1608

Ovo je članak o godini 1608.

Godina 1608 (MDCVIII) bila je prijestupna godina koja počinje u utorak po gregorijanskom kalendaru odn. prijestupna godina koja počinje u petak po 10 dana zaostajućem julijanskom kalendaru.

Događaji

• januar - John Smith pušten iz Powhatanovog zarobljeništva, navodno mu je Pocahontas spasila život. Istog meseca u Jamestown, Virginia, gde je ostalo samo 38 preživelih, stiže još 100 naseljenika nakon čega dolazi do velikog požara.
• januar - Kontakti izaslanika savojskog vojvode Karla Emanuela I i vojvode Grdana u Dubrovniku^[1].
• 16. 1. - Kralj Rudolf II odobrio neke članke hrvatskog sabora od srpnja 1604 (u Hrvatskoj dozvoljeno samo katoličanstvo, "Vlasi" moraju plaćati porez crkvi i plemićima)^[2].
• 17. 1. - Etiopski car Susenios I porazio Oromoe kod Ebenata.
• 28. 1. - Kralj Rudolf naredio da se raziđe ugarski sabor u Požunu koji se sastao po Matijinom pozivu - bez efekta.

• 1. 2. - Požunska konfederacija između nadvojvode Matije, ugarske gospode i zastupnika obiju Austrija (protiv Rudolfa); ovome se protivili ban Ivan II. Drašković i grof Toma Erdedi i mnogi svećenici^[3]. Matija se takođe obavezao na zajedničku odbranu od Turaka i čuvanje Žitvatoročkog mira^[4].
• 18. 2. - Sastanak srpskih glavara u manastiru Kosijerevu, šalju pismo savojskom vojvodi i španskom kralju^[1].
• 25. 2. - Hrvatski sabor svečano pročitao vjerski zakon po kome je, za razliku od Ugarske, priznata samo rimokatolička vjera; Požunska konfederacija nije spomenuta.
• 19. 4. - Moravski staleži se pridružili Požunskoj konfederaciji, Matija zatim ide u Bohemiju.
• 27. 4. - Rajhstag u Regensburgu ne uspeva da razreši sporove između katolika i protestanata u Nemačkoj - njegova paraliza će doprineti Tridesetogodišnjem ratu.
• april, krajem - Zbor srpskih glavara u Morači: molba papi Pavlu V da ih podrži kod španskog kralja i savojskog vojvode (ali ovi oklevaju), tokom sledećeg leta manje bune zbog glasina o dolasku španske flote^[5].
• 10. 5. - Matija ulazi u užu Češku sa 20.000 vojnika i napreduje do Praga^[6].
• 11. 5. - Lažni Dimitrije II uz poljsku pomoć porazio carsku vojsku kod Bolhova.
• 14. 5. - U Nemačkoj osnovana Protestantska unija.
• 11. 6. - Počeli pregovori između Rudolfa i Matije^[6], Rudolf pokušao poslati bana Draškovića da organizira otpor u Hrvatskoj, ali Matija ga zarobio^[7].
• 25. 6. - Liebenski mir razrešava spor između cara Rudolfa i njegovog brata nadvojvode Matije: Rudolfu ostaju Češka sa Lužicom i Šlezijom, Tirol i Prednja Austrija^[8] a Matija uzima Ugarsku sa Hrvatskom, Austriju i Moravsku uz nasledstvo češke krune.
• proleće-leto - Pravdajući se glađu, uskoci pljačkaju sve brodove, harambaša Juriša upao u Pulu, Mlečani blokirali Senj. Tokom leta nekoliko puta upadali u Liku i odvodili stoku^[9].
• 3. 7. - Samuel de Champlain osnovao grad Québec u Novoj Francuskoj.
• jul - Lažni Dimitrije II se utaborio u Tušinu kod Moskve.
• 16. 7. - Baron Adam Herberštajn, poslanik cara Rudolfa upućen sultanu, stigao je u Beograd (sekretar Maksimilijan Prandšteter je ostavio zapis, na povratku će biti u Beogradu u decembru).^[10]
• leto - Arhiepiskop iz Bosne sa četiri kaluđera u Torinu kod vojvode Karla Emanuela^[1].
• leto - Veliki vezir Kujudžu Murat-paša (zvani "bunardžija" odn. "grobar") slomio pet različitih^[11] dželalijskih pobunjenika u Anadoliji^[12].
• 24. 8. - Prvi predstavnik engleske Istočnoindijske kompanije, kapetan William Hawkins, stigao u Surat.
• 3. 9. - Hrvatski sabor u Zagrebu: određeni nunciji za krunidbeni sabor, zahtjeva se imenovanje novog bana^[13].

• 2. 10. - Hans Lippershey prikazao teleskop holandskom parlamentu, ali nije dobio patent jer i drugi proizvođači naočara tvrde da su prvi.
• 10. 11. - Matija krunisan u Požunu. Zatim za ugarskog palatina postavljen István Illésházy a za hrvatskog bana ponovo Toma Erdedija. Potvrđeni članci krunidbenog sabora, u 9. se kaže da Vlasi postaju kmetovi hrvatske vlastele^[13].
• 13. 12. - Srpski zbor u Morači, glavari Crne Gore i istočne Hercegovine opet priznaju savojskog vojvodu za kralja kada dođe da ih oslobodi (ništa od toga)^[1]; patrijarh mu piše da će ga krunisati po zakonu svetih Nemanjića ali mora se obavezati da neće dirati u pravoslavnu veru^[14].

Kroz godinu

• Kranjski staleži predlažu da se "vlasi" maknu iz Hrvatske duž cele slavonske i ugarske granice (ne žele koncentraciju njihove vojne sile u nadvojvodinim rukama u Hrvatskoj)^[15].
• Ugarski sabor podeljen u "gornji" (velikaški) i "donji" (plemićki), u budućnosti hrvatski velikaši zanemaruju hrvatski sabor^[16].
• 1608-10 - Prva buna štibrenaca (zajedničkih kaptolskih podložnika) kada je zagrebački Kaptol pokušao vratiti tlaku^[17].
• Toma Erdődy ponovo hrvatski ban (do 1614).
• Katastrofalan zemljotres na crnogorskom primorju, prekid rada solane u Sutorini zbog spuštanja obale^[18], pogođen i Kotor^[19].
• Marin Bici je novi barski nadbiskup i primas Srbije.
• Prvi sigurniji pomen Eparhije temišvarske (episkop Neofit).
• Zapis u užičkom kraju: "i tada se umnoži svaka nepravda među ljudima i bezčašće roditeljima od njihove dece i usahnu svaka ljubav blaga među ljudima i čovek čoveka davi i kolje"^[20].
• Živopis u Hopovu^[21].
• Peter Rothe formulirao Fundamentalnu teoremu algebre.
• Adana postala redovna osmanska provincija, ranije su njome vazalski upravljali Ramazanidi.
• Karl I. je postao prvi knez Lihtenštajna.

Rođenja

Glavni članak: :Kategorija:Rođeni 1608.

• 28. 1. - Giovanni Alfonso Borelli, fizičar, fiziolog († 1679)
• 13. 7. - Ferdinand III, sveti rimski car, kralj ugarsko-hrvatski († 1657)
• jul - Šimun Ljubavac, povjesničar († 1663)
• 15. 10. - Evangelista Torricelli, italijanski fizičar, tajnik i dobar prijatelj Galilea Galileja († 1647)
• 9. 12. - John Milton, engleski književnik († 1674)
• ? - Jevdokija Strešnjeva, ruska carica († 1645)

Smrti

Glavni članak: :Kategorija:Umrli 1608.

• 23. 2. - Konstantin Ostroški, magnat u Poljskoj-Litvaniji (* 1526)
• 11. 6. - Aleksandar Komulović, diplomat i vjerski pisac (* 1548)
• 5. 10. - Dinko Zavorović, povjesničar (* ca. 1540)
• zima 1608/09 - John Dee, naučnik i okultista (* 1527)

Reference

Literatura

• Vjekoslav Klaić, Svezak treći: dio prvi..... Prva knjiga: Doba kraljeva Ferdinanda I., Maksimilijana i Rudolfa (1527-1608) (archive.org)
• Historija naroda Jugoslavije II, Školska knjiga Zagreb, 1959
• Istorija srpskog naroda, Treća knjiga, prvi tom, Srbi pod tuđinskom vlašću 1537-1699, SKZ Beograd 1993, ISBN 86-379-0383-5
• Rudolf Horvat (hr Wikisource):
  • Posljednje_godine_kralja_Rudolfa
  • Drugo banovanje Tome Erdeda

1608 na Wikimedijinoj ostavi