Pelike
 | Zobacz multimedia związane z tematem: Pelike |
Pelike (gr. πελίκη, lm πελίκαι pelikai) – waza będąca swoistą odmianą amfory, która weszła w użycie pod koniec VI w. p.n.e. i jako forma przetrwała do końca istnienia greckiej ceramiki malowanej. Zasadniczo służyła do przechowywania płynów[1], lecz nierzadko również jako urna pogrzebowa.
Pelike wyróżnia się stosunkowo szeroką podstawą i workowatym korpusem o podwyższonym, zaokrąglonym brzuścu, z reguły przechodzącym łagodnie w skróconą, szeroką szyję z płaskim i dość szerokim wylewem; opatrzona jest dwoma pionowymi, niewysokimi imadłami. Zazwyczaj nie ma pokrywy (z wyjątkiem naczyń używanych jako urny). Z ikonografii czytelnie wynika, że z naczynia tego korzystano na sympozjonach.
Nie jest to oryginalna i poprawna nazwa tej wazy (greckie słowo oznacza faktycznie czarkę lub pucharek). W inskrypcjach bywa ona określana jako stamnos (co jednak w nauce przeniesiono na inny kształt starogreckiego naczynia). Nazwę zapożyczono od autorów starożytnych, u których odnosi się ona do różnych typów naczyń (np. kyliksu, lekanis), została jednak przyjęta przez wczesnych badaczy starożytności i jest konsekwentnie używana dotychczas.
Pelike pojawia się w Atenach w ostatniej ćwierci VI wieku p.n.e., w początkach stosowania techniki czerwonofigurowej w ceramice przez tzw. grupę pionierów i prawdopodobnie jest ich tworem. Stanowi formę typową dla tego okresu zdobnictwa, choć istnieją też pelikai dekorowane czarnofigurowo. Mimo podobieństwa do amfory typu C, w odróżnieniu od niej charakteryzuje się szeroką, stabilną stopką. W późniejszym czasie (zwłaszcza w IV w. p.n.e.) pierwotna jej forma ulega przekształceniu, m.in. poprzez wysmuklenie korpusu i wydłużenie imadeł wraz z rozszerzeniem wylewu; niektóre wazy cechuje wyraźnie wyodrębniona szyja. W IV stuleciu p.n.e. jest naczyniem typowym dla stylu kerczeńskiego[2] i należy do form z upodobaniem stosowanych w ceramice południowoitalskiej (apulskiej i kampańskiej); w wersji o pomniejszonej typowa jest dla ceramiki w stylu Gnathia.
Dane wykopaliskowe wyraźnie świadczą, iż pelike stanowiły część inwentarza grobowego. Wiadomo, że od ok. 450 r. p.n.e. były wykorzystywane jako urny na prochy zmarłego – w tej funkcji nie zdobiono ich jednak, a jedynie pokrywano czarnym pokostem i zaopatrywano w pokrywę.
-
Czarnofigurowa pelike z końca VI w. p.n.e. -
Pelike-urna pogrzebowa (ok. 430 p.n.e.) -
Apulska pelike ze schyłku IV w. p.n.e. -
Mała pelike w stylu Gnathia (IV w. p.n.e.)
Przypisy
- ↑ Przede wszystkim oliwy, jako ceramiczna pochodna skórzanego bukłaka, na co wskazywałby jej charakterystyczny kształt (John Boardman: Athenian red figure vases. The classical period. London: Thames & Hudson, 1989, s. 239).
- ↑ Jak np. pelike Malarza Amazonki z Muzeum Narodowego w Warszawie (M.L. Bernhard: Warszawska waza stylu kerczeńskiego. „Meander” T. XX (1965), s. 247-253).
Bibliografia
- Maria Ludwika Bernhard: Greckie malarstwo wazowe. Wrocław 1966, s. 16
- Robert M. Cook: Greek Painted Pottery. London-New York 1997, s. 213
- Martin Robertson: The Art of Vase-Painting in Classical Athens. Cambridge 1992, s. 33
- p
- d
- e
Ceramika starożytnej Grecji
| Naczynia na wino | |
|---|---|
| Naczynia na wodę | |
| Naczynia do mieszania |
|
| Do gotowania |
|
| Zastawa stołowa | |
| Na wonności, substancje oleiste; weselne |
|
| Ceramika rytualna | |
| Przechowywanie i inne | |
| Inne | |
| Techniki |
|
| Malarstwo wazowe |
|
Encyklopedie internetowe (rodzaj ceramiki w starożytnej Grecji):
- Britannica: art/pelike
- NE.se: pelike
- DSDE: pelike
