Nina Niovilla

Nina Niovilla
Ilustracja
Prawdziwe imię i nazwisko

Antonina Elżbieta Petrykiewicz

Data i miejsce urodzenia

1874
Lwów

Data i miejsce śmierci

1966
Paryż

Zawód

reżyserka, scenarzystka, tłumaczka

Multimedia w Wikimedia Commons

Nina Niovilla, właśc. Antonina Elżbieta Petrykiewicz, pseud. Nina von Petry (ur. 1874 we Lwowie, zm. 1966 w Paryżu) – polska reżyserka, scenarzystka, aktorka, tłumaczka i pedagożka. Pierwsza Polka, która została reżyserką filmową i jedyna polska reżyserka ery niemego kina.

Życiorys

Urodziła się w 1874 roku we Lwowie[1] jako Antonina Elżbieta Petrykiewicz[2]. W okresie I wojny światowej utrzymywała się jako śpiewaczka i aktorka w Warszawie i Berlinie[1].

Niovilla była pierwszą Polką, która została reżyserką filmową i jednocześnie jedyną polską reżyserką niemego kina[2][3]. W tej roli zadebiutowała w 1918 roku w Berlinie, gdzie jeszcze pod pseudonimem Nina von Petry wyreżyserowała film Die Heiratsannonce[2]. Jej pierwszym obrazem po przyjeździe do Polski[2] była Tamara, znana także pod nazwą Obrońcy Lwowa (1919)[2][3]. Film, któremu za tło posłużyła historia walk o Lwów, wpisał się w popularny w tym okresie nurt kina patriotycznego[3]. Tak jak i w przypadku kolejnych obrazów, które wyreżyserowała, Niovilla sama napisała scenariusz do Tamary[1][2].

Jej drugim polskim filmem był melodramat Czaty – adaptacja ballady Adama Mickiewicza[2] o podejrzliwym wobec swojej żony wojewodzie. Premiera odbyła się 20 listopada 1920 roku[4], sprzedano także prawa do wyświetlania filmu za zachodnią granicą[5]. W tym samym okresie Niovilla występowała także jako aktorka w kabarecie Qui Pro Quo[2]. W kolejnym obrazie, który wyreżyserowała – Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza (1921) – powróciła do konwencji kina patriotycznego[2]. W swoim ostatnim ukończonym filmie, melodramacie Młodość zwycięża(inne języki) (1923), łączyła role reżyserki, scenarzystki i producentki[2][6]. Żaden z jej filmów nie zachował się do współczesności[7]. W 1926 roku prasa donosiła, że Niovilla miała objąć reżyserię obrazu W szponach szakali, na podstawie scenariusza Kazimierza Krzyżanowskiego[8][9].

W 1926 roku Niovilla została jednym z pierwszym międzynarodowych delegatów ZAIKS-u, gdy wraz z Kazimierzem Wroczyńskim, Janem Stanisławem Marem, Stanisławem Ossorya-Brochockim i Gustawem Beylinem reprezentowała organizację podczas XXXV Kongresu ALAI[10].

Reklama filmu Młodość zwycięża w magazynie „Film Polski” nr 4/5, 1923.

Pod koniec lat dwudziestych wystąpiła w rolach teatralnych i filmowych u Danny’ego Kadena (Niebezpieczny pocałunek), Edwarda Puchalskiego (Ludzie dzisiejsi) oraz Adama Augustynowicza i Ryszarda Biske (9.25. Przygoda jednej nocy)[2]. Uczyła także warsztatu aktorskiego. Już w 1919 roku założyła Warszawską Szkołę Gry Sceniczno-Filmowej[1][2], w której kształcił się m.in. Aleksander Żabczyński[11]. Później otworzyła filie szkoły w Poznaniu, Wilnie, Lwowie i Krakowie[2][7].

Poza pracą filmową i pedagogiczną, zajmowała się również tłumaczeniem sztuk teatralnych z języka angielskiego i francuskiego, które wystawiano m.in. w Teatrze Polskim i Teatrze Narodowym w Warszawie, w Teatrze Nowym im. Heleny Modrzejewskiej w Poznaniu oraz we lwowskim Teatrze Rozmaitości[12]. Pełniła także rolę redaktorki w prasie filmowej, m.in. w periodykach „Sztuka i Film” i „Rewia Filmowa”[2].

W 1946 roku wyjechała do córki do Paryża. Tam w 1966 roku zmarła[1]. Została pochowana na Cimetière des Batignolles[13].

Twórczość

Filmy

  • 1918: Die Heiratsannonce – reżyseria[2]
  • 1919: Tamara (także: Obrońcy Lwowa)[3] – scenariusz i reżyseria
  • 1920: Czaty[1] – scenariusz i reżyseria
  • 1921: Idziem do ciebie, Polsko, matko nasza[1] – scenariusz i reżyseria
  • 1921: Z dni grozy – scenariusz i reżyseria[1]
  • 1923: Młodość zwycięża(inne języki)[a] – scenariusz i reżyseria
  • 1929: 9:25. Przygoda jednej nocy reż. Adam Augustynowicz i Ryszard Biske[15].

Tłumaczenia

sztuki

powieści

Uwagi

  1. ↑ U Włodka[1], Tomasika[7], w bazie FilmPolski.pl[6] i w prasie z epoki[14] film pojawia się pod nazwą Młodość zwycięża, zaś u Stachówny widnieje tytuł Miłość zwycięża[2].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i RomanR. Włodek RomanR., Niovilla, Nina, [w:] TadeuszT. Lubelski (red.), Encyklopedia kina, wyd. 2., poszerzone, Kraków: Biały Kruk, 2010, s. 697–698, ISBN 978-83-7553-100-8 .
  2. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p GrażynaG. Stachówna GrażynaG., A Wormwood Wreath: Polish Women's Cinema, [w:] JaninaJ. Falkowska, MarekM. Haltof (red.), The New Polish Cinema, Flicks Books, 2003, s. 99, ISBN 1-86236-002-2 .
  3. ↑ a b c d MarekM. Haltof MarekM., Polish Cinema: A History, wyd. drugie, zaktualizowane, Oxford: Berghahn Books, 2019, s. 22–23, ISBN 978-1-78533-973-8 .
  4. ↑ Czaty [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20]  (pol.).
  5. ↑ Kronika kinematograficzna, „Kinema”, 2 (2), 8 stycznia 1921, s. 7 .
  6. ↑ a b Młodość zwycięża [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20]  (pol.).
  7. ↑ a b c KrzysztofK. Tomasik KrzysztofK., Polskie reżyserki filmowe 1919-2002, „Kultura i Historia”, 6, 2004, ISSN 1642-9826 [dostęp 2020-10-20] .
  8. ↑ Wielki nowy film produkcji krajowej, „Nasz Przegląd”, 4 (221), 11 sierpnia 1926, s. 7 .
  9. ↑ HalinaH. Jordanówna HalinaH., Nowy film polski: „W szponach szakali”, „Przegląd artystyczny”, II (3), 3 października 1926, s. 6 .
  10. ↑ Stowarzyszenie AutorówS.A. ZAiKS Stowarzyszenie AutorówS.A., Zagadnienia omawiane podczas spotkania Poniedziałki pod Królami w dniu 09.01.2017 [online], Stowarzyszenie Autorów ZAiKS, 2017 [dostęp 2020-10-16]  (pol.).
  11. ↑ Aleksander Żabczyński [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-20]  (pol.).
  12. ↑ a b c d e Nina Niovilla, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby). [dostęp 2020-10-16] .
  13. ↑ cimetière des BATIGNOLLES - Cimetières de France et d'ailleurs [online], www.landrucimetieres.fr [dostęp 2020-10-20] .
  14. ↑ ,,Młodość zwycięża", „Ekran i Scena: Tygodnik artystyczno-literacki dla spraw filmu i teatru”, 5 (12/13), 6 maja 1923, s. 5 .
  15. ↑ 9:25. Przygoda jednej nocy (1929) - IMDb. [dostęp 2020-11-11].
  16. ↑ Nieuchwytny, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2020-11-11] .
  17. ↑ Koniec pani Cheyney [online], FilmPolski [dostęp 2020-10-18]  (pol.).
  18. ↑ Niebieski lis, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2020-11-11] .
  19. ↑ Burza w domu panien, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (przedstawienia). [dostęp 2020-11-11] .
  20. ↑ Yang i Yin [online], katalogi.bn.org.pl [dostęp 2020-10-18]  (ang.).
  • ISNI: 0000000112164393
  • VIAF: 163339676
  • PLWABN: 9810687715805606
  • NUKAT: n2009127946