Sprzęt indywidualnej ochrony układu oddechowego

 Ten artykuł wymaga uzupełnienia informacji.
Artykuł należy uzupełnić o istotne informacje: uzupełnić i przeredagować z uwzględnieniem treści linków zewnętrznych i sugestii, zamieszczonych na stronie dyskusji..
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Sprzęt indywidualnej ochrony układu oddechowego – urządzenia zapewniające bezpieczeństwo i higienę pracy dzięki którym[1]:

W przypadkach pracy w warunkach szczególnych zagrożeń (np. w pożarnictwie lub energetyce jądrowej) sprzęt musi spełniać dodatkowe wymagania[1].

Regulacje prawne i normy

Filtropochłaniacz cząstek pyłów i gazów kwaśnych typu BKF (ros. БКФ). Zmiany barwy sorbentu, widocznego przez przezroczyste ścianki, pozwalają oszacować stopień wyczerpania pojemności (pełnią funkcję ESLI (ang. – End of Service Life Indicator).

W krajach Wspólnoty Europejskiej problemów jakości środków ochrony indywidualnej (ang. Personal Protective Equipment, PPE) dotyczy Dyrektywa 89/686/EWG[3][4][5][6][7]. Metody wdrażania postanowień Dyrektywy w Polsce precyzują akty prawne, np. Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej[8][9], Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej[10] oraz normy europejskie, wydawane w polskiej wersji jako PN-EN[11].

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy pracodawca powinien przede wszystkim wyeliminować czynniki stanowiące ryzyko, np. poprzez minimalizowanie emisji zanieczyszczeń powietrza lub izolację stref niebezpiecznych (w stopniu zgodnym ze współczesnym stanem wiedzy i techniki), a następnie wykonać analizę pozostałych zagrożeń, które nadal występują środowisku pracy i wyposażyć pracowników w niezbędny sprzęt ochrony osobistej[9].

Wśród zagrożeń dla układu oddechowego wyodrębnia się[1]:

  • zanieczyszczenia powietrza (występowanie szkodliwych substancji w postaci gazów, par lub aerozoli)
  • niedobór tlenu (zawartość poniżej 19%).

Problemy podczas używania

Niestety, stężenie dwutlenku węgla w powietrzu atmosferycznym może być wielokrotnie wyższe od maksymalnej dopuszczalnej wartości (Stężenia mogą wzrosnąć do 3,6% lub więcej[12][13][14][15][16][17]; dopuszcza się 0,5% w ciągu 8 godzin i 1,4% w ciągu 15 minut[18]). Używanie respiratorów przez długi czas może powodować bóle głowy[19], zapalenie skóry i trądzik[20].

HSE(inne języki) zaleca używanie respiratorów tylko przez 1 godzinę (maksymalnie)[21].

Klasyfikacja sprzętu ochrony indywidualnej

Filtropochłaniacz 3M 6051i A1 (organicznych par), znajduje się wskaźnik ESLI[22]

Podstawą klasyfikacji sprzętu ochrony układu oddechowego jest w Polsce norma PN-EN 133:2005 (EN 133:2001)[23]. Zależnie od rodzaju zagrożeń stosuje się sprzęt:

  1. oczyszczający[24]
  2. izolujący (stacjonarny lub autonomiczny)[25].

Różne rodzaje aparatów ochronnych są szczegółowo opisane w normach zharmonizowanych np. PN-EN 134:2001[26] i innych[27]. Obowiązuje jednoznaczne oznakowanie sprzętu[28].

Sprzęt oczyszczający

Półmaska z pochłaniaczami chroni przed drobinami pyłu i aerozoli

W sprzęcie oczyszczającym są stosowane pochłaniacze, łączone z różnie ukształtowaną i zapewniającą różną szczelność częścią twarzową (ustnik, ćwierćmaska, półmaska, maska, kaptur, hełm)[29]. Zawierają włókniny filtracyjne lub sorbenty zanieczyszczeń, różne dla aerozoli (zdyspergowanych cząstek stałych i ciekłych), par i gazów. Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się na typy, oznaczane symbolami zgodnymi z PN-EN 14387+A1:2010, np. literą A i barwą brązową oznacza się pochłaniacze organicznych par i gazów o temperaturze wrzenia powyżej 65 °C, literą K i barwą zieloną oznacza się pochłaniacze amoniaku i jego organicznych pochodnych. O rodzajach pochłanianych substancji informuje producent. Dodatkowo jest określana klasa ochronna 1, 2 lub 3 (pochłaniacze pojemności sorpcyjnej niskiej, średniej lub wysokiej, przeznaczone do oczyszczania powietrza zawierającego gazy lub pary w ilościach, odpowiednio do 0,1%, do 0,5% i do 1% obj.)[24].

Sprzęt izolujący

Autonomiczny aparat oddechowy chroni strażaka przed trującymi produktami spalania, deficytem tlenu i wysoką temperaturą
Pracownicy wieży wiertniczej ćwiczą użycie aparatów ucieczkowych na wypadek skażenia siarkowodorem

Pracownik stosujący izolujący sprzęt ochrony układu oddechowego korzysta z powietrza dostarczanego spoza strefy skażenia. W urządzeniach stacjonarnych powietrze oddechowe jest dostarczane wężami – stacjonarny lub autonomiczny (np. z odległej stacjonarnej sprężarki do maski, półmaski lub ustnika), a w urządzeniach autonomicznych aparaty są wyposażone we własne źródło powietrza lub tlenu (butlę ciśnieniową z powietrzem lub butle ze sprężonym tlenem, ciekłym tlenem lub tlenem chemicznie związanym)[25].

Warunki użytkowania

Dla niektórych rodzajów sprzętu są nakładane limity czasowe, związane np. z chłonnością sorbentu w pochłaniaczach[30] lub zapas powietrza w autonomicznym sprzęcie izolującym. Dopuszczalny czas użytkowania uzależnia się też od rodzaju czynności zawodowych określanych rodzajem pracy. Wyróżnia się typy sprzętu przeznaczonego do wykonywania:

  • lekkiej pracy (możliwość stosowania przez 8-godzinny dzień pracy),
  • ciężkiej pracy (stosowanie przez nie więcej niż 2 godziny ciągłej pracy).

Sprzęt oczyszczający oraz izolujący jest też dostępny wersjach ucieczkowych, spełniających wymagania specyficzne dla warunków ewakuacji (odpowiednie parametry ochronne i użytkowe).

Sprawność sprzętu musi być regularnie kontrolowana, a wyniki kontroli zapisywane w kartach kontroli urządzenia. Doraźna organoleptyczna kontrola przez użytkownika nie jest miarodajna – nie jest wskazane np. uznawanie braku zapachu wdychanego powietrza za dowód aktywności pochłaniacza (zob. Klasyfikacja bezpieczeństwa zapachowego))[31].

Użytkownicy powinni być przeszkoleni w zakresie użytkowania sprzętu. Zaleca się, aby podlegali obowiązkowym, specjalistycznym badaniom lekarskim, minimum co rok dla pracowników w wieku powyżej 45 lat, co 2 lata dla pracowników w wieku 35–45 lat i co 3 lata dla pracowników młodszych[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d Sprzęt ochrony układu oddechowego; Informacje ogólne. [w:] Strona internetowa Centralnego Instytutu Ochrony Pracy (CIOP, Państwowy Instytut Badawczy) [on-line]. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  2. ↑ Komputerowy System Integracji Dowolnych Baz Danych SINDBAD. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  3. ↑ Dyrektywa Rady z dnia 21 grudnia 1989 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw Państw Członkowskich odnoszących się do wyposażenia ochrony osobistej (89/686/EWG). eur-lex.europa.eu. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  4. ↑ Dyrektywa środki ochrony indywidualnej. [w:] Broszura opracowana przez Ministerstwo Gospodarki i Polskie Centrum Badań i Certyfikacji SA, ISBN 978-83-62782-09-3 [on-line]. www.mg.gov.pl, 2010. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-27)]. (pol.).
  5. ↑ Dyrektywa PPE Środki Ochrony Osobistej 89/686/EWG. www.mg.gov.pl. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-06-20)]. (pol.).
  6. ↑ Danuta Koradecka: Zasady kształtowania warunków pracy według uregulowań konwencji MOP i Dyrektyw WE. [w:] BEZPIECZEŃSTWO PRACY nauka i praktyka 11/2000, str. 1-5 [on-line]. CIOP. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  7. ↑ W. Leszczyński: Stan wdrożenia do prawa polskiego dyrektyw Wspólnot Europejskich dotyczących bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. [w:] BEZPIECZEŃSTWO PRACY nauka i praktyka 6/2002, str. 4-8 [on-line]. CIOP. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  8. ↑ Wynik wyszukiwania dla hasła "czynniki szkodliwe dla zdrowia". [w:] Internetowy System Aktów Prawnych [on-line]. isap.sejm.gov.pl. [dostęp 2012-05-25]. (pol.).
  9. ↑ a b Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy; Dz.U. z 1997 r. nr 129, poz. 844
  10. ↑ Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21 grudnia 2005r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej Dz.U. z 2005 r. nr 259, poz. 2173
  11. ↑ Dyrektywa 89/686 i związane z nią normy PN-EN. www.pkn.pl/var/resources. [dostęp 2012-05-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-04-04)]. (pol.).
  12. ↑ Edward James Sinkule: Automated breathing and metabolic simulator (ABMS) evaluation of N95 respirator use with surgical masks. Pittsburgh: 2013, s. Centers for Disease Control and Prevention. [dostęp 2020-10-07]. (ang.).
  13. ↑ R.J.R.J. Roberge R.J.R.J. i inni, Evaluation of N95 respirator use with a surgical mask cover: effects on breathing resistance and inhaled carbon dioxide, „The Annals of Occupational Hygiene”, 57 (3), Oxford University Press, 2013, s. 384-398, DOI: 10.1093/annhyg/mes068, ISSN 0003-4878, PMID: 23108786  (ang.).
  14. ↑ R.J.R.J. Roberge R.J.R.J. i inni, Physiological Impact of the N95 Filtering Facepiece Respirator on Healthcare Workers, „Respiratory Care”, 55 (5), Daedalus Enterprises, Inc., 2010, s. 569-577, ISSN 0020-1324, PMID: 20420727  (ang.).
  15. ↑ Carmen L.C.L. Smith Carmen L.C.L., Jane L. Whitelaw & BrianJ.L.W.& B. Davies Jane L. Whitelaw & BrianJ.L.W.& B., Carbon dioxide rebreathing in respiratory protective devices: influence of speech and work rate in full-face masks, „Ergonomics”, 56 (5), Taylor & Francis, 2013, s. 781-790, DOI: 10.1080/00140139.2013.777128, ISSN 0014-0139, PMID: 23514282  (ang.).
  16. ↑ Gunner O.G.O. Dahlbäck Gunner O.G.O., Lars-GoranL.G. Fallhagen Lars-GoranL.G., A Novel Method for Measuring Dead Space in Respiratory Protective Equipment, „The Journal of the International Society for Respiratory Protection”, 5 (1), The Edgewood Press, Inc, 1987, s. 12-17, ISSN 0892-6298  (ang.).
  17. ↑ Shlomo Givoni, Yuval Heled, Boaz TadmorS.G., Y.H., B.T. Shai Luria Shlomo Givoni, Yuval Heled, Boaz TadmorS.G., Y.H., B.T., AlexandraA. Khanin AlexandraA., YoramY. Epstein YoramY., Evaluation of CO2 Accumulation in Respiratory Protective Devices, „Military Medicine”, 169 (2), Oxford University Press, 2004, s. 121-124, DOI: 10.7205/MILMED.169.2.121, ISSN 0026-4075, PMID: 15040632  (ang.).
  18. ↑ Анна Попова: Norma higieniczna GN 2.2.5.3532-18 Maksymalne dopuszczalne stężenia (ПДКрз) substancji szkodliwych w powietrzu strefy roboczej [ГН 2.2.5.3532-18 Предельно допустимые концентрации (ПДК) вредных веществ в воздухе рабочей зоны]. Federalna Agencja Ochrony Praw Konsumentów (Роспотребнадзор), 2018. [dostęp 2020-10-07]. (ros.).
  19. ↑ E.C.H.E.C.H. Lim E.C.H.E.C.H. i inni, Headaches and the N95 face-mask amongst healthcare providers, „Acta Neurologica Scandinavica”, 113 (3), John Wiley & Sons, 2006, s. 199-202, DOI: 10.1111/j.1600-0404.2005.00560.x, ISSN 0001-6314  (ang.).
  20. ↑ Chris C.I.Ch.C.I. Foo Chris C.I.Ch.C.I. i inni, Adverse skin reactions to personal protective equipment against severe acute respiratory syndrome – a descriptive study in Singapore, „Contact Dermatitis”, 55 (5), John Wiley & Sons, 2006, s. 291–294, DOI: 10.1111/j.1600-0536.2006.00953.x, ISSN 0105-1873  (ang.).
  21. ↑ Selecting RPE suited to the wearer, task and environment - Suitability factors. W: Respiratory protective equipment at work. A practical guide. Norwich: Crown, 2013, s. 18, seria: Health and safety guidance (HSG), 4 edition. ISBN 978-0-7176-6454-2. [dostęp 2020-10-11]. (ang.).
  22. ↑ S.N. Tannahill et al. Workplace protection factors of HSE approved negative pressure full-facepiece respirators during asbestos stripping: Preliminary findings. „The Annals of Occupational Hygiene”. 34 (6), s. 547-552. British Occupational Hygiene Society (BOHS). DOI: 10.1093/annhyg/34.6.547. ISSN 0003-4878. (ang.). 
  23. ↑ PN-EN 133:2005 ; Sprzęt ochrony układu oddechowego -- Klasyfikacja. PKN, 2005. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  24. ↑ a b Sprzęt oczyszczający. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  25. ↑ a b Sprzęt izolujący. www.ciop.pl. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  26. ↑ PN-EN 134:2001, Sprzęt ochrony układu oddechowego - Nazwy części składowych. PKN. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  27. ↑ Wyniki wyszukiwania dla Sprzęt ochrony układu oddechowego. PKN. [dostęp 2012-05-26]. (pol.).
  28. ↑ PN-EN 14387+A1:2010 Sprzęt ochrony układu oddechowego - Pochłaniacz(-e) i filtropochłaniacz(-e) -Wymagania, badanie, znakowanie. [w:] Sklep PKN [on-line]. PKN. [dostęp 2012-05-26].
  29. ↑ Respirator Standard Photos. [w:] Prezentacja ppt [on-line]. www.osha.gov. [dostęp 2012-05-26]. (ang.).
  30. ↑ ValeryV. Kaptsov ValeryV., AlexanderA. Chirkin AlexanderA., Wymiana filtrów w maskach przeciwgazowych (wykład) [online], 2020 [dostęp 2021-02-19]  (ros.).
  31. ↑ Krystyna Ślebioda. Metodyka kontroli środków ochrony indywidualnej. Sprzęt pochłaniający ochrony układu oddechowego cz. II. „Inspektor pracy”, 2003. Główny Inspektorat Pracy. (pol.). 

Linki zewnętrzne

Podręczniki (dostępne bezpłatnie)

  • Nancy Bollinger, Robert Schutz et al. NIOSH Guide to Industrial Respiratory Protection. — NIOSH. — Cincinnati, Ohio: DHHS (NIOSH) Publication No. 87-116, 1987. — 305 s. (Dokument w języku angielskim). Dokument jest rozliczany w języku rosyjskim: PDF Wiki.
  • Linda Rosenstock et al. TB Respiratory Protection Program In Health Care Facilities. Administrator's Guide. — DHHS (NIOSH) Publication No. 99-143. — Cincinnati, Ohio, 1999. — 120 s. (Dokument w języku angielskim). Dokument jest rozliczany w języku rosyjskim: PDF Wiki.
  • Nancy Bollinger et al. NIOSH Respirator Selection Logic. — DHHS (NIOSH) Publication No. 2005-100. — Cincinnati, Ohio, 2004. — 39 s. (Dokument w języku angielskim). Dokument jest rozliczany w języku rosyjskim: PDF Wiki.
  • Respiratory protective equipment at work. A practical guide. 4 ed. — HSE (UK). — Norwich: Crown, 2013. — 59 s. — ISBN 978-0-7176-6454-2. (w języku angielskim).
  • Jaime Lara, Mireille Vennes. Guide pratique de protection respiratoire. — Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité du travail (IRSST). — Montréal (Canada), 2002. — 56 s. — ISBN 2-550-37465-7 (Dokument w języku francuskim).
  • M. Guimon. Les appareils de protection respiratoire. Choix et utilisation. 2 edition. - L’Institut national de recherche et de sécurité (INRS), ED 6106. - Paris, 2017. - 68 s. - ISBN 978-2-7389-2303-5 (Dokument w języku francuskim).
  • BGR/GUV-R 190 Benutzung von Atemschutzgeraten. — Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung e.V. (DGUV), Medienproduktion. — Berlin (BRD), 2011. — 174 s. (Dokument w języku niemieckim).
  • Guida alla scelta e all’uso degli apparecchi di protezione delle vie respiratorie - Sabbatini Consulting Publication (www.sabbatiniconsulting.com). - Via Orfeo Tamburi. - 64 s. (Dokument w języku włoskim).
  • Un outil d’aide a la prise de decision pour choisir une protection respiratoire contre les bioaerosols — Institut de recherche Robert-Sauvé en santé et en sécurité du travail (IRSST). — Montréal (Canada) (Dokument w języku francuskim).

Wymiana filtrów do masek przeciwgazowych

  • Occupational Safety and Health Administration (2019). "Respirator Change Schedules (Respiratory Protection eTool)". www.osha.gov. 200 Constitution Ave NW Washington, DC 20210. Retrieved 2019-12-08 (Dokument w języku angielskim).
  • David S. DeCamp, Joseph Costantino, Jon E. Black (November 2004). Estimating Organic Vapor Cartridge Service Life. Kennedy Circle Brooks City-Base: Air Force Institute for Operational Health Risk Analysis Directorate. p. 53. Retrieved 9 November 2019.
  • Integration of Sensor Technologies into Respirator Vapor Cartridges as End-of-Service-Life Indicators: Literature and Manufacturer's Review and Research Roadmap.. oai.dtic.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)]. — US Naval Research Laboratory. — Washington, DC, 2005. — 37 p. (Dokument w języku angielskim).
  • George Favas End of Service Life Indicator (ESLI) for Respirator Cartridges. Part I: Literature Review. dtic.mil. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-05-02)]. Human Protection & Performance Division Defence Science and Technology Organisation, 506 Lorimer St Fishermans Bend, Victoria 3207 Australia, DSTO Defence Science and Technology Organisation (2005)]. (Dokument w języku angielskim).
  • EN 529:2005 Respiratory protective devices — Recommendations for selection, use, care and maintenance — Guidance document
  • PN-EN 529:2009. sklep.pkn.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-29)]. Sprzęt ochrony układu oddechowego -- Zalecenia dotyczące doboru, użycia, obsługi i konserwacji -- Przewodnik
  • OSHA Standard 29 Code of Federal Register 1910.134 Respiratory Protection. (Dokument w języku angielskim). Dokument jest rozliczany w języku rosyjskim: PDF Wiki.
  • PN-EN 529:2009P, Sprzęt ochrony układu oddechowego – Zalecenia dotyczące doboru, użycia, obsługi i konserwacji – Przewodnik. enormy.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-10-20)]. na enormy.pl
  • Przykład szkolenia w zakresie użytkowania strażackiego autonomicznego sprzętu izolującego (SCBA Confidence Course, www.youtube.com)
  • Dyrektywa - Środki Ochrony Indywidualnej - strona Ministerstwa Rozwoju