Skrętnik
 Streptocarpus parviflorus | |||
| Systematyka[1][2] | |||
| Domena | eukarionty | ||
|---|---|---|---|
| Królestwo | rośliny | ||
| Podkrólestwo | |||
| Nadgromada | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Nadklasa | okrytonasienne | ||
| Klasa | Magnoliopsida | ||
| Nadrząd | astropodobne | ||
| Rząd | jasnotowce | ||
| Rodzina | ostrojowate | ||
| Rodzaj | skrętnik | ||
| Nazwa systematyczna | |||
| Streptocarpus Lindl.[3] Bot. Reg. t. 1173. 1 Sep 1828 | |||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Streptocarpus rexii (Bowie ex W. J. Hooker) Lindl. | |||
| |||
| |||
Skrętnik (Streptocarpus) – rodzaj roślin zielnych z rodziny ostrojowatych. Blisko spokrewniony z powszechnie w Polsce znanym rodzajem sępolia, którego kultywary są uprawiane jako ozdobne rośliny doniczkowe. Wyróżnionych zostało około 155 gatunków występujących w południowej i południowo-wschodniej Afryce oraz na Madagaskarze. Jest też kilka gatunków z Azji Południowo-Wschodniej, jednak ich przynależność taksonomiczna jest dyskusyjna[4]. Skrętniki rosną zarówno jako epifity jak i na skałach, zboczach wzgórz i w ściółce leśnej, wszędzie tam gdzie zdołają wykiełkować ich nasiona.
Morfologia
Liście mogą być owalne i długie, wyrastające bezpośrednio z bezłodygowej rozety jako liście odziomkowe (w podrodzaju Streptocarpus) lub krótsze, owalne lub okrągłe, osadzone na wiotkich lub płożących się łodygach (w podrodzaju Streptocarpella)[5]. Niektóre z gatunków nie wytwarzają w ogóle liści, a jedynie jeden rozrośnięty liścień, który żywi roślinę aż do wydania przez nią owoców, po czym cała roślina zamiera[5]. Są to gatunki monokarpiczne, natomiast gatunki posiadające liście są z reguły polikarpicznymi bylinami[6]. Kwiaty są pojedyncze, kielichowate, z płatkami zrośniętymi u nasady w rurkę. Wyrastają po jednym lub kilka na cienkich, bezlistnych pędach. U gatunków wytwarzających stały liścień liczba kwiatów na jednym kwiatostanie jest znacznie większa. Kwiaty są najczęściej fioletowego, niebieskiego lub białego koloru, choć zdarzają się również czerwone czy różowe, a hodowcy uzyskali wiele różnych odmian i hybryd wielokolorowych. Owoce formują się w formie skręconych torebek nasiennych, od czego wzięła się zarówno łacińska i polska nazwa tych roślin[7].
Zastosowanie
Rośliny ozdobne. Chociaż w Polsce nie są tak popularne jak spokrewnione z nimi sępolie, to jednak w Europie cieszą się sporym zainteresowaniem hodowców, którzy począwszy od XIX wieku z wyselekcjonowanych gatunków uzyskali wiele odmian i kultywarów[7]. W cieplejszym klimacie gatunki z podrodzaju Streptocarpella są wykorzystywane jako ściółka, a w domach jako rośliny wiszące[5].
Systematyka
- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG III z 2009)
Należy do rodziny ostrojowatych (Gesneriaceae) Dumort., która jest kladem w obrębie rzędu jasnotowców (Lamiales) Bromhead z grupy astrowych spośród roślin okrytonasiennych[2].
- Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe (Lamiidae Takht. ex Reveal), nadrząd Lamianae Takht., rząd jasnotowce (Lamiales Bromhead ), rodzina ostrojowate (Gesneriaceae Dumort.), plemię Streptocarpeae Fritsch in Engl. & Prantl, rodzaj Streptocarpus Lindl[8].
- Gatunki[4]
Podrodzaj Streptocarpus:
|
|
|
|
Podrodzaj Streptocarpella:
|
|
|
Przypisy
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2012-01-13] (ang.).
- ↑ The International Plant Names Index. [dostęp 2012-01=14].
- ↑ a b Ronald Myhr: The Gesneriad Reference Web. [dostęp 2012-01-15]. (ang.).
- ↑ a b c d Zoja Litwin: Kwiaty doniczkowe. [dostęp 2012-01-15]. (pol.).
- ↑ Ronald Myhr: The Gesneriad Reference Web. [dostęp 2012-01-15]. (ang.).
- ↑ a b Miejski Ogród Botaniczny Zabrze. [dostęp 2012-01-15]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-29)]. (pol.).
- ↑ Reveal James L. System of Classification. PBIO 250 Lecture Notes: Plant Taxonomy. Department of Plant Biology, University of Maryland, 1999 Systematyka rodzaju Saintpaulia według Reveala
