Fosforki

Fosforki są związkami chemicznymi fosforu z mniej elektroujemnym pierwiastkiem lub pierwiastkami. Związki dwuskładnikowe są tworzone z większością pierwiastków o niższej elektroujemności, z wyjątkiem Hg, Pb, Sb, Bi, Te i Po^[1]. Zazwyczaj istnieje pewien zakres stechiometrii dla połączeń z danym pierwiastkiem; na przykład, potas posiada 9 fosforków: (K
3P, K
4P
3, K
5P
4, KP, K
4P
6 K
3P
7, K
3P
11, KP
10.3, KP
15), a nikiel ma ich osiem (Ni
3P, Ni
5P
2, Ni
12P
5, NiP
2, Ni
5P
4, NiP, NiP
2, NiP
3)^[1].

Ze względu strukturę i reaktywność można je podzielić na:

• głównie jonowe z jonami P3−
  . Do tej grupy można zaliczyć fosforki metali grupy I i II układu okresowego, np. Na
  3P i Ca
  3P
  2,
• polifosforki z jonami P4−
  2, klastrowymi jonami P3−
  11, polimeryczne aniony łańcuchowe (jak np. spiralne jony (P⁻)_n), w postaci złożonych arkuszy czy anionów o strukturze 3D,
• związki z pojedynczymi atomami fosforu w sieci krystalicznej metalu, które mogą posiadać właściwości półprzewodnikowe (GaP) do właściwości metali pod względem przewodzenia prądu elektrycznego (np. TeP)^[2].

Dwa jony polifosforkowe; P4−
3, w K₄P₃ i jon P5−
4 w K
5P
4, są anionorodnikami z nieparzystą liczbą elektronów walencyjnych sprawiając, że oba związki są paramagnetykami^[1].

Reakcje

Fosforki mogą powstawać w bezpośrednich reakcjach między pierwiastkami, np:

BCl₃ + AlP → BP + AlCl₃ (950 °C)

Na + P → Na₃P + Na₂P₅ (200 °C)

W zależności od związku, mniej stabilne fosforki mogą rozkładać się w wodzie lub rozcieńczonych kwasach:

Ca₃P₂ + 6H₂O → 3Ca(OH)₂ + 2PH₃

Ca₃P₂ + 6HCl → 3CaCl₂ + 2PH₃

Przykłady

• Fosforek glinu (AlP)
• Fosforek indu (InP)
• Fosforek wapnia (Ca₃P₂)
• Fosforek miedzi(I) (Cu₃P)
• Schreibersyt

Przypisy