Kolonia robotnicza kopalni „Wujek”

Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"
Symbol zabytku nr rej. A/1284/23 z 30.12.2023
Ilustracja
Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” przy ul. Przekopowej
Państwo

 Polska

Województwo

 śląskie

Miejscowość

Katowice

Architekt

Bruno Taut

Rozpoczęcie budowy

1918

Ukończenie budowy

1920

Położenie na mapie Katowic
Mapa konturowa Katowic, u góry znajduje się punkt z opisem „Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"”
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"”
Położenie na mapie województwa śląskiego
Mapa konturowa województwa śląskiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Zespół zabudowy osiedla robotniczego kopalni „Wujek"”
Ziemia50°14′53,8″N 18°59′19,2″E/50,248278 18,988667
zabudowania przy ul. Przekopowej

Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” – kolonia 36 domów jednorodzinnych położona na terenie Katowic, w północno-wschodniej części dzielnicy Załęska Hałda-Brynów część zachodnia, przy ulicy Przekopowej i ulicy Przodowników. Powstała ona w latach 1918–1920 dla robotników kopalni „Wujek”. Za projekt kolonii odpowiada niemiecki architekt Brunon Taut.

Historia

Kolonia robotnicza kopalni „Wujek” została wybudowana dla górników kopalni węgla kamiennego „Oheim” (późniejszy „Wujek”)[1] na zlecenie firmy Hohenlohe Werke przy granicy Załęskiej Hałdy i Katowickiej Hałdy[2]. Zabudowa została zaprojektowana w 1915 roku przez Brunona Tauta[3]. W tym czasie architekt opublikował w jednym z branżowych czasopism projekt osiedla domów jednorodzinnych, w większości w zabudowie szeregowej zaplanowanego na obszarze 36 ha[4]. Po przyłączeniu terenów Załęskiej Hałdy do Polski, zrealizowano ostatecznie jedynie sektor złożony z dwóch rzędów parterowych domów szeregowych[3]. Domy te wybudowano w latach 1918–1920[2]. Kolonia ta nie posiadała zaś żadnego zaplecza handlowo-usługowego[4]. Kolonię określano jako „Werksiedlung Oheimgrube” lub „Kolonie Zalenderhalde”[5].

W latach 40.–60. XX wieku dużą część mieszkańców osiedla stanowili byli powstańcy śląscy oraz hodowcy gołębi pocztowych, a w jednym domu mieściła się siedziba Związku Bojowników o Wolność i Demokrację w Załęskiej Hałdzie[3].

30 października 2023 kolonia została wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego (nr rej. A/1284/23)[6].

Charakterystyka

Osiedle składa się z 36[7] parterowych domów ułożonych szeregowo w dwóch rzędach, przy ulicy Przekopowej i ulicy Przodowników, mieszczących łącznie 72 mieszkania. W obrębie rzędów domów wydzielono 4 segmenty. Domy te mają dwuspadowy, wysoki dach (w przeszłości posiadały również wole oka[7]) kryty dachówką karpiówką[3], pod którym znajdują się strychy[4], a do nich przylegają przydomowe ogródki oraz pomieszczenia gospodarcze[2]. Prawdopodobnie domy te posiadały różnorodną kolorystykę stolarek drzwiowych i okiennych[3]. Elewacje domów mają zróżnicowaną kolorystykę[8].

Często błędnie określana mianem kolonii Dwunastu Apostołów[3] – ta zaś, powstała w połowie XIX wieku, znajdowała się w rejonie obecnej ulicy Mikołowskiej, na pograniczu Brynowa i Katowic, na Kamionce[9].

Przypisy

  1. ↑ Chmielewska 2009 ↓, s. 11.
  2. ↑ a b c Barciak, Chojecka i Fertacz 2012b ↓, s. 669.
  3. ↑ a b c d e f Steuer 2020 ↓.
  4. ↑ a b c Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 160.
  5. ↑ Michał Bulsa, Patronackie osiedla robotnicze. Tom 1: Górny Śląsk, Łódź 2022, s. 108.
  6. ↑ Spis obiektów nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków z terenu województwa śląskiego (stan na 27 listopada 2023 r.) (pol.) wkz.katowice.pl [dostęp 2023-12-02]
  7. ↑ a b Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 136.
  8. ↑ Grzegorek, Bulsa i Witaszczyk 2016 ↓, s. 137.
  9. ↑ Frużyński, Grzegorek i Rygus 2017 ↓, s. 151-152.

Bibliografia

  • AntoniA. Barciak AntoniA., EwaE. Chojecka EwaE., SylwesterS. Fertacz SylwesterS. (red.), Katowice. Środowisko, dzieje, kultura, język i społeczeństwo, t. 2, Katowice: Muzeum Historii Katowic, 2012b, ISBN 978-83-87727-29-1 .
  • MartaM. Chmielewska MartaM., Osiedla i kolonie robotnicze w Katowicach - identyfikacja, rozmieszczenie i stan zachowania, „Acta Geographica Silesiana”, 6, Sosnowiec: Wydział Nauk o Ziemi Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, 2009, s. 9-14, ISSN 1897-5100  (pol.).
  • AdamA. Frużyński AdamA., GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Rygus PiotrP., Kopalnie i huty Katowic, Katowice: Wydawnictwo „Prasa i Książka” Grzegorz Grzegorek, 2017, ISBN 978-83-63780-23-4  (pol.).
  • GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., MichałM. Bulsa MichałM., BeataB. Witaszczyk BeataB., Domy i gmachy Katowic. Tom II, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2016, ISBN 978-83-63780-16-6  (pol.).
  • AntoniA. Steuer AntoniA., Leksykon załęski. O [online], www.mhk.katowice.pl, 20 grudnia 2020 [dostęp 2021-07-17]  (pol.).
  • p
  • d
  • e
Części miasta wg SIMC
Miejskie obszary funkc.
Pozostałe

Herb Katowic