Baykonur Uzay Üssü

Baykonur Uzay Üssü (Kazakça: Байқоңыр ғарыш айлағы, romanize: Bayqoñır ğarış aylağı, Rusça: Космодро́м Байкону́р, romanize: Kosmodrom Baykonur), Tyuratam^{[Not 1]} olarak da adlandırılır,^[3] Sovyetler Birliği tarafından kurulmuş, bugünkü Kazakistan'da yer alan dünyanın en eski ve bölgedeki en büyük uzay üssüdür. Mevcut Rus uzay programı Roskosmos sebebiyle halen aktif olarak kullanılan uzay üssünde her yıl çok sayıda ticari, askeri ve bilimsel operasyonun gerçekleştirilmektedir.^[4][5]

Üs, 2 Haziran 1955'te Seyhun (Siri Derya) nehrinin kıvrımındaki Kazak bozkırlarında kurulmuş olup, Tyuratam tren istasyonunun yakınında yer almaktadır. Sovyet yönetimi, 1961'de üsse güvenlik nedeniyle yanıltıcı olarak 320 km kadar kuzeydoğusudaki Baykonur kasabasının adını vermiştir.^[3][6][7]

Baykonur Uzay Üssü, Baykonur Uzay Üssü Site 31 gibi birçok fırlatma rampası, 5 adet kontrol kulesi, 9 adet kontrol merkezi ve 1.500 km uzunlukta bir füze deneme alanını barındırır. 2 Haziran 1955'te hizmete giren üssün genişliği kuzeyden güneye 80 km, doğudan batıya 130 km kadardır. Askerlerin çalıştırıldığı yapım işleri yaklaşık iki buçuk yılda tamamlanmıştır.^[3]

Üs yakınlarına çalışanların ve ailelerinin kalmaları için Tyuratam kenti (o zamanki adı ile Leninsk) şehri kurulmuştur. Tüm Sovyet insanlı uzay araçları, ay ve gezegen sondaları bu üsten fırlatılmıştır.^[3]

Uzay çalışmaları tarihinin birçok önemli uçuşu Baykonur Uzay Üssü'nden yapılmıştır: ilk insan yapımı uydu Sputnik 1'in fırlatılması (4 Ekim 1957),^[8] Ay yakınlarından uçan ilk uzay aracı Luna 1 (4 Ocak 1959), ilk insanlı yörünge uçuşunu gerçekleştiren Yuri Gagarin'in aracı Vostok 3KA-2 ya da bilinen adıyla Vostok 1'in fırlatılması (12 Nisan 1961), uzaya çıkan ilk kadın Valentina Tereşkova'yı taşıyan uzay aracının (Vostok 6) fırlatılması (1963), başka bir gezegenden Dünya'ya veri gönderen ilk uzay sondası Venera 7 (1970).^[3]

Sovyetler Birliği'nin dağılmasından sonra Kazakistan Сumhuriyeti sınırları içinde kalan Baykonur Uzay Üssü, Rusya tarafından yıllık 115 milyon dolar kira ile 2050 yılına kadar kiralanmıştır.^[3]

Baykonur'dan, yapımından günümüze kadar yaklaşık 1100 kadar fırlatma yapılmıştır. Ayrıca, ilk operasyonel kıtalararası balistik füze de Baykonur'da konuşlandırılmıştır.

1980-1990 yılları arasında Mir uzay programını destekleyen üs, Columbia felaketinden sonra Amerika Birleşik Devletleri'nin uzay mekiği programına ara vermesi ile Uluslararası Uzay İstasyonu'nun tek destekleyici üssü haline gelmiştir.^[3]

Baykonur, 14 Şubat 2014'te Türkiye'nin 6. haberleşme uydusu Türksat 4A'nın fırlatılmasına ev sahipliği yapmıştır. Türkiye saatiyle 23:09'da gerçekleşen fırlatmanın ardından uydu, ertesi sabah 08:09'da 50 derece doğu boylamına yerleştirilerek üç ay sürecek test süreci başlamıştır.

Notlar

1. ^ Anlamı: Töre ata, Töre baba

Kaynakça

Dış bağlantılar

• Encyclopedia Astronautica - Baikonur11 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Russian Space Web - Baikonur8 Şubat 2003 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Üssün güney bölümünün uzaydan çekilmiş fotoğrafı (~2 MB)8 Aralık 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.