (2007), Crimes Against Humanity: A Shocking History of U.s. Crimes Since 1776, AuthorHouse, ISBN 978-1-4343-0181-9
- Rafaél (1838), Memoria sobre el comercio y navegacion de las islas Filipinas (İspanyolca), Cádiz, Spain
- Charles Burke (1917), The Philippines: To the End of the Commission Government, a Study in Tropical Democracy
- J. (1906), The Philippine Islands: A Political, Geographical, Ethnographical, Social, and Commercial History of the Philippine Archipelago, New York: Charles Scribner's Sons
- Gatbonton, Esperanza B., (Ed.) (2000), The Philippines After The Revolution 1898–1945, National Commission for Culture and the Arts, ISBN 971-814-004-2
- "Reform and Revolution", Kasaysayan: The History of the Filipino People, 5, Asia Publishing Company Limited, 1998, ISBN 962-258-228-1
- Guevara, Sulpico, (Ed.) (1972), The laws of the first Philippine Republic (the laws of Malolos) 1898–1899, Ann Arbor, Michigan: University of Michigan Library, 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 26 Mart 2008 (English translation by Sulpicio Guevara)
- Maria Christine N. (2004), Philippine History, Manila: Rex Book Store, ISBN 978-971-23-3934-9
- Murat (1898), "XII. The American Army in Manila", The Story of the Philippines and Our New Possessions, Including the Ladrones, Hawaii, Cuba and Porto Rico, 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
- Feodor (1873), Weidmannsche Buchhandlung (Almanca), Berlin . An English translation under the title Travels in the Philippines was printed in London, 1875, by Chapman and Hall.
- Maximo Manguiat (1927), The Development of Philippine Politics, Oriental commercial, 22 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Şubat 2008
- Gin Ooi (2004), Southeast Asia: A Historical Encyclopedia, from Angkor Wat to East Timor, Volume 1, BC-CLIO, ISBN 978-1-57607-770-2, 16 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
- Stanley (1990), In Our Image, Century, ISBN 978-0-7126-3732-9
- Leodivico Cruz (2006), Philippine history and government, Phoenix Publishing House, ISBN 978-971-06-1894-1
- Stewart (2007). Daily Lives of Civilians in Wartime Asia: From the Taiping Rebellion to the Vietnam War. Life Through History Series: Daily Lives of Civilians during Wartime. Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-33684-3.
- Apolinario (1969), "CHAPTER VIII: First Stage of the Revolution", Guerrero, Leon Ma. (Ed.), The Philippine Revolution, National Historical Commission, 16 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023 , Translated by Leon Ma. Guerrero.
- Stuart Creighton (1984), Benevolent Assimilation: The American Conquest of the Philippines, 1899–1903, 4th edition, reprint, Yale University Press, ISBN 978-0-300-03081-5
- Jose (1887–1895), Historia general de Filipinas (İspanyolca), 1–3, Madrid: Imprenta de Manuel Tello
- Jack (2005), Saving Christianity from empire, Continuum International Publishing Group, ISBN 978-0-8264-1627-8
- Commercial Progress in the Philippine Islands, Londra: Dunn & Chidley, 1905
- The Philippine revolution of 1896: ordinary lives in extraordinary times, Ateneo de Manila University Press, 2001, ISBN 978-971-550-386-0
- Zeus (1994), Agosto 29-30, 1896: ang pagsalakay ni Bonifacio sa Maynila, Quezon City: Miranda Bookstore
- Donald M. (1991), "Historical Setting—Outbreak of War, 1898", Seekins, Dolan (Ed.), Philippines: A Country Study, Washington: Library of Congress, 6 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 25 Aralık 2007
- The Filipino Moving Onward 5, Rex Bookstore, Inc., 2007, ISBN 978-971-23-4154-0
- John N. (1991), The Making of a Nation: Essays on Nineteenth-century Filipino Nationalism, Ateneo de Manila University Press, ISBN 978-971-550-019-7
- Richard Handfield (1900), A history of the Spanish–American War of 1898, D. Appleton and Company
- David F. (1996), The war with Spain in 1898, University of Nebraska Press, ISBN 978-0-8032-9429-5, 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
- Leon (2006), Little brown brother: how the United States purchased and pacified the Philippine Islands at the century's turn, History Book Club, ISBN 978-1-58288-209-3 (Introduction, Decolonizing the History of the Philippine–American War, by Paul A. Kramer dated December 8, 2005)
- Dean Conant (1914), The Philippines: Past and Present (vol. 1 of 2), Macmillan, ss. 75-89, ISBN 1-4191-7715-X, 21 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Şubat 2008
- Gregorio (1954), The Philippine Revolution, Manila: The Modern Book Company
- Gregorio F. (1957), Philippine Political and Cultural History: The Philippines Since the British Invasion, 1957 Revised, II, Manila: McCullough Printing Company
- Sonia M. (1994), The Philippines: A Unique Nation, All-Nations Publishing Co., ISBN 978-971-642-071-5, 30 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 13 Nisan 2023
Dış bağlantılar
- Don Emilio Aguinaldo y Famy. "True Version of the Philippine Revolution". Authorama Public Domain Books. 9 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Kasım 2007. (page 1 of 20 linked web pages)
- "Opening of Manila to World Trade". Philippine Almanac. 21 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2011. Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) - "Gathering at the Golden Gate: Mobilizing for War in the Philippines, 1898". Combat studies Institute Press. 2006. Birden fazla yazar-name-list parameters kullanıldı (yardım); Yazar
|ad1=eksik|soyadı1=(yardım) Part 1 (Ch. I–IV), Part 2 (Ch. V–VIII). - The Philippine Revolution 16 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by Apolinario Mabini
- Centennial Site: The Katipunan 21 Haziran 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Leon Kilat covers the Revolution in Cebu (archived from the original on October 26, 2009)
- Another site on the Revolution (archived from the original on October 13, 2007)
