Ludobójstwo kulturowe

Ludobójstwo kulturowe; ludobójstwo etniczne[1], etnocyd[2] (ang. ethnocide) – planowe[3] niszczenie odrębności kulturowej i etnicznej (narodowej) grupy. Ma na celu rozbicie struktury społecznej i rodzinnej[4], a także zmuszenie ludzi do porzucenia własnej kultury[3] (wierzeń, języka, sztuki) i sposobu życia oraz przyjęcia innej tożsamości. Zachodzi najczęściej w sytuacji konfliktu między grupami[5], gdzie grupa dominująca (reprezentowana np. przez władze państwowe[3]) uniemożliwia rozwój kulturowy słabszej grupy i łamie prawa człowieka w imię interesów politycznych, ideologicznych bądź ekonomicznych. Działania te prowadzą do zaniku grupy etnicznej i asymilacji jej członków przez społeczeństwo dominujące. Arjun Appadurai uważa, że ludobójstwo kulturowe jest konsekwencją dążenia narodu do "czystości etnicznej"[6]. Ludobójstwo kulturowe jest potępiane przez UNESCO[1]. Według deklaracji kończącej konferencję ekspertów do spraw rozwoju etnicznego i etnocydu zorganizowanej pod auspicjami UNESCO (San José, Kostaryka, grudnia 1981), polega ono na tym, że grupa etniczna jest pozbawiona prawa do korzystania, rozwijania i przekazywania własnej kultury i własnego języka, niezależnie od tego, czy to zbiorowo, czy indywidualnie[7]. Co więcej, eksperci w pkt 1. deklaracji przyjęli, że stanowi ono naruszenie prawa międzynarodowego równoważnego ludobójstwu, które zostało potępione przez Konwencję Narodów Zjednoczonych o zapobieganiu i karaniu zbrodni ludobójstwa z 1948 r. Należy zwrócić jednak uwagę, że konferencja w San José dotyczyła ludów indiańskich Ameryki Łacińskiej, a uczestniczyli w niej w zdecydowanej większości eksperci z Ameryki Środkowej.

Uchwalona w 2006 r. Deklaracja praw ludów tubylczych w art. 7 pierwszej wersji głosiła: Ludność tubylcza ma zbiorowe i indywidualne prawo, by nie być ofiarą ludobójstwa etnicznego i kulturowego, w art. 8 wersji drugiej Ludność tubylcza i należące do niej jednostki mają prawo nie podlegać przymusowej asymilacji lub zniszczeniu swej kultury[8]. Zazwyczaj proces ludobójstwa kulturowego przebiega bez fizycznej likwidacji członków grupy[5].

Przykłady

  • wyniszczenie kultury aborygenów
  • w nawiązaniu do polityki państw Osi (przede wszystkim hitlerowskich Niemiec) wobec niektórych narodów w czasie II wojny światowej (m.in. niszczenie kultury polskiej)[9]
  • system szkół rezydencjalnych dla dzieci rdzennych mieszkańców Kanady[10][11][12]

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Golka M., Imiona wielokulturowości, Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA, Warszawa 2010, s. 102.
  2. ↑ MariuszM. Nowik MariuszM., Etnocyd. Okrutna zbrodnia, która wydarzyła się w Polsce i została popełniona w majestacie prawa [online], Newsweek, 9 marca 2023 [dostęp 2024-05-08]  (pol.).
  3. ↑ a b c Budyta-Budzyńska M., Socjologia narodu i konfliktów etnicznych, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2010, s. 109.
  4. ↑ O ludobójstwie Indian, dostęp z dn. 14.05.2010.
  5. ↑ a b Stosunki międzynarodowe, dostęp z dn. 14.05.2010.
  6. ↑ Brud to coś, co nie jest na swoim miejscu. barbarzynca.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-06-25)]., dostęp dn. 14.05.2010.
  7. ↑ Preambuła, [w:] UNESCO and the struggle against ethnocide: declaration of San José, December 1981, [w:] UNESDOC - Biblioteka Cyfrowa UNESCO, unesdoc.unesco.org, 1981 [dostęp 2024-05-08]  (ang.).
  8. ↑ Anna Głogowska-Balcerzak, Kulturowy wymiar zbrodni ludobójstwa
  9. ↑ William A.W.A. Schabas William A.W.A., WilliamW. Schabas WilliamW., Genocide in International Law: The Crimes of Crimes, Cambridge University Press, 31 sierpnia 2000, ISBN 978-0-521-78790-1 [dostęp 2021-06-07]  (ang.).
  10. ↑ AnnaA. Zawadzka AnnaA., „Zabić Indianina w dziecku”. O kulturowym ludobójstwie w Kanadzie i sprawiedliwości tranzycyjnej z Kate Korycki rozmawia Anna Zawadzka [“Kill the Indian in the Child.” On cultural genocide and transitional justice in Canada. Kate Korycki in an interview by Anna Zawadzka], „Studia Litteraria et Historica”, 0 (5), 2016, s. 1–15, DOI: 10.11649/slh.2016.006, ISSN 2299-7571 [dostęp 2021-06-07] .
  11. ↑ Raport o stanie świata - 5 czerwca 2021. [dostęp 2021-06-07].
  12. ↑ JoannaJ. Gierak-Onoszko JoannaJ., 27 śmierci Toby'ego Obeda, wyd. pierwsze, Warszawa 2019, ISBN 978-83-65970-34-3, OCLC 1235814012 [dostęp 2021-10-07] .