Maaltijdbezorging

Maaltijdbezorging is het bezorgen van maaltijden, dranken en boodschappen, door een restaurant of bezorgdienst aan de klant thuis. Dit wordt veelal gedaan met gebruik van elektrische fietsen en scooters met een bezorgkoffer of een speciale rugtas om de maaltijd warm te houden.

Maaltijdbezorging werd mondjesmaat gedaan door afhaalrestaurants vanaf de jaren '50, maar werd erg populair in de jaren '90 met de komst van Domino's Pizza en rond de eeuwwisseling de eerste maaltijdbestelwebsites Pizzaweb en Pizzaonline in 1998 en Thuisbezorgd.nl in 2000. Toen veel mensen met de coronacrisis in 2020 en 2021 meer thuis moesten blijven nam maaltijdbezorging een vlucht. Naast het bezorgen van maaltijden van restaurants kwam in 2021 ook het concept flitsbezorging naar Nederland, waarbij vooral boodschappen worden bezorgd.

Geschiedenis van maaltijdbezorging in Nederland

De opkomst van Chinees-Indische restaurants in de jaren '50 van de twintigste eeuw maakte het concept van het afhaalrestaurant populair. Toen eind jaren '50 de welvaart in Nederland toenam groeide ook de populariteit van het afhalen van eten bij Chinees-Indische restaurants en later ook bij pizzarestaurants. Bezorging van maaltijden werd nog maar mondjesmaat gedaan, en hoewel de groeiende populariteit van de televisie in de jaren '60 zorgde voor een toename in bezorgverzoekjes, was maaltijdbezorging vaak een extra dienst voor klanten van (afhaal)restaurants of voor ouderen met beperkingen^[1], maar niet iets dat als vaste dienst werd aangeboden waar consumenten met regelmaat op konden rekenen.

Maaltijdbezorging kwam echt van de grond in de jaren '90. Met de komst van Domino's Pizza naar Nederland werd het idee van maaltijdbezorging steeds populairder onder Nederlanders en halverwege de jaren '90 had bijna iedere pizzeria wel een bromfiets staan waarmee pizza's bezorgd konden worden die telefonisch of via fax besteld werden, en contant aan de deur werden afgerekend. Met de komst van bestelwebsites als Pizzaweb en Pizzaonline in 1998 en Thuisbezorgd.nl in 2000

Tijdlijn

• Jaren '50: met de opkomst van Chinees-Indische afhaalrestaurants kwam mondjesmaat ook de eerste maaltijdbezorging op gang.
• 1989: Domino's Pizza opent haar eerste vestiging in Nederland en wakkert een groei in populariteit van maaltijdbezorging aan^[2].
• 1998: Pizzaweb en Pizzaonline/Emeal zijn de eerste websites in Nederland waar maaltijden besteld kunnen worden^[3].
• 2000: Thuisbezorgd.nl wordt opgericht door Jitske Groen en groeit binnen enkele jaren uit tot een van de bekendste maaltijdbezorgwebsites van Nederland.
• 2014: Domino’s Pizza, De Beren, Spare Rib Express, Taco Mundo en New York Pizza richten de Nederlandse Vereniging Van Maaltijdbezorgers met als belangrijkste doelstelling gezamenlijke belangenbehartiging van de bedrijven werkzaam in de maaltijdbezorgbranche^[4].
• 2015: de Britse maaltijdbezorgdienst Deliveroo breidt zijn diensten uit naar het buitenland, waaronder Berlijn, Dublin, Parijs en Amsterdam^[5].
• 2016: de Amerikaanse maaltijdbezorgdienst Uber Eats breidt zijn diensten uit naar Nederland, te beginnen in Amsterdam^[6]. Bezorgers van Uber zijn, net als de taxichauffers, niet in loondienst maar zelfstandigen.
• 2016: de Duitse maaltijdbezorgdienst Foodora breidt zijn diensten uit naar Nederland, te beginnen in Amsterdam, Den Haag en Utrecht.^[7] In 2018 maakte Foodora bekend zijn acitviteiten in Nederland te stoppen.^[8]
• 2017: Thuisbezorgd start de dochteronderneming Scoober, een restaurantbezorgdienst waarbij zij als platform bezorgers leveren aan de restaurants, in plaats van dat restaurants hun eigen bezorgers in dienst moet hebben.^[9]
• 2017: Deliveroo kondigt aan niet meer met bezorgers in loondienst te zullen werken en in plaats daar van hun bezorgers als freelancers opdrachten aan te bieden^[10].
• 2018: het FNV spant een rechtszaak aan tegen maaltijdbezorgdienst Deliveroo, omdat zij van mening zijn dat de bezorgers van Deliveroo schijnzelfstandigen zijn en in loondienst zouden moeten^[11].
• 2020: als gevolg van de coronacrisis neemt de vraag naar maaltijdbezorging enorm toe.^[12] Tijdens de verschillende lockdowns en de avondklok werd maaltijdbezorging gezien als cruciaal beroep en was zij veelal vrijgesteld van de algemene beperkingen die werden opgelegd.^[13]
• 2020: vanaf 1 juli 2020 is de minimumleeftijd voor maaltijdbezorgers wettelijk vastgesteld op 16 jaar^[14].
• 2020: in samenwerking met horecagroothandel Sligro lanceert Mr. Butler een maaltijdbezorgdienst in Venlo, Den Bosch, Helmond en Nijmegen.^[15]
• 2021: vier Flits-bezorgdiensten breiden in korte tijd achter elkaar hun diensten uit naar Nederland en bieden bezorging van boodschappen aan met een korte bezorgtijd.^[16]
• 2022: Kort achter elkaar gaan supermarktketen Jumbo een samenwerking aan met flitsbezorgdienst Gorillas^[17] voor het bezorgen van boodschappen, en gaat Albert Heijn een samenwerking aan met maaltijdbezorgdiensten Thuisbezorgd en Deliveroo voor het bezorgen van boodschappen aan hun klanten^[18].
• 2022: In april trekt Mr. Butler zich na bijna twee jaar terug uit Nijmegen. Later dit jaar zal de bezorgdienst zich ook terugtrekken uit Den Bosch en Helmond. In maart 2023 zullen zowel Mr. Butler als InVenlo, het oorspronkelijke bedrijf waaruit Mr. Butler is ontstaan, helemaal stoppen.^[19]
• 2022: Na de aankondiging van een consultatieproces in augustus, trekt Deliveroo zich in november geheel terug uit de Nederlandse markt.^[20][21] Bezorgers van Deliveroo zetten met Bestellenbij.nl in september een coöperatieve maaltijdbezorgdienst op.^[22][23]

Controverses

Werkuren en verkeersveiligheid jonge maaltijdbezorgers

Naar aanleiding van een reeks incidenten waaruit bleek dat veel 15-jarigen te laat doorwerkten en betrokken raakten bij verkeersongevallen, waaronder het overlijden van een 15-jarige maaltijdbezorger in Utrecht, riep de Inspectie SZW op aanraden van het FNV begin 2020 het kabinet op tot een verbod op het laten bezorgen van jongeren onder de 16 jaar.^[24] Dit verbod is vanaf 1 juli 2020 ingegaan.^[14]

Zelfstandigheid bezorgers Deliveroo en Uber Eats

Zie ook: Sociaal statuut van koeriers in België.

In tegenstelling tot de meeste andere maaltijdbezorgdiensten, zijn bezorgers van Deliveroo en Uber Eats niet bij de platforms in loondienst, maar zijn zij werkzaam als zelfstandigen met een overeenkomst tot opdracht. Toen Deliveroo in 2017 deze overstap maakte viel dit niet bij alle bezorgers in goede aarde, en een bezorger spande met hulp van de vakbond FNV een rechtszaak aan tegen het platform^[25]. Desondanks staan niet alle bezorgers negatief over de platformeconomie, en geven veel bezorgers aan dat ondanks de nadelen, zij het werk niet in loondienst zouden willen doen.^[26][27]

Het conflict tussen FNV en Deliveroo is sinds 2018 tot meerdere rechtszaken gekomen. In de eerste rechtszaak van voormalig bezorger Sytze Ferwerda werd Deliveroo in het gelijk gesteld en was de rechter van mening dat er geen sprake was van zelfstandigheid zoals het FNV beargumenteerde.^[28] Een jaar later oordeelde een andere rechter echter in het voordeel van het FNV; zij was van mening dat er wel sprake was van schijnzelfstandigheid.^[29] Deliveroo is tegen deze uitspraak in hoger beroep gegaan, maar werd ook daar niet in het gelijk gesteld.^[30] Ondanks deze uitspraken van de rechter blijken er 3 jaar na de eerste uitspraak ten nadele van Deliveroo nog maar slechts enkele bezorgers te zijn die er daadwerkelijk voor kiezen om een arbeidscontract af te dwingen. Vrijwel alle bezorgers hebben of een andere baan gevonden, of kiezen er voor om het werk als zelfstandigen uit te blijven voeren.^[27]

Overlast flitsdiensten

In 2021 zijn er in korte tijd vier flitsbezorgdiensten in Nederland actief geworden, een online-supermarkt met bezorgdienst waarbij boodschappen binnen een kort tijdsbestek worden bezorgd vanuit een of meerdere eigen magazijnen. Flitsbezorgdiensten kwamen echter ook al snel negatief in het nieuws: ze zorgen steeds vaker voor overlast in binnensteden met het komen en gaan van bezorgers en de logistieke aanvoer door vrachtwagens, en de zogeheten dark stores veroorzaken vaak geluidsoverlast en troep op straat.^[31]

In januari 2022 nam Amsterdam als eerste maatregelen tegen flitsbezorgers door het verbieden van het openen van nieuwe magazijnen binnen de stadsgrenzen^[32], en in maart en april gingen de gemeentes Amsterdam en Utrecht over tot het sluiten van reeds geopende vestigingen^[33][34].

Hoogte commissie restaurants

De meeste maaltijdbezorgplatforms, waaronder Thuisbezorgd, Deliveroo en Uber Eats werken op basis van een commissiemodel. Over iedere bestelling die een restaurant krijgt via het platform, moeten zij een commissie afdragen. In de beginjaren van Thuisbezorgd lag dit rond de 80 cent per bestelling, gemiddeld 5% à 6%. Thuisbezorgd stapte over van een vast bedrag per bestelling naar een model waarbij zij een percentage van de bestelling ontvingen, en de hoogte van deze commissie begon met de jaren te stijgen. In 2014 vroeg Thuisbezorgd restaurants nog 12% commissie. Dit werd in 2018 verhoogd naar 13% en in 2022 naar 14%.^[35] Veel ondernemers beklagen zich dat zij volledig afhankelijk geworden zijn van bezorgplatforms als Thuisbezorgd, Deliveroo en Uber Eats en dat ze het gevoel hebben dat er misbruik gemaakt wordt van hun machtspositie om restaurants steeds hogere commissie op te leggen. Zij voelen dat de dienst die door deze platforms geleverd wordt niet meer in verhouding staat tot de prijs die er voor betaald moet worden.^[36]

Zie de categorie Food delivery van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.