Christianus Petrus Eliza Robidé van der Aa

Christianus Petrus Eliza Robidé van der Aa (Amsterdam, 10 oktober 1791 – St. Anna bij Nijmegen, 14 mei 1851) was een Nederlandse jurist, auteur en dichter. Hij vormde samen met E.J. Potgieter de eerste redactie van het literaire tijdschrift De Gids.

Leven

Hij was de zoon van Pierre Jean Baptiste Charles van der Aa (1770-1812) en Francinca Adriana Bartha van Peene en de broer van Abraham Jacob van der Aa, de auteur van het Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. Hij voegde de naam van zijn grootmoeder van moederszijde toe aan zijn eigen naam.

Hij promoveerde op 27 december 1811 in de rechtsgeleerdheid in Leiden. Slechts vier maanden kon hij zich onder leiding van zijn vader in de rechtspraktijk oefenen. Door de ongunstige familieomstandigheden moest hij in Friesland gemeentelijke betrekkingen bekleden in Sneek, Lemmer en Lemsterland. In 1815 diende hij als vrijwilliger. Hij trouwde voor de eerste keer in 1816 met Eelkje Poppes (1791-1828), die een dichtbundeltje Eerstelingen had gepubliceerd, en werd twee jaar later procureur in Leeuwarden. Uit het eerste huwelijk kwamen drie volwassen geworden dochters voort.

In 1830 trouwde hij voor de tweede keer met Lucia Maria de Jongh (1789-1846). Zij kwam uit een aanzienlijke Rotterdamse koopmansfamilie en was de weduwe van Jan Anthony Kallenberg van den Bosch (1791-1823), met wie zij twee kinderen had. Zij was eigenares van het bekende huis en landgoed "Den Hemelschen Berg" bij Oosterbeek, in 1821 aangekocht als zomerresidentie door haar eerste echtgenoot en na haar overlijden verkocht aan de schrijver Kneppelhout ('Klikspaan'). Hier werd de enige zoon uit hun huwelijk, de indoloog en geograaf Pieter Jan Baptist Carel Robidé van der Aa (1832-1887) geboren.

Christianus Robidé van der Aa vestigde zich in 1834 als advocaat te Arnhem. In 1838 werd hij rechter-plaatsvervanger en later rechter in de arrondissementsrechtbank aldaar. Hij raakte in de loop der tijd getroebleerd en moest in 1848 onder curatele gesteld worden. Op 14 mei 1851 overleed hij in het huis van de Nijmeegse arts Cornelis Morell de Pril in de buurtschap Sint Anna.

Werk

Zijn werk bestaat uit veel kleine afzonderlijke opstellen en gedichten, geschreven in opdracht van de Amsterdamse uitgever Beijerinck. Zijn bijdragen verschenen voornamelijk in de Muzen-almanak, de Almanak voor het Schoone en Goede en de Volksbode, tijdschriften die hij redigeerde of medebestuurde. In 1827 schreef hij een verhandeling voor de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, Over de Gevolgen van huisselijke achteloosheid en Volksliederen, die in 1835 werd uitgegeven. Zijn geschriften en daden getuigen van vaderlandsliefde (o.a. na de dood van Jan van Speijk), van belangstelling in volksgeluk, maatschappelijke welvaart en, naar zijn vermogen, in de letteren. Hij schreef ook een aantal kinderboekjes.

Bibliografie

• De duivelin, tooneelspel, in één bedrijf^[a] (1810). toegeschreven aan C.P.E. Robidé van der Aa
• Positiones philosophico-juridicae inaugurales^[b] (1811). Proefschrift
• Gezangen ter gelegenheid van het feest voor onderwijs en opvoeding, gevierd binnen Leeuwarden, op donderdag, den 18den van wijnmaand, 1821^[c] (1821)
• Bij de dood van mijn kindje, overleden den 14 Februarij 1822^[d] (1822)
• Hulde aan Harmen Jans Groen, visscher te Vierhuis^[e] (1825)
• Rapport der particuliere commissie te Leeuwarden voor de noodlijdenden in Vriesland door den watervloed van februarij 1825^[f] (1827)
• De dood van Lord Byròn^[g] (1827)
• De dankbare Vriezen aan hunne weldadige landgenooten. Dichtstuk^[h] (1828)
• Iets ter nagedachtenis van wijlen Johannes Leonardus Nierstrasz Jr.^[i] (1829)
• Euphrosina, driestemmige kinderliederen voor de Nederlandsche jeugd^[j] (1829)
• De Nederlandsche Tyrtaeus; liederen voor de verdedigers des vaderlands; I-III^[k][l][m] (1830)
• De Schelde door dwang geopend, op den 20 Januarij 1831. Dichtstuk^[n] (1831)
• Losse bladen uit het groote levensboek. Lektuur voor Nederlandsche vrouwen en meisjes^[o] (2 delen, Amsterdam 1832)
• Merkwaardigheden uit het dierenrijk. Een leesboek voor de Nederlandsche jeugd^[p] (1833)
• De wereld in haar zondagspak. Een geschenk voor de leergrage jeugd^[q] (1834). Berijmde bewerking van: The costume, manners and peculiarities of different inhabitants of the globe, calculated to instruct and amuse the little folks of all countries
• Veldviooltjes. Gedichtjes voor vlijtige kinderen^[r] (1834). Vrij naar het Engelsch. Bevat onder andere: De wreede knaap; De gulzigaard; Het tandentrekken; De snoeper; De gevolgen van ongehoorzaamheid; De kleine plaagster; De gebroken ruit; De medelijdende Maria
• Wenken over de opvoeding in het algemeen, en over het bewaren van den kinderlijken zin bij de jeugd in het bijzonder^[s] (1835)
• De Boven-Rijn, in afbeeldingen en tafereelen geschetst^[t] (1835)
• De Rijn, in afbeeldingen en tafereelen geschetst^[u] (1835)
• Voorbeelden tot vorming van het verstand en het hart der Nederlandsche jeugd, aan de vaderlandsche geschiedenis ontleend^[v] (1835)
• Een zakbibliotheek voor jongelieden (Amsterdam 1835). met P. Best
• Nuttige tijdkorting voor de jeugd^[w] (1835). Met A.B. van Meerten
• Lettergeschenk voor de jeugd, in proza en poëzij^[x] (1836). Met A.B. van Meerten
• Oud-Nederland, in de uit vroegere dagen, overgebleven burgen en kasteelen geschetst en afgebeeld^[y] (1837)
• Geschenk, Neêrlands jufferschap aangeboden^[z] (1837)
• Aangenaam allerlei voor de jeugd^[aa] (1837). Met A.B. van Meerten
• Frederika Louisa Wilhelmina van Pruissen, eerste Koningin der Nederlanden, als een voorbeeld ter navolging, der Nederlandsche meisjes aangeprezen^[ab] (1838)
• Catalogus van boekwerken en vlugschriften, betreffende de woelingen in het zuidelijk gedeelte van het koningrijk der Nederlanden, den daarop gevolgden opstand, de vestiging van het koningrijk België, den tiendaagschen veldtogt, enz.^[ac] (1838)
• Volksverhalen en Legenden aan de Rijnoevers verzameld^[ad][ae] (2 delen, Arnhem 1839)
• Nederlandsche kleederdragten; een geschenk voor knapen en meisjes^[af] (1839)
• Vaderlandsliefde de bron der schoonste deugden. Een leesboek voor de Nederlandsche jeugd^[ag] (1839)
• Lord Edward Glenhouse; en Anna, of De familietrek. Twee verhalen^[ah] (1840). Met A.L.G. Toussaint
• Pligt en belang beschouwd als gewigtige drangredenen, om de dronkenschap in het algemeen, en de jeneverpest in het bijzonder, door alle gepaste middelen, te breidelen. Eene redevoering^[ai] (1840)
• Vertellingen in proza en poëzij^[aj] (1840). Met A.B. van Meerten
• Napoleons assche, Frankrijk toegezongen, nadat de Kamer der Volksvertegenwoordigers aldaar besloten had diens overblijfselen van St. Helena naar Parijs over te brengen^[ak] (1841)
• Liauckama-state^[al] (1841)
• Roosjes op den kinderlijken loopbaan gestrooid^[am] (1841). Met A.B. van Meerten
• Oud-Nederland in zijne burgten en kasteelen opgehelderd (2 delen, Nijmegen 1841)
• Oud-Nederland in de uit vroegere dagen, overgeblevene burgen en kasteelen, geschetst en afgebeeld^[an] (1841-1846)
• Ten ware het nuttig zij, wat wij verrigten, onze roem is ijdel. Een blik op den tijd en den tijdgeest^[ao] (1843)
• Bergroosjes tot een tuiltje gevlochten voor jongelieden^[ap] (1843)
• Eene hand vol levensvreugde der Nederlandsche jeugd^[aq] (1843)
• Vruchtrijke aren op den akker des levens, ingezameld voor de jeugd^[ar] (1843). Met A.B. van Meerten
• Schetsen aan het kinderlijk leven ontleend^[as] (1845). Met A.B. van Meerten en W. Hilker
• Pestalozzi's leven en lotgevallen, rijk aan behartigingswaardige wenken, voor ieder, die volks-onderwijs en volks-opvoeding ter harte neemt^[at] (1846)
• Voor oog en hart. Mengelingen voor kinderen^[au] (1846). Met A.B. van Meerten
• Tijdwinst in ledige uren. Verhaaltjes en gedichtjes^[av] (1846). Met A.B. van Meerten. Bevat o.a.: De gewillige opoffering, toneelspel in drie bedrijven
• De wereld in haar zondagspak. Een geschenk voor de leergrage jeugd^[aw] (1854)
• Catalogus van boeken, waaronder I. Werken van de meest beroemde Fransche, Hoogduitsche en Nederduitsche schrijvers, in alle vakken van wetenschap, kunst en smaak, II. Eene bijna volledige verzameling van Nederduitsche dichtwerken, van de uitvinding der drukkunst af, tot op den tegenwoordigen tijd, III. Eene geheel eenige verzameling Belgica, of gedrukte en ongedrukte boeken en vlugschriften, betreffende den opstand der zuidelijke Nederlanden in 1830 en de daarop gevolgde gebeurtenissen; voorts landkaarten, platen en plaatwerken en boekenkasten.^[ax].. bijeengebragt door C.P.E. Robidé van der Aa (1856). Veilingscatalogus

De Gids

Het plaatwerk over de Rijn werd in 1836 slecht ontvangen door het enige literaire tijdschrift van Nederland: Vaderlandsche Letteroefeningen. Uitgever Beyerinck besloot daarop zelf een tegenhanger op te richten: De Gids. Hij zocht de jonge Potgieter aan als redacteur en het leek hem een goed idee om daar de meer bezadigde Robidé van der Aa naast te zetten.

Het eerste nummer verscheen op 1 januari 1837 en het blad sloeg aan. De samenwerking in de redactie werd echter geen succes. De door Potgieter als onbeduidend beschouwde Van der Aa werd afgescheept met onbelangrijke klusjes, terwijl Potgieter achter zijn rug R.C. Bakhuizen van den Brink en J.F. Oltmans binnenhaalde als redacteuren. Toen Beijerinck de uitgave in 1841 overdroeg aan P.N. van Kampen & Zoon, was Van der Aa binnen De Gids feitelijk overbodig geworden.