Animacja niezależna

Animacja niezależna[1][2] (ang. independent animation[3][4], indie animation[5]) – animacja produkowana przez niezależnych twórców bez wsparcia ze strony korporacji produkujących i udostępniających filmy i seriale animowane.

Problemy z produkcją dla dużych wytwórni filmowych

Animacje produkowane na zlecenie dużych korporacji borykają się z szeregiem ograniczeń i problemów. Dotyczą one m.in. docelowej grupy odbiorców, modelu finansowania czy wymogów czasu antenowego.

Nadzór kreatywny

W przypadku filmów i seriali skierowanych do młodszych odbiorców, spółka będąca zleceniodawcą bardzo często ingeruje w fabułę produkcji, nie pozwalając scenarzystom np. na uśmiercanie bohaterów czy przesadną brutalność scen.

Przykładowo, premiera finału 2 sezonu Płazowyżu, serialu powstałego na zlecenie Disney TVA, została przesunięta przez „zmianę w harmonogramie”, bez podania przez spółkę oficjalnego powodu[6]. Dopiero później okazało się, że przyczyną opóźnienia była scena śmierci na końcu odcinka. Aby uniknąć zmian w scenariuszu, na początku odcinka dodano o tym informację, a na końcu – czołówkę 3 sezonu, która pokazywała, że bohaterka nie jest martwa[7].

Anulowanie kontynuacji

Wiele twórców seriali animowanych dla platform streamingowych otrzymuje zlecenia na 1 lub maksymalnie 2 sezony, po czym ich współpraca ze spółką się kończy. Zazwyczaj jest to spowodowane wysokimi wymogami odnośnie popularności i oglądalności produkcji po określonym czasie. w mediach opisywano, jak Netflix skończył produkcję kolejnych sezonów dla seriali takich, jak Scavengers Reign czy Korporacja konspiracja(inne języki)[8][9][10].

Reprezentacja osób LGBT+

Znanych jest wiele przypadków, w których nadzór kreatywny danej spółki ingerował w scenariusze jej produkcji, ograniczając w nich reprezentację bohaterów ze społeczności LGBT+ lub, w skrajnych przypadkach, kończąc kontynuację serii[11][12].

Alex Hirsch w trakcie produkcji serialu Wodogrzmoty małe otrzymywał wielokrotnie wiadomości od działu Standards & Practices Disney'a, w których od autora wymagano, aby usuwać lub zmieniać fragmenty scenariusza odnoszące się do homoseksualnej relacji bohaterów drugoplanowych[13].

Serial Disney TVA, Sowi Dom był jedną z serii telewizyjnych z najszerszym spektrum bohaterów LGBT+. W trakcie premierowej emisji odcinków 2 sezonu, Disney TVA ogłosiło, że 3 sezon będzie ostatnim i zamiast z 20 odcinków będzie składał się z 3 wydłużonych[14]. Media spekulowały, że mogło się to wiązać z nieheteronormatywnymi bohaterami i bohaterkami oraz wątkami miłosnymi, a także pierwszą niebinarną osobą bohaterską w oryginalnych produkcjach Disney'a[15]. Dana Terrace, twórczyni serialu wyjawiła w trakcie swojej sesji Ask Me Anything na Reddicie, że metraż serialu został skrócony, ponieważ „nie wpisywał się on w markę Disney'a”[14][16]. Dodatkowo, w tłumaczeniu na inne języki homoseksualne wątki były redukowane i zmieniane. Tłumaczenie serialu na język chiński (dla Tajwanu) całkowicie pomijała wątek miłosny głównej bohaterki, w niektórych momentach całkowicie zmieniając sens dialogu a w innych wycinając niektóre sceny[17][18]. Zdanie „Let's dress up and travel together”, które zastąpiło oryginalne wyznanie miłości, stało się internetowym memem[19]. Podobna sytuacja zaistniała w tłumaczeniu na język polski – choć odpowiedzialne za tłumaczenie i dubbing SDI Media Polska pozostawiło oryginalny wątek homoseksualny w 8 odcinku 2 sezonu, od następnego odcinka w dialogach głównej bohaterki regularnie zastępowano oryginalne „girlfriend” na „przyjaciółka”[20][21].

Historia

Współczesna animacja niezależna

Wraz z rozwojem Internetu w latach 90. i 2000. nastąpił gwałtowny wzrost produkcji niezależnych animacji, w tym osobistych niezależnych prac Timothy'ego Hittle'a[22], Janie Geiser[23], Johna R. Dilwortha, Lewisa Klahra[24] i Johna Schnalla[25][26]. Moc komputerów osobistych wzrosła do punktu, w którym jedna osoba mogła wyprodukować animowaną kreskówkę na komputerze domowym, używając oprogramowania takiego jak Flash, i rozpowszechniać te krótkie filmy w sieci WWW. Niezależne kreskówki internetowe rozkwitły wraz ze wzrostem popularności sieci, a wiele dziwnych, często zabawnych krótkich kreskówek zostało wyprodukowanych dla sieci.

Pod koniec lat 90. niezależny animowany film krótkometrażowy zatytułowany The Spirit of Christmas został wyprodukowany za mniej niż 2000 dolarów przez dwóch artystów, Matta Stone'a i Treya Parkera. Film ten był szeroko rozpowszechniany w Internecie w wersji pirackiej, a jego fenomenalna popularność dała początek popularnemu telewizyjnemu serialowi animowanemu South Park[27]. Ograniczona przepustowość łącza w latach 90. utrudniała, a nawet uniemożliwiała streaming. Podczas gdy niektórzy animatorzy, tacy jak John K. ze Spümcø, zdecydowali się na użycie Flasha, nadal wymagało to wtyczki, co uniemożliwiało wyświetlanie w wielu wczesnych przeglądarkach internetowych. Inni wcześni animatorzy online, tacy jak M. Wartella, zdecydowali się użyć animowanego GIF-a, aby przezwyciężyć te ograniczenia i stworzyć wczesną animację internetową widoczną we wszystkich przeglądarkach[28].

Niezależna animacja w 2000 roku obejmowała animowane filmy fabularne, takie jak Sita Sings The Blues Niny Paley, animowane filmy fabularne Czerwony Kapturek – prawdziwa historia i Krowy na wypasie[29] oraz pierwszy animowany film reżysera Wesa Andersona – jego adaptacja poklatkowa Fantastycznego Pana Lisa Rolanda Dahla z 2009 roku[30].

W połowie i pod koniec lat 2000. YouTube i Internet oraz podobna dystrybucja wideo online, oprócz niezależnych witryn nadawczych, które ukazały się później, okazały się dominującą formą niezależnie dystrybuowanych, nadawanych, edytowanych i produkowanych animowanych programów telewizyjnych, anime, filmów fabularnych, teledysków, animacji retro, reklam, zwiastunów, oryginalnych treści animowanych online i produkcji udostępnianych wyłącznie w Internecie[31] (które w przeciwnym razie nie miałyby szansy na zobaczenie czasu antenowego w bardziej normalnych i kosztownych formach głównego nurtu nadawania w większości sieci telewizyjnych, które nadal funkcjonują na bardziej tradycyjnej matrycy dystrybucji). The Annoying Orange, który rozpoczął się jako seria wiralowych animowanych filmów komediowych quasi-CGI na YouTube, szybko zyskał kultową popularność i ponad 100 milionów wyświetleń online. Jest to przykład animowanego serialu internetowego, który z powodzeniem przeszedł z dystrybucji internetowej do telewizyjnej, jako serial animowany na Cartoon Network[32].

Lata 20. XXI w. i problemy przemysłu animacji

W ocenie mediów nowe produkcje Disney Pixar, zaczynając od 2022 roku, opierają swoje fabuły na coraz bardziej powtarzalnych schematach i mniej odważnych zabiegach artystycznych[33][34]. Musical Życzenie z 2023 r. został opisany jako „wymuszona produkcja” pozbawiona innowacji[35]. Film Dziwny świat doświadczył bojkotu ze strony części widzów przez umieszczenie w roli głównego bohatera postaci homoseksualnej[36][37]. Dodatkowo premiera kinowa nie odbyła się w wielu krajach, w których media zawierające wątki LGBT+ są cenzurowane[38]. Poza tym jego fabuła również była opisywana jako schematyczna[37]. Filmy Buzz Astral, Dziwny świat i Między nami żywiołami przyniosły spółce o zyski mniejsze niż przewidywano, o 65% mniej niż filmy animowane produkowane w latach 1990-2019[39][40][41]. W tym okresie również serwisy streamingowe należące do spółki – Disney+ i Hulu – ponosiły znaczne straty. W drugim kwartale 2023 r. Disney+ stracił 11.7 milionów subskrybentów i obciążył spółkę kwotą 512 milionów dolarów[42]. W maju 2024 r. Pixar Animation Studios zwolniło 175 pracowników w związku z ograniczaniem przez studio produkcji oryginalnych seriali przesyłanych w streamingu[43][44].

Równocześnie, w tym samym okresie ogromną popularnością cieszyły się nowe i kontynuowane produkcje niezależne. Szczególny sukces odcinka pilotażowego The Amazing Digital Circus umożliwił produkcję sezonu składającego się z 9 odcinków[45][46]. Jasmine Yang, producentka serialu, powiedziała w wywiadzie, że gdyby ekipa Glitch Productions musiała stworzyć cały sezon przed udostępnieniem odcinka pilotażowego, produkcja zajęłaby lata. W tym samym wywiadzie Yang skrytykowała przyjęty przez serwisy streamingowe model binge-watching'u, ponieważ „[odbiorcy] muszą wszystko przetrawić, stworzyć społeczność i z niecierpliwością oczekiwać kolejnego odcinka.” Z tego powodu nieregularne udostępnianie kolejnych odcinków, spójne z ich cyklem produkcji, jest nie tylko praktyczne ale również sprzyjające popularności samej serii[47].

Niezależne animacje popularne w ostatnich latach, opublikowane w serwisie YouTube obejmują serial animowany dla dorosłych Helluva Boss oraz odcinki pilotażowe do Hazbin Hotel, Long Gone Gulch, Murder Drones i Lackadaisy[48]. Podczas gdy Helluva Boss i Hazbin Hotel są tworzone przez niezależną animatorkę Vivienne Medrano[49][50] Long Gone Gulch został napisany i wyprodukowany przez Tarę Billinger i Zacha Bellissimo, którzy pracowali nad animacjami dla Cartoon Network, Adult Swim i Disney+[51]. W tym samym czasie serial internetowy dla wszystkich grup wiekowych, Sherwood, również wydał wszystkie 12 odcinków na YouTube Originals, udostępnionych bezpłatnie w kwietniu 2020 r.[52].

Cryptozoo Dasha Shawa, twórcy komiksów alternatywnych, który stał się animatorem, odniósł znaczący sukces na festiwalu filmowym Sundance, zdobywając nagrodę NEXT Innovator Award, a rok później był również nominowany do nagrody Johna Cassavetesa na Independent Spirit Awards[53][54][55].

Animator Andrew Chesworth, który wcześniej pracował w Disneyu (będąc animatorem przy Ralphie Demolce, Krainie Lodu, Get a Horse!, Wielkiej Szóstce, Feast, Zwierzogrodzie i Moanie)[56] i Netflixie (nad laureatem nagrody Annie 2019 dla najlepszego filmu animowanego Klaus)[57], pracował niezależnie nad swoimi własnymi projektami, dzięki czemu został nominowany się do Oscara w 2023 roku[58][59] za The Brave Locomotive, list miłosny do Andrews Sisters i animacji z lat 40. XX wieku. Po raz pierwszy wymyślony w 2008 roku, opublikował online w 2015 roku sekwencję otwierającą, która była w toku, zanim została odłożona na półkę po zatrudnieniu przez Disneya w 2011 roku[60].

W czerwcu 2022 roku Olan Rogers, autor popularnego serialu Final Space, przesłał zwiastun swojego kolejnego projektu, animacji zatytułowanej Godspeed, prosząc o pomoc w jego sfinansowaniu na Kickstarterze. Kampania została sfinansowana w ciągu zaledwie dwóch godzin, osiągając 580% pierwotnego celu[61][62][63].15 grudnia 2023 r. premierę na YouTubie miał pilot serialu Godspeed. Odcinek zebrał ponad 1.5 miliona wyświetleń[64].

25 października 2023 r. Zi „Zeddyzi” Chen[65] na swoim Webtoonie ogłosiła zbiórkę na Kickstarterze mającą na celu zebranie pieniędzy na pilot animacji Ramshackle, opartej na komiksie autorki[66][67]. 6 kwietnia 2024 r. odbyła się premiera odcinka na Youtubie, który w ciągu dwóch miesięcy zgromadził ponad 5.6 milionów wyświetleń[68].

Inne godne uwagi animacje niezależne z lat 2020. to Marcel the Shell with Shoes On[69][70][71][72], Ninety-Five Senses[73], War Is Over![74], i My Year of Dicks[75].

Animacja niezależna w różnych krajach

Włochy

Do niezależnych włoskich animatorów należą Ursula Ferrara (która użyła technik podobnych do pionierów animacji, takich jak Emile Cohl w swoim filmie Lucidi Folli z 1986 roku), Alberto D'Amico, Saul Saguatti (znany z serii Short Splatter Collection z 1995 roku)[76] i Bruno Bozzetto, znany z filmu fabularnego Allegro Non Troppo z 1976 roku i nominowanego do Oscara Grasshoppers z 1990 roku[77].

Niemcy

Jednym z najwcześniejszych pełnometrażowych filmów animowanych były Przygody księcia Achmeda, nakręcone w 1926 roku przez Lotte Reiniger, niemiecką artystkę, która stworzyła animację sylwetkową z wykorzystaniem skomplikowanych wyciętych postaci i podświetlenia[78].

Wielka Brytania

BFI sfinansowało około trzydziestu eksperymentalnych animacji od połowy lat pięćdziesiątych do połowy lat dziewięćdziesiątych (godne uwagi przykłady: The Quay Brothers)[79]. Innym ważnym współtwórcą niezależnej animacji w Wielkiej Brytanii był Channel 4, który zyskał międzynarodową reputację jako jeden z najbardziej odważnych nadawców animacji, prezentując prace Joanny Quinn (Girls' Night Out)[80], Alison de Vere (Mr. Pascal)[81] Paula Barry'ego (The Sandman), Marka Bakera (The Village), Barry'ego Purvesa (Next)[80] i byłego animatora National Film Board of Canada Paula Driessena (3 Misses)[82][83].

Inny brytyjski animowany kamień milowy, adaptacja Watership Down z 1978 roku autorstwa amerykańskiego filmowca Martina Rosena, również został nakręcony niezależnie[84].

Francja

Przykłady francuskich niezależnych działań obejmują nagrodzoną w Cannes Fantastyczną planetę René Laloux (1973)[85] oraz własną adaptację powieści graficznej Marjane Satrapi Persepolis z 2007 roku[86].

Japonia

Kōji Yamamura[87], Masaaki Yuasa[88], Yoji Kuri i Kihachiro Kawamoto są uznanymi japońskimi niezależnymi animatorami znanymi ze swoich walorów artystycznych[89][90][91][92].

Chiny

Reżyser animacji Liu Jian jest znany ze swoich niezależnie wyprodukowanych filmów Piercing I (2010)[93] i Art College 1994 (2023)[94][95].

Korea Południowa

Niezależna animacja celulozowa wyprodukowana w Korei Południowej w latach 1980-90 obejmowała wielokrotnie nagradzaną opowieść Lee Yong-bae o Śpiącym Buddzie Wa-Bull (1994) i mocno polityczną twórczość Choe Jeong-hyeona[96].

Brazylia

W 2016 roku Chłopiec i świat (wydany w 2013 roku) autorstwa Alê Abreu zdobył pierwszą nagrodę Annie dla najlepszego filmu animowanego – niezależnego podczas 43. ceremonii wręczenie nagród[97]. Dwa lata później Tito e os Pássaros był nominowany w tej samej kategorii[98][99].

Chile

Debiutancki film krótkometrażowy Pato Escali z 2014 roku, Niedźwiedzia opowieść, zdobył Oscara dla najlepszego krótkometrażowego filmu animowanego[100]. W rezultacie wielu animatorów, takich jak Fernanda Frick (Here's the Plan), która pracowała nad Niedźwiedzią opowieścią, i Hugo Covarrubias (nominowana do Oscara Bestia)[101], stworzyło własne animowane filmy krótkometrażowe w Chile[102].

Czechy

Michaela Pavlátová jest znana z tworzenia niezależnych filmów[103][104], takich jak film z 2021 roku Moje slunce Mad[105][106], który był nominowany do nagrody Złotego Globu dla najlepszego pełnometrażowego filmu animowanego[107].

Inni legendarni czescy niezależni animatorzy to Jiri Trnka i Jan Svankmajer[108].

Estonia

Estoński animator Priit Pärn jest znany ze swoich surowych rysunków, czarnego humoru i satyrycznego, absurdalnego tonu w takich filmach jak Śniadanie na trawie (1988) i 1895 (1995; ten ostatni naśmiewa się z wpływu kina na postrzeganie historii, tożsamości i narodowości, pełen filmowych odniesień, stereotypów kulturowych i wewnętrznych żartów)[109].

Dania

Animowany dokument Jonasa Pohera Rasmussena z 2021 roku Przeżyć[110][111][112] był nominowany do trzech Oscarów: Najlepszy pełnometrażowy film dokumentalny, Najlepszy międzynarodowy film fabularny (drugi nieanglojęzyczny film animowany po izraelskim dokumencie wojennym Ariego Folmana z 2008 roku Walc z Baszirem[86]) i Najlepszy pełnometrażowy film animowany (stając się pierwszym filmem animowanym, który został nominowany we wszystkich trzech kategoriach).

Australia

Debiut fabularny Billa Kroyera z 1992 roku Dolina paproci, z głosem komika Robina Williamsa w roli Batty'ego, również powstał niezależnie (w ramach jego własnego studia Kroyer Films, które stworzyło również nominowany do Oscara w 1988 roku film Technological Threat) jako australijsko-amerykańska koprodukcja, która później była dystrybuowana przez 20th Century Fox[113].

Niezależna animacja w Australii obejmuje również prace Felixa Colgrave'a[114] i uznanego animatora poklatkowego Adama Elliota[115], znanego ze zdobywcy Oscara Harvie Krumpet (2003) i jego filmu fabularnego Mary and Max (2009)[86].

Kanada

Poza NFB, niezależna animacja w całości z Kanady obejmuje również Marva Newlanda, który jest najbardziej znany ze swojego kultowego animowanego filmu krótkometrażowego Bambi Meets Godzilla z 1969 roku, Danny'ego Antonucciego (twórcy Eda, Edda i Eddy'ego), znanego z krótkometrażowego filmu Lupo the Butcher z 1987 roku oraz kolażowych prac Winstona Hackinga[116][117][118].

Izrael

Niezależne animacje z Izraela obejmują wspomniany wcześniej Walc z Baszirem[86] i nominowany do Oscara w 2023 r. krótkometrażowy List do świni Tala Kantora[119].

Godne uwagi niezależne filmy animowane z innych krajów

Studia animacji niezależnej

SpindleHorse Toons

SpindleHorse Toons(inne języki) jest niezależną wytwórnią animacji, stworzoną przez Vivienne „VivziePop” Medrano w 2018 r., z siedzibą w Burbank w Kalifornii. Wytwórnia jest odpowiedzialna za produkcję seriali Hazbin Hotel (współanimowaną z Bento Box Entertainment i współprodukowaną z A24) i Helluva Boss[49].

Glitch Productions

Glitch Productions(inne języki) to australijskie studio animacji odpowiedzialne za produkcję Meta Runner, Murder Drones i The Amazing Digital Circus. Studio znalazło się na liście Forbes „30 Under 30” w 2023 r. w kategorii Media, Marketing & Advertising[125].

BreakThru Films

BreakThru Films(inne języki) to niezależna wytwórnia filmowa z siedzibą w Sopocie. Została założona w 2002 roku przez Hugh Welchmana i początkowo miała siedzibę w Wielkiej Brytanii. W 2006 r. BreakThru Films stworzyło film Piotruś i wilk nagrodzony Oscarem 2007 za Najlepszy Krótkometrażowy Film Animowany. Studio znane jest również z nominowanych do Oscara filmów Twój Vincent oraz Chłopi[126].

Oglądalność

Odcinek pilotażowy serialu Hazbin Hotel opublikowany w serwisie YouTube 28 października 2019 r. osiągnął 90 milionów wyświetleń w ciągu 4 lat od swojej premiery[3] i 109 milionów wyświetleń w czerwcu 2024 r.[127] Odcinek pilotażowy The Amazing Digital Circuis osiągnął opublikowany 14 października 2023 r. przekroczył 150 milionów wyświetleń przed grudniem 2023 r.[128][129]

1 sezon Hazbin Hotel opublikowany 19 stycznia 2024 r. na Prime Video pobił rekord serwisu streamingowego, przebijając oglądalność Niezwyciężonego i tym samym stając się najbardziej popularną animacją na platformie[130][131].

W kwietniu 2024 r. Parrot Analytics ustalił, że popyt na Helluva Boss jest 24,6 razy większy niż na przeciętny serial telewizyjny w Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 30 dni od badania. 2,7% wszystkich seriali na tym rynku cieszy się takim popytem[132].

Finansowanie

Animacje niezależne obecnie udostępniane są najczęściej bezpłatnie w serwisie YouTube. Ich finansowanie oparte jest o dochody z reklam YouTube, serwisów crowdfundingowych takich, jak Patronite lub Kickstarter oraz merchandising.

Szczególnym sukcesem okazała się kampania crowdfundingowa Lackadaisy. Po jej rozpoczęciu 25 lipca 2023 r., z pierwotnym celem zebrania 85 000 dolarów do zrealizowania jednego odcinka, kampania przekroczyła sumę 300 000 dolarów w ciągu 6 godzin, 1 miliona w ciągu tygodnia i 2 milionów w ciągu miesiąca. Dzięki tym środkom producenci zrealizowali odcinek pilotażowy i przewidują produkcję sezonu składającego się z 5 odcinków[133][134][135].

Niektóre animowane seriale początkowo są produkcjami niezależnymi, po czym ich twórcy otrzymali środki ze strony większych wytwórni filmowych. Przykładowo, Hazbin Hotel był pierwotnie projektem freelancerki Vivienne Medrano utrzymywanym ze środków przesyłanych w serwisie Patronite. Prawie rok po premierze odcinka pilotażowego produkcję pierwszego sezonu przejęło A24[136], po czym zadebiutował on w Prime Video od stycznia do lutego 2024 r.[137]

Przypisy

  1. ↑ Paweł Schreiber: Alek Wasilewski: Pewien nurt niezależnej animacji po prostu się skończył [WYWIAD]. culture.pl. [dostęp 2024-06-04]. (pol.).
  2. ↑ Niezależne animacje na O!PLA. kinopokis.pl. [dostęp 2024-06-04]. (pol.).
  3. ↑ a b Martin Rocha: The Rapid Rise of Independent Animation. aviatornews.org. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  4. ↑ Ryan Guar: Independent Animation Producers Share Tips On Surviving And Thriving In An Increasingly Global Industry. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  5. ↑ Naomi H, Clara Jeau Bakkane: What is “Indie Animation?” Why is it So Popular?. bulldogbrief.org. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  6. ↑ Disney TVA: Due to a scheduling shift, “True Colors” will not premiere this Saturday. Stay tuned for the new date and time!. twitter.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  7. ↑ Sit Down and Think With Amphibia Creator Matt Braly. youtube.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  8. ↑ “Guys please go watch this”: Scavengers Reign Has a Shot at Getting Season 2 at Netflix After Max Cancels One of the Best Animated Shows in Cruel Move. fandomwire.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  9. ↑ Kelly Hendrickse: Why Netflix Cancels So Many Animated TV Shows (& Why It's A Problem). screenrant.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  10. ↑ Denise Petski: ‘Inside Job’ Canceled By Netflix, Reversing Season 2 Renewal. ca.movies.yahoo.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  11. ↑ Adam B. Vary, Angelique Jackson: Disney Censors Same-Sex Affection in Pixar Films, According to Letter From Employees. variety.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  12. ↑ Tracy Brown: Commentary: Queer TV shows are disappearing fast — just when we need them more than ever. latimes.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  13. ↑ Jeffrey Harris: Disney’s Weird and Surprising Censorship of 'Gravity Falls'. collider.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  14. ↑ a b Joe Anderton: Owl House boss shares real reason why Disney cancelled the show. digitalspy.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  15. ↑ Hannah Lovejoy: Disney introduces first non-binary character in TV series The Owl House. digitalspy.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  16. ↑ Dana Terrace: AMA (except by „anything” I mean these questions only). reddit.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  17. ↑ Jade King: Luz and Amity Are Just „Awesome Best Friends” in The Owl House Taiwanese Dub. thegamer.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  18. ↑ The Roundtable: The Owl House Season 2 is Being Censored Overseas. youtube.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  19. ↑ dress up and travel. urbandictionary.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  20. ↑ The Owl House Season 2 in Poland. reddit.com. [dostęp 2024-06-02]. (pol.).
  21. ↑ Kuba Gronek: “SOWI DOM”: OBSADA POLSKIEGO DUBBINGU. wsyncu.pl. [dostęp 2024-06-02]. (pol.).
  22. ↑ Sarah Hotchkiss: A Rare Treat: Bay Area Animation. kqed.org. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  23. ↑ Chris Robinson: Keep it in Motion – Classic Animation Revisited: 'The Red Book'. awn.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  24. ↑ Ela Bittencourt: Experimental Animation Gems by Suzan Pitt, Walerian Borowczyk, and More. hyperallergic.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  25. ↑ Wendy Jackson: Death Laughs Among Us: The Films of John Schnall. awn.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  26. ↑ Steven Dovas: The Vague Rumor of Independence in New York Animation. awn.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  27. ↑ Devin Leonard: 'South Park' creators haven't lost their edge. money.cnn.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  28. ↑ Matthew Mirapaul: Animator Pursues a Minimal Approach to His Art. archive.nytimes.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  29. ↑ Ryan Ball: Indie Animation King Bill Plympton. animationmagazine.net. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  30. ↑ Madeline Carpou: Check out These Must-See Indie Animated Movies. themarysue.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  31. ↑ XavierX. Ribes XavierX., Is the YouTube Animation Algorithm-Friendly? How YouTube’s Algorithm Influences the Evolution of Animation Production on the Internet, „SageJournals”, 15 (3), 2020, DOI: 10.1177/1746847720969990 [dostęp 2024-06-03]  (ang.).
  32. ↑ Geoffrey A. Fowler: Now Playing on a Computer Near You: A Fruit With an Obnoxious Streak. wsj.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  33. ↑ Mark Friedman: Has Disney Run Out of New Ideas?. insidethemagic.net. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  34. ↑ Rick Munarriz: Does Disney Have an Elemental Problem in Animation?. fool.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  35. ↑ Carlos Aguilar: Wish Review. ign.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  36. ↑ Justyna Miś: "Dziwny świat": Pierwszy homoseksualny bohater w bajce Disneya. film.interia.pl. [dostęp 2024-06-04]. (pol.).
  37. ↑ a b Michał Jarecki: Buce bojkotują animację Disneya za homoseksualną postać, a to całkiem przyjemny film. rozrywka.spidersweb.pl. [dostęp 2024-06-04]. (pol.).
  38. ↑ Jamie Lang: Disney’s ‘Strange World’ Skips Markets Where LGBTQIA+ Content Is Banned Or Censored. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  39. ↑ Matt Roembke: Disney Suffers 3 Box Office Flops in a Row With Their Animated Movies. thedirect.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  40. ↑ Scott Mendelson: How Disney Animation Lost the Box Office Crown to Universal for 3 Straight Years – With No Turnaround in Sight | Chart. yahoo.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  41. ↑ Edward Cotton: POV: Pixar’s creativity isn’t working anymore. fastcompany.com/. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  42. ↑ Brooks Barnes: For Disney, Streaming Losses and TV’s Decline Are a One-Two Punch. nytimes.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  43. ↑ Disney zwalnia 175 osób z Pixar Animation Studios. press.pl. [dostęp 2024-06-04]. (pol.).
  44. ↑ Ishita Srivastava: Disney's Pixar slashes 14% of its workforce after series of flops including Lightyear and Onward that some critics deemed too woke. dailymail.co.uk. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  45. ↑ Jamie Lang: First Look: Breakout Indie Hit ‘The Amazing Digital Circus’ Is Getting Nine More Episodes. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  46. ↑ Editorial: Indie Animation Is Succeeding, While Mainstream Animation Is Falling Behind. animesuperhero.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  47. ↑ Russ Burlingame: Amazing Digital Circus Producer Jasmine Yang: "All of Us Are Super Nervous". comicbook.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  48. ↑ Cole Martin: Review: A purrfect storm of chaos in new indie animation ‘Lackadaisy’. thetacomaledger.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  49. ↑ a b Matthew Field: ‘Hazbin Hotel’ a bold step in indie animation. goexpress.co.za. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  50. ↑ Odys Korczyński: HAZBIN HOTEL. Serial nie dla chrześcijan, który ma szansę stać się KULTOWY?. film.org.pl. [dostęp 2024-06-02]. (pol.).
  51. ↑ Chris Perkins: KICKSTART THIS: 'LONG GONE GULCH'. animationforadults.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  52. ↑ YouTube brings down paywall. c21media.net. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  53. ↑ Ryan Lattanzio: ‘Cryptozoo’ Trailer: Dash Shaw’s Psychedelic Animated Fantasia Builds a World Like No Other. indiewire.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  54. ↑ CRYPTOZOO. mubi.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  55. ↑ Brent Lang, Jazz Tangcay: Indie Spirit Awards 2022: Full List of Nominations. variety.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  56. ↑ Andrew Chesworth. animationinsider.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  57. ↑ Kirsten Acuna: How it took almost a decade and Netflix to bring 'Klaus' — one of the year's best animated movies — to life. businessinsider.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  58. ↑ Oscar Watch 2024: Your Guide to This Year’s Qualifying Animated Shorts. animationmagazine.net. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  59. ↑ Jamie Lang: 2024 Oscars Short Film Contenders: ‘The Brave Locomotive’ Director Andrew Chesworth. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  60. ↑ Andrew Chesworth: The Brave Locomotive – Opening Sequence Work In Progress. vimeo.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  61. ↑ Adam Barnhardt: Final Space Creator Launches Kickstarter Campaign for New Show Inspired by Cancelled Adult Swim Hit. comicbook.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  62. ↑ Evan Valentine: Final Space Creator to Launch New Show Following Record Kickstarter. comicbook.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  63. ↑ Lorna Wallace: Final Space: The Space Opera Series That Deserves Better. tor.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  64. ↑ Olan Rogers: GODSPEED | Cartoon Pilot. youtube.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  65. ↑ Zi Chen: Ramshackle: The Animated Pilot. imdb.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  66. ↑ Zi „Zeddyzi” Chen: Ramshackle: The Animated Pilot. webtoons.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  67. ↑ Zi „Zeddyzi” Chen: Ramshackle: The Animated Pilot. kickstarter.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  68. ↑ Zi „Zeddyzi” Chen: RAMSHACKLE (PILOT). youtube.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  69. ↑ Jill Goldsmith: A24 Has Another Indie Hit, As ‘Marcel The Shell’ Slides Into Top 10 – Specialty Box Office. deadline.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  70. ↑ Drew Taylor: ‘Marcel the Shell With Shoes On’ Director Explains What It Took to Pull Off One of the Year’s Most Charming Movies. thewrap.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  71. ↑ Nino Vongphachanh: Guillermo del Toro’s ‘Pinocchio’ and ‘Turning Red’ Lead the Nominations for the 50th Annie Awards 2023. hollywoodinsider.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  72. ↑ Ray Greene: A brief, and somewhat shocking, history of adult animation. avclub.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  73. ↑ Becca Ortmann: “YOU CAN’T REALLY PLAN FOR GETTING AN OSCAR”: A CHAT WITH HUBBEL PALMER. slugmag.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  74. ↑ Bill Desowitz: ‘War Is Over!’ Animates Message of Peace Through John & Yoko’s ‘Happy Xmas (War Is Over)’. indiewire.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  75. ↑ Sharon Katz: A Look at ‘My Year of Dicks’. awn.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  76. ↑ Andrea Martignoni: Italian Independent Animators. awn.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  77. ↑ Legends & Landmarks. watch.eventive.org/. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  78. ↑ Reiniger, Lotte (1899-1981). screenonline.org.uk. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  79. ↑ The BFI and Animation. screenonline.org.uk. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  80. ↑ a b Chris Robinson: Animators Unearthed: A Guide to the Best of Contemporary Animation. books.google.pl. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  81. ↑ Vassilis Kroustallis: Mr. Pascal by Alison de Vere (Classic Animation Frames). zippyframes.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  82. ↑ Channel 4 and Animation. screenonline.org.uk. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  83. ↑ With Channel 4 Television Corporation (Sorted by Popularity Ascending). imdb.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  84. ↑ Kyle Anderson: SCHLOCK & AWE: WATERSHIP DOWN. archive.nerdist.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  85. ↑ Jerry Beck: Don Bluth Goes Independent. awn.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  86. ↑ a b c d e Summer McGrath: Must See Independent Animated Features. raindance.org. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  87. ↑ An Independent Masterwork. animationobsessive.substack.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  88. ↑ Jon Hofferman: Annie Awards Indie Feature Noms Offer a Diversity of Themes and Styles. awn.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  89. ↑ Gigi T. Y. Hu: Independence in Japan. awn.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  90. ↑ Jasper Sharp: Kawamoto Kihachiro, 1925-2010. www2.bfi.org.uk. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  91. ↑ Jonathan Clements: Anime: A History. books.google.pl. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  92. ↑ Jonathan Clements, Helen McCarthy: The Anime Encyclopedia, 3rd Revised Edition: A Century of Japanese Animation. books.google.pl. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  93. ↑ Is ‘Piercing 1’ the First Indie Animated Feature from China?. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  94. ↑ Mercedes Milligan: Chinese Animated Indie ‘Art College 1994’ to Screen & Stream thru Metrograph. animationmagazine.net. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  95. ↑ Amid Amidi: Chinese Indie Feature ‘Art College 1994’ To Debut In U.S. On Friday. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  96. ↑ Lee Yoon-seo: 49th Seoul Independent Film Festival to screen indie Korean animations. koreaherald.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  97. ↑ Pixar’s ‘Inside Out’ And ‘Boy And The World’ Win Top Prizes At Annie Awards. asifa-hollywood.org. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  98. ↑ Carolyn Giardina: Annie Awards: ‘Frozen 2,’ ‘Missing Link’ Lead Year of Surprises and Snubs. hollywoodreporter.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  99. ↑ Bill Desowitz: Annie Awards 2020: Netflix’s ‘Klaus’ and ‘I Lost My Body’ Take Top Animation Honors. indiewire.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  100. ↑ Samuel Locuviche: Watch The Trailer Premiere of ‘Here’s the Plan,’ A Sweet Film About Relationships. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  101. ↑ «Bestia», el premiado corto chileno, se instala en la carrera de los Oscar. elmostrador.cl. [dostęp 2024-06-04]. (hiszp.).
  102. ↑ Danny Paez: CB Fest Premiere: ‘Here’s The Plan’ by Fernanda Frick. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  103. ↑ Chris Robinson: Animators Unearthed – Michaela Pavlátová. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  104. ↑ Chris Robinson: Know Your Indie Filmmaker: Michaela Pavlátová. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  105. ↑ Melanie Goodfellow: César Awards: Dominik Moll’s ‘The Night Of The 12th’ Sweeps Board Winning Best Film & Director – Full List. deadline.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  106. ↑ Scott Roxborough, Etan Vlessing: César Awards: ‘The Night of the 12th’ Named Best Picture. hollywoodreporter.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  107. ↑ Ryan Lattanzio: 2022 Golden Globe Nominations: ‘Licorice Pizza,’ ‘Squid Game,’ ‘West Side Story,’ and More. indiewire.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  108. ↑ a b Karl Cohen: Help! I Love Watching Animated Shorts. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  109. ↑ Chris Robinson: Know Your Indie Filmmaker: Priit Pärn (Exclusive Video). cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  110. ↑ Chris Lindahl: Animation Legend Bill Plympton on How Pixar Has Fostered a Current ‘Second Golden Age of Animation’. indiewire.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  111. ↑ Alex Dudok De Wit: 6 Indie And Foreign Animated Features Building Buzz For Oscars 2022. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  112. ↑ Jonas Poher Rasmussen. imdb.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  113. ↑ Chantel Tattoli: Robin Williams’s Best Role. theparisreview.org. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  114. ↑ Chris Robinson: Know Your Indie Filmmaker: Felix Colgrave. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  115. ↑ Second Edition of the Skwigly book ‘Independent Animation’ out now. skwigly.co.uk. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  116. ↑ KRAZY!: Going Ga-Ga for Comics and Animation. canadianart.ca. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  117. ↑ Chris Robinson: Know Your Indie Filmmaker: Winston Hacking. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  118. ↑ Chris Robinson: Binocular Briefs – Spotlight on Collage. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  119. ↑ Debbie Diamond Sarto: Watch: Oscar Shortlisted ‘Letter to a Pig’. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  120. ↑ Ian Mount: Can an Argentine Animated Film Rival Hollywood Blockbusters?. newyorker.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  121. ↑ Victoria Davis, Dan Sarto: Pablo Berger Talks His Oscar-Nominated ‘Robot Dreams’. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  122. ↑ Alex Dudok de Wit, Chris Robinson: The best indie animation of 2015. www2.bfi.org.uk. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  123. ↑ Victoria Davis: DK and Hugh Welchman Talk ‘The Peasants’. awn.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  124. ↑ Vassilis Kroustallis: Harpya by Raoul Servais: An Appreciation (Classic Frames). zippyframes.com. [dostęp 2024-06-04]. (ang.).
  125. ↑ MEDIA, MARKETING & ADVERTISING. forbes.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  126. ↑ Welcome To Breakthru Films. breakthrufilms.pl. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  127. ↑ Vivienne „Viziepop” Medrano: HAZBIN HOTEL (PILOT). youtube.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  128. ↑ Leo Reyna: Indie Cartoon The Amazing Digital Circus Surpasses 150M Views. cbr.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  129. ↑ GLITCH: THE AMAZING DIGITAL CIRCUS: PILOT. youtube.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  130. ↑ Grant Hermanns: A24's Long-Awaited Hazbin Hotel Show Sets Major Prime Video Streaming Record. screenrant.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  131. ↑ Patricia Abaroa: A24’s Hazbin Hotel Debut Sets Huge Prime Video Streaming Record. movieweb.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  132. ↑ United States TV audience demand for Helluva Boss. tv.parrotanalytics.com. [dostęp 2024-06-03]. (ang.).
  133. ↑ Jamie Lang: A Five-Episode Season Of ‘Lackadaisy’ Is On The Way After Producers Raise More Than $1M In A Week. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  134. ↑ ‘Lackadaisy’ Wraps Crowdfunding Campaign With More Than $2M Raised. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  135. ↑ LACKADAISY (Pilot). youtube.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  136. ↑ Amid Amidi: A24 Picks Up Online Pilot ‘Hazbin Hotel’ For Series. cartoonbrew.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).
  137. ↑ Prime Video Releases Wickedly Entertaining Official Trailer for the New Adult Animated Musical Hazbin Hotel. press.amazonmgmstudios.com. [dostęp 2024-06-02]. (ang.).

Zobacz też