Çanakkale Boğazı ya da tarihî ismiyle Dardanelya (Yunanca: Δαρδανέλλια, romanize: Dardanéllia (Dardanos'un Geçidi)), Asya ile Avrupa kıtalarını birbirinden ayıran ve Ege Denizi ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan bir boğaz ve uluslararası su yoludur.
Uluslararası deniz taşımacılığında kullanılan en dar boğazlardan biri olan Çanakkale Boğazı, Ege Denizi'ni Marmara Denizi'ne bağlamaktadır. Boğaz, 61 kilometre (38 mil) uzunluğunda, 1,2 ila 6 kilometre (0,75 ila 3,73 mil) genişliğinde ve ortalama 55 metre (180 ft) derinliğindedir. Boğazın en derin noktası ise 104 metre (341 ft) derinliğindedir. Boğazda iki kıta arasındaki ulaşım feribotlar ve 1915 Çanakkale Köprüsü vasıtasıyla sağlanmaktadır.
İstanbul Boğazı'nın yaklaşık olarak iki katı uzunluğunda olan Çanakkale Boğazı, 61 kilometre (38 mi) uzunluğunda olup en dar yeri 1,2 kilometre (0,75 mi) en geniş yeri ise 6 kilometre (3,7 mi) genişliğindedir. Ortalama derinliği 55 metre (180 ft) olup, en derin noktası 104 metre (341 ft) olan Çanakkale il merkezinin kuzeyindeki Kilitbahir mevkiindedir.[2]
Boğazda iki büyük akıntı mevcuttur: İlki Karadeniz'den Ege Denizi'ne doğru akan yüzey akıntısı, ikincisi ise Ege Denizi'nden Karadeniz'e doğru akan dip akıntısı. Bu akıntıların her ikisi de birbirlerine zıt istikâmetlerde akmaktadır.[3] Boğazın batı yakasını Gelibolu Yarımadası, doğu yakasını ise Biga Yarımadası oluşturmaktadır.
Konumu
Çanakkale Boğazı'nın en dar bölgesi.
Boğazın her iki yakasında kaleler vardır. İlk defa Türk kuvvetleri 1356'da Süleyman Paşa ile Çimenlikhisar Kalesi'ni fethetti ve Çardak Kalesi'ni inşa etti. Yıldırım Bayezid Çimenlikhisar'daki Bizans surlarını yıktırıp, iç kaleyi düzelttirdi. Fatih Sultan Mehmet, Rumeli'de Sestos (Kilitbahir (Kilidülbahir) - Deniz Kilidi) ve Anadolu'da Aydos (Seddülbahir - Deniz Seddi) kalelerini yaptırdı.
Çanakkale Boğazı, Balkanları (Avrupa) Gelibolu Yarımadası boyunca Anadolu'dan ayıran uzun dar bir boğazdır.
Mitoloji
Mitolojide Çanakkale Boğazı'nda geçen iki öykü vardır.
Altın Post; Altın bir koça, erkek kardeşiyle binen Helle boğazda koçtan düşer ve boğulur. Bu yüzden Çanakkale Boğazı'nın isimlerinden biri de "Helle'nin Denizi" anlamına gelen Hellenpontos'tur.
Hero ile Leandros; Bir Afrodit şenliğinde birbirini görüp vurulan Hero ile Leandros, boğazın iki yakasında yer alan Sestos ve Abydos kentlerinde yaşayan iki aşıktır. Hero her gece boğazı Leander'in yaktığı bir mum ışığında geçer; ama bir gün Leander'in babası fırtınalı bir günde işaret mumunu yakar, boğaza atılan Hero ise boğulur. Bu öykü Akdamar (Ahtamara) Adası ile benzerlik taşımaktadır.
Çanakkale Boğazı'dan İstanbul yönüne bakış, 1726
Tarih
Dardanelya (Yunanca: Δαρδανέλλια, romanize: Dardanéllia (Dardanos'un Geçidi))) ve Hellespontos (Yunanca: Ελλήσποντος, romanize: Ellíspontos (Helle'nin Denizi)), boğazın antik isimleridir.
Boğazın Avrupa yakasındaki antik kentler; Aegospotami, Elaeus, Gelibolu, Madytus, Sestos.
Persler, Yunanistan'ı işgal etmek amacıyla boğazı geçmek için Pers gemilerini halatlarla bağlayarak dünyanın ilk boğaz köprüsünü kurmuştur. Köprünün yıkılması üzerine Pers hükümdarı, denizi kılıç ve sopalarla dövdürerek cezalandırmıştır.
İskender, boğazı geçerek aynı isimli ırmağın yakınlarında Granikos Savaşı'nı gerçekleştirmiştir.
İskender'in kumandanlarından olan Lisimahos, boğazın Saros Körfezi kıyısında kendine bir başkent kurarak, Trakya'ya hükmetmiştir.
Çanakkale Boğazı I. Dünya Savaşı sırasında tarihte eşine ender rastlanan bir savaşa ev sahipliği yapmış; bu savaş sonucunda yaklaşık 500,000 kişi ölmüştür.
^"Türk Boğazları ile ilgili Vakıf Başkanının Llyod's List'te çıkan yazısı". Türk Deniz Araştırmaları Vakfı. Erişim tarihi: 1 Kasım 2009.[ölü/kırık bağlantı]
^Rozakēs, Chrēstos L. (1987). The Turkish Straits (İngilizce). Martinus Nijhoff Publishers. s. 1. ISBN 9024734649. 4 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ağustos 2017.
