Lajos Kossuth

Lajos Kossuth

Adam Rétsey
Data i miejsce urodzenia	19 września 1802 Monok
Data i miejsce śmierci	20 marca 1894 Turyn
Premier Węgier
Okres	od 2 października 1848 do 1 maja 1849
Przynależność polityczna	niezależny
Poprzednik	Lajos Batthyány
Następca	Bertalan Szemere
Multimedia w Wikimedia Commons

Ten artykuł od 2011-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają. Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary) Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Lajos Kossuth (ur. 19 września 1802 w Monoku, zm. 20 marca 1894 w Turynie) – węgierski polityk, szlachcic, prawnik, dziennikarz, przewodniczący Krajowego Komitetu Obrony Ojczyzny, gubernator Węgier; przywódca rewolucji węgierskiej uważany za węgierskiego bohatera narodowego^[1].

Życiorys

Urodził się we wsi Monok w komitacie Zemplén. Od 1825 był prawnikiem, a w latach 1825–1827, 1832–1836 i 1847–1848 węgierskim posłem skrzydła narodowo-liberalnego. 23 czerwca 1831 roku w przemówieniu wygłaszanym na sejmiku komitackim w Sátoraljaújhely poparł walkę Polaków o niepodległość w powstaniu listopadowym^[2]. W latach 40. po zaciekłej debacie prowadzonej poprzez prasę ze swym poprzednikiem hrabią Istvánem Széchenyim został liderem ruchu narodowo-liberalnego. W 1837 został oskarżony o zdradę i skazany na areszt w twierdzy. Powodem oskarżenia było opublikowanie przez niego „Obserwacji sytuacji politycznej”. Po wyjściu z więzienia został wydawcą i redaktorem naczelnym gazety narodowo-liberalnego „Pesti Hírlap”.

Walka o niepodległość

W marcu 1848 po wybuchu Wiosny Ludów w Cesarstwie Austriackim (zwanej tam rewolucją marcową) domagał się w swej mowie z 3 marca 1848 zmiany monarchii absolutnej na konstytucyjną, jak również konstytucji dla narodów cesarstwa. Jednak podczas rewolucji jego poglądy stały się bardziej radykalne i domagał się (też z bronią w ręku) całkowitej niezależności Węgier od Austrii. W pierwszym niezależnym węgierskim rządzie, którego premierem był Lajos Batthyány, pełnił funkcję ministra finansów i przewodniczącego komisji ds. wojskowych.

Jako wiodąca osobowość rządu zaproponował i przeprowadził liczne reformy, np. uwolnienie chłopów z niewolniczego poddaństwa, zniesienie pańszczyzny, likwidację przywilejów szlachty^[3].

Utworzył też węgierskie ochotnicze siły zbrojne (Honvéd) do zwalczania proaustriackich ruchów nie-węgierskich grup narodowych, przede wszystkim Chorwatów, na terenie Węgier. Po abdykacji cesarza Ferdynanda I w wyniku rewolucji marcowej Węgrzy w grudniu 1848 nie uznali praw cesarza Franciszka Józefa I do tronu Węgier. Mimo tego 7 marca 1849 Franciszek Józef I próbował wprowadzić na Węgrzech swoją wersję konstytucji, co spowodowało wybuch rewolucji niepodległościowej na Węgrzech i proklamację niezależności przez Kossutha (14 kwietnia 1849). Kossutha wybrano przywódcą Węgier z pełnomocnictwami władzy absolutnej. Początkowo węgierska armia rewolucyjna, którą ochotniczo wspierali polscy emigranci, pokonała wojska austriackie pod wodzą księcia Alfreda von Windischgrätz. Jednym ze znanych Polaków walczących w węgierskiej armii był gen. Józef Bem. Ostatecznie jednak przy poparciu Rosjan i Chorwatów udało się Austriakom zmienić bieg zdarzeń. W kleszczach między rosyjskimi wojskami z północy i wschodu, chorwackimi z południa i austriackimi z zachodu został zdławiony węgierski ruch wolnościowy, a Węgry stały się ponownie częścią monarchii Habsburgów.

Po klęsce rewolucji i wojny niepodległościowej 13 węgierskich generałów i oficerów (w Aradzie) i byłego premiera Batthyánya (w Peszcie) skazano na śmierć. Wyroki wykonano 6 października 1849. Jedna z legend, którą – według węgierskiego historyka Róberta Hermanna – stworzyli handlarze winem, mówi, że jakoby po egzekucji austriaccy oficerowie stuknęli się na toast piwem i w związku z tym stukanie się piwem na Węgrzech jest do dziś źle widzianym i obraźliwym gestem.

Emigracja

Sam Kossuth został również (zaocznie) skazany na śmierć. Uniknął jednak egzekucji, gdyż udało mu się uciec za granicę: najpierw do Imperium Osmańskiego, a następnie do Anglii, gdzie poznał Giuseppe Mazziniego. Później we Włoszech spotkał Giuseppe Garibaldiego i utworzył węgierski legion, który walczył w północnych Włoszech przeciwko Austriakom. W 1867 w ramach węgiersko-austriackiego pojednania i związanej z nim amnestii dla byłych powstańców, również wyrok Kossutha cofnięto, w zamian za to cesarz Franciszek Józef I został królem Węgier. Jednakże, jako przeciwnik ugody z Austrią, Kossuth pozostał we Włoszech, umierając w Turynie 20 marca 1894. Kossuth został pośmiertnie zrehabilitowany również przez oficjalne władze austriackie. Cesarz Franciszek Józef I sprowadził uroczyście jego zwłoki do Budapesztu, gdzie zostały one przy udziale tłumów honorowo pochowane.

Droga Węgier do niepodległości

Pozycja Węgier w monarchii habsburskiej uległa zmianie w wyniku kryzysu wywołanego wojną prusko-austriacką z 1866 roku. W 1867 uzyskały znaczną poprawę statusu i równouprawnienie z Austrią, co oficjalnie manifestowało się zmianą nazwy monarchii austriackiej na Austro-Węgry (niem. kaiserliche und königliche Monarchie Österreich-Ungarn albo w skrócie K.u.K. Monarchie). Od tej pory kraj Franciszka Józefa I stał się monarchią dualistyczną o statusie pojedynczego państwa, które składało się z dwóch członów. Dla podkreślenia zasług Kossutha dla wolności i niepodległości Węgier bezpośrednio przed budynkiem parlamentu węgierskiego w Budapeszcie stoi jego pomnik. Angielski poeta Algernon Charles Swinburne uczcił Kossutha sonetem To Louis Kossuth, opublikowany w tomiku Poems and Ballads. Second Series z 1878.

Upamiętnienie

Na jego cześć został nazwany plac Kossuth tér w Budapeszcie, oraz ulice m.in. również w Budapeszcie^[4], Győrze^[5] i Miszkolcu^[6].

Lajos Kossuth widnieje m.in. na banknotach 10 milionów milpengő^[7] oraz na 1 milionie bilpengő^[8], oraz na monecie 5 forintów^[9]

Upamiętnienie w Polsce

Od 25 października 1976 r. polityk jest patronem ulicy na terenie obecnej dzielnicy Bemowo w Warszawie^[10].

Przypisy

Bibliografia

• István Kovács: Józef Bem. Bohater wiecznych nadziei. Warszawa: RYTM, 2009. ISBN 978-83-7399-328-0.