Opactwo Benedyktynek w Staniątkach
nr rej. A-8 [A-251/M] z 04 kwietnia 1968[1] | |||
Kościół św. Wojciecha i klasztor | |||
Państwo | Polska | ||
---|---|---|---|
Województwo | |||
Miejscowość | Staniątki | ||
Kościół | |||
Rodzaj klasztoru | opactwo | ||
Właściciel | benedyktynki | ||
Prowincja | |||
Ksieni | matka Stefania Polkowska OSB | ||
Klauzura | tak | ||
Typ zakonu | żeński | ||
Liczba zakonnic | 14 (2016)[2] | ||
Obiekty sakralne | |||
Kościół | Najświętszej Maryi Panny | ||
Fundator | |||
Data budowy | I poł. XIII w. | ||
Położenie na mapie gminy Niepołomice | |||
Położenie na mapie Polski | |||
Położenie na mapie województwa małopolskiego | |||
Położenie na mapie powiatu wielickiego | |||
50°00′31″N 20°11′38″E/50,008611 20,193889 | |||
| |||
Strona internetowa |
Opactwo Benedyktynek – kościół św. Wojciecha oraz najstarszy polski klasztor mniszek benedyktynek, znajdujące się w Staniątkach, w gminie Niepołomice województwa małopolskiego.
Historia
Według tradycji ufundowany w 1228 roku przez Klemensa z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonę Racławę, których córka Wisenna została pierwszą ksienią klasztoru. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Pierwotne drewniane i kamienne zabudowania zostały w większości zniszczone podczas pożaru w 1530 r.[3] Spłonęła wtedy również cała biblioteka. Odbudowany w latach 1619–1649 staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej[4], klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej[5].
W 1648 roku opactwo założyło w Krakowie klasztor św. Scholastyki. Zakonnice podjęły jednak próbę uniezależnienia się od opactwa macierzystego, o co spór toczył się w latach 1657–1663. Zakończył się on powrotem krakowskich mniszek do Staniątek i kasacją domu w 1782 r.[6]
Klasztor uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII w. ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt (na żądanie cesarza Józefa II otwarto w 1784 r. rządową szkołę dla panien i szkółkę dla dzieci wiejskich[4]). Szkoły rozwinęły się w XIX w., a w 1923 r. dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówki zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 r. W latach 1954–1956 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni[5]. W latach 1945-74 istniał przeorat klasztoru w Łazach.
Opactwo należy do polskiej Kongregacji Benedyktynek pw. Niepokalanego Poczęcia najświętszej Maryi Panny.
W 2016 roku w opactwie obchodzono 800-lecie fundacji klasztoru.
Budowla kościoła
Świątynia była wznoszona w dwóch akcjach budowlanych. Konsekracja wzniesionego w pierwszym etapie prezbiterium nastąpiła w 1238 roku[7], zaś korpus halowy został dostawiony w II poł. XIII w. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Budowniczowie są znani z imienia – Wierzbięta i Jaśko, co było rzadkością w tym okresie. Konstrukcja o krótkiej, trójprzęsłowej nawie z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII w. przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej, zwanej Smętną Dobrodziejką ze Staniątek pochodzący z XVI w.; klasztor posiada też muzeum[8] i bibliotekę[9], a w nich bogate zbiory sprzętów liturgicznych, ksiąg (w tym starych druków), rękopisów (też muzycznych) oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII w.)[4].
Klasztor został uszkodzony podczas działań wojennych w listopadzie 1914 r. – pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.
W maju 2020 opactwo zostało wpisane na listę Pomników historii[10].
Inne informacje
W przyklasztornych stawach siostry prowadzą hodowlę karpia[11].
Galeria
- Wnętrze kościoła
- Ogród
- Cmentarz
- Dziedziniec
- Dzwonnica
- Zabudowania
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2024 .
- ↑ Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ Osiem stuleci w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ a b c Według tablic informacyjnych w klasztorze
- ↑ a b Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha. [dostęp 2010-07-05]. (pol.).
- ↑ Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek). [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
- ↑ Pielesz M., Opactwo benedyktynek w Staniątkach, Kraków 2011, s. 100.
- ↑ Muzeum. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach. [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Biblioteka. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
- ↑ Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek [online], nid.pl [dostęp 2020-05-24] .
- ↑ Pitoń Angelika: W kolejce po ekologicznie hodowane karpie od benedyktynek ze Staniątek. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2022-12-16].
Linki zewnętrzne
- Strona internetowa opactwa
- Strona klasztoru na portalu Facebook
- Archiwalne publikacje związane ze Staniątkami w bibliotece Polona
- p
- d
- e
- Miejsca działalności benedyktynów i benedyktynek w Polsce współcześnie i w przeszłości
Opactwa i klasztory funkcjonujące współcześnie |
| ||||
---|---|---|---|---|---|
Opactwa i klasztory niefunkcjonujące współcześnie |
|