Çoğa Zenbil (Farsça: چغازنبيل), Elam dilince Dur Untaşı, İran'ın Huzistan eyaletinde, Susa şehrinin 30 km güneydoğusunda ve Ahvaz'ın 80 km kuzeyinde bulunan Elam İmparatorluğu arkeolojik sit alanı. Özellikle orta Elam dönemine (MÖ y. 1500-1000) tarihlenen kalıntılarıyla tanınır.
Etimoloji
Çoğa Zenbil, Höyük sepeti anlamına gelir. Kentin adı, bölge yakınında hâlen konuşulmata olan Bahtiyari lehçesinde de tepe anlamında kullanılır.[1] Orijinal ismi olan 'Dur Untaş' ise, 'Untaş şehri' anlamına gelmektedir.
Tarihçe
MÖ 13. yüzyıl hüküm sürmüş Elam kralı Untaş-Napirişa tarafından yaklaşık olarak MÖ 1250 yılı civarında kurulmuştur. Tanrı İnşusinak onuruna inşa edilen kentteki özellikle büyük ziggurat ona ithaf edilmiştir.[2] Untaş-Napirişa, kenti kurarken, içinde on kadar tapınağın yer aldığı, surlarla çevrili kutsal bir alanın ortasında bir ziggurat ve bir saray inşa ettirmiştir.
MÖ 640 yılında Asur kralı Asurbanipal tarafından yıkılmıştır.
Çoğa Zenbil'de bulunup 2. bin yılın sonlarına tarihlenen tekerlek. (İran Ulusal Müzesi)
Mimari
Oldukça sağlam kalmış olan ziggurat Mezopotamya bölgesi dışındaki ayakta bulunan az sayıdaki zigguratlar arasındadır. Aynı zamanda dünyanın en iyi korunmuş zigguratlarından biridir.[3]
Ziggurat kalıntılarının, kenarları 102 m olan kare bir tabanı vardır ve yüksekliği 24 m'dir. Zigguratın gerçek yüksekliğinin ise bunun iki katı olduğu tahmin edilmektedir,
Kentin kurucusu Elam hükümdarı Untaş-Napirişa'nın adını taşıyan balta.
Arkeolojik çalışmalar
Çoğa Zenbil 1951 ve 1961 yılları arasında yapılan 6 sezonluk kazı çalışmaları sonucunda Roman Ghirshman başkanlığındaki bir heyet tarafından ortaya çıkarılmıştır.[4][5][6][7][8]
Çoğa Zenbil'de mühür koleksiyonu ve çok çeşitli küçük eşyalar da bulunmuştur.
Untaş-Napirişa kanalının girişindeki Çoğa Zenbil'in su deposu.
Çoğa Zenbil zigguratının girişinde bulun boğa heykeli. Sırtında tanrı İnşusinak'a adanmış bir yazıt bulunmaktadır. (MÖ 1250, İran Ulusal Müzesi)
Kaolin türü kilden yapılmış insan başı figürü. (MÖ 11.-12. yy., İran Ulusal Müzesi)
Üstünde çivi yazısı bulunan kırık yazıt.
Kaynakça
^Rohl, D (1998). Legend: The Genesis of Civilisation. Century. s. 82.
^Ghirshman, R. (1961). The Ziggurat of Tchoga-Zanbil. 204. Scientific American. ss. 69-76.
^abDoğan, Serkan. "Persepolis ve Antik İran". Demokrat Haber. 2 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
^Ghirshman, Roman (1953). Travaux de la mission archéologique en Susiane en hiver 1952-1953, Syria, T. 30, Fasc. 3/4. ss. 222-233.
^Ghirshman, Roman (1966). Tchoga Zanbil (Dur-Untash). I: La Ziggurat, Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran. Geuthner.
^Ghirshman, Roman (1968). Tchoga Zanbil (Dur-Untash). II: Temenos, Temples, Palais, Tombes, Memoires de la Delegation Archeologique en Iran. Geuthner.
^Steve, M.J. (1967). Tchoga Zanbil (Dur-Untash). IV: Textes Élamites et Accadiens, Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran. Geuthner.
^Porada, Edith (1970). Tchoga Zanbil (Dur-Untash). IV (only): La Glyptique, Memoires de la Delegation Archeologique en Iran. Geuthner.
Bibliyografya
D. T. Potts, The Archaeology of Elam: Formation and Transformation of an Ancient Iranian State, Cambridge University Press, 1999, ISBN 0-521-56496-4.
Roman Ghirshman, La ziggourat de Tchoga-Zanbil (Susiane), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 98 lien Issue 2, pp. 233–238, 1954.
Roman Ghirshman, Campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près de Suse, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 99, iss. 1, pp. 112–113, 1955.
Roman Ghirshman, Cinquième campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près Suse, rapport préliminaire (1955-1956), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 100, iss. 3, pp. 335–345, 1956.
Roman Ghirshman, Les fouilles de Tchoga-Zanbil, près de Suse (1956), Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 100, iss. 2, pp. 137–138, 1956.
Roman Ghirshman, VIe campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil près de Suse (1956-1957), rapport préliminaire, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 101, iss. 3, pp. 231–241, 1957.
Roman Ghirshman, FouiIles de Tchoga-Zanbil près de Suse, complexe de quatre temples, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 103, iss. 1, pp. 74–76, 1959.
Roman Ghirshman, VIIe campagne de fouilles à Tchoga-Zanbil, près de Suse (1958-1959), rapport préliminaire, Comptes-rendus des séances de l'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, vol. 103, iss. 2, pp. 287–297, 1959.
P. Amiet, Marlik et Tchoga Zanbil, Revue d'Assyriologie et d'Archéologie Orientale, vol. 84, no. 1, pp. 44–47, 1990.
Ayrıca bakınız
Kategori:İran'daki antik kentler
Kategori:İran'daki kaleler
Dış bağlantılar
"6,000-Year-Old Ziggurat Found Near Chogha Zanbil In Iran" (İngilizce). netnative.com. 2004. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
"Chogha Zanbil" (İngilizce). Livius.org. 10 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
"Chogha Zanbil" (Farsça). Travel Guide. 19 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2020.
"World Heritage profile" (İngilizce). UNESCO. 6 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
Hamid-Reza Hosseini, Shush at the foot of Louvre (Shush dar dāman-e Louvre), in Persian, Jadid Online, 10 Mart 2009,
"Shush at the foot of Louvre" (Farsça). 22 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
"Audio slideshow: (6 dk 31 sn)" (Farsça). 25 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2017.
Çoğa Zenbil'in günümüz İran haritasındaki konumu. 
Mezarların da bulunduğu ile Choga Zanbil Sarayı.
Untaş-Napirişa kanalının girişindeki Çoğa Zenbil'in su deposu.
Çoğa Zenbil zigguratının girişinde bulun boğa heykeli. Sırtında tanrı İnşusinak'a adanmış bir yazıt bulunmaktadır. (MÖ 1250, İran Ulusal Müzesi)
Kaolin türü kilden yapılmış insan başı figürü. (MÖ 11.-12. yy., İran Ulusal Müzesi)
Üstünde çivi yazısı bulunan kırık yazıt.
Huzistan Eyaleti
